تافته جدابافته

مرضیه محمودی: رئیس سازمان امور مالیاتی گفته بود کفایت بودجه با دو شاخص سنجیده می‌شود؛ یکی دستیابی به سهم 15درصدی مالیات از تولید ناخالص داخلی و دیگری پوشش 60 تا 70درصدی بودجه عمومی از طریق درآمدهای عمومی. اما اگر این دو شاخص کفایت بودجه باشد، باید گفت ما بودجه بی‌کفایتی داریم. به موجب قانون بودجه سال 97، درآمدهای مالیاتی امسال 114 هزار میلیارد تومان خواهد بود و این رقم، معادل یک‌سوم یا 30 درصد منابع بودجه عمومی کشور است در حالی که باید حداقل به دو برابر این میزان برسد. از طرف دیگر نسبت مالیات به تولید ناخالص داخلی در ایران حدود 6 /7 درصد است! یعنی تنها بخش اندکی از اقتصاد ایران مالیات می‌دهد.

مسعود نیلی در مطالعه‌ای که توسط موسسه عالی آموزش و پژوهش مدیریت و برنامه‌ریزی انجام شده بود بیان می‌کند حجم اقتصاد در سایه در حال افزایش است و در فاصله سال‌های 1387 تا 1393 از 30 به 34 درصد حجم اقتصاد رسیده است. یعنی 34 درصد اقتصاد ایران غیررسمی است. رئیس سازمان امور مالیاتی هم گفته بود سالانه حداکثر ۳۰ هزار میلیارد تومان در کشور فرار مالیاتی وجود دارد. جز فراریان مالیاتی، سازمان‌ها و نهادهای دیگری هم وجود دارد که به موجب قانون و سازوکارهای قانونی از پرداخت مالیات معاف‌اند. بنیاد شهید و امور ایثارگران انقلاب اسلامی، کمیته امداد امام‌خمینی(ره)، سازمان تبلیغات اسلامی، ستاد اجرایی فرمان امام خمینی(ره)، بنیاد مستضعفان انقلاب اسلامی، بنیاد مسکن انقلاب اسلامی تنها برخی از موسسات و نهادهایی هستند که معاف از مالیات‌اند. اما فهرست معاف‌شدگان طولانی‌تر از این است، از جمله درآمدهای حاصل از کلیه فعالیت‌های کشاورزی، دامپروری، پرورش ماهی، ... . به گفته محسن جلال‌پور، رئیس سابق اتاق ایران، مجموع فراریان مالیاتی و آنان که معاف از مالیات‌اند، سبب شده که 60 درصد اقتصاد مالیات ندهد! تا پیش از این وفور درآمدهای نفتی، کسری درآمدهای مالیاتی را جبران می‌کرد. اما سال 98 سال سخت اقتصاد ایران است. صادرات نفت به مشکل خورده و بخش شفاف توان پرداخت مالیات بیشتر را ندارد. راهکار افزایش درآمدهای مالیاتی آن است که دولت معافیت‌ها را حذف کند و فراریان مالیاتی را به تور بیندازد. اما چرا دولت در قبال معاف‌شدگان مالیات سکوت کرده و چرا اقدام درستی برای کاهش فرار مالیاتی انجام نمی‌دهد؟ بخش مهمی از سکوت دولت به دلیل موانع قانونی است. معافیت‌های مالیاتی به حکم قانون است و این شرکت‌ها به حکم قانون به تافته‌های جدابافته‌ای تبدیل شده‌اند که مالیات نمی‌دهند. دولت در لایحه بودجه سال 98 یک گام دیگر برداشته. به گفته رئیس سازمان برنامه و بودجه در لایحه ارسال‌شده به مجلس «تمام دستگاه‌های معاف از مالیات معرفی شده‌اند تا مردم و نمایندگان از آن مطلع باشند». احتمالاً دولت خواسته از فشار افکار عمومی برای تغییر قانون، مدد بگیرد. اما نکته اصلی این است که فهرست سازمان‌های معاف از مالیات بارها و بارها اعلام شده و افکار عمومی می‌داند اعلام اسامی به تنهایی کاری از پیش نمی‌برد. دولت باید به دنبال راهکار دیگری برای پایان دادن به بی‌عدالتی مالیاتی خود باشد.