کثیف و خشن

هادی چاوشی: انتشار ویدئویی کوتاه از مصاحبه محمدجواد ظریف با سایت خبرآنلاین که در آن از نقش پشت‌پرده پولشویان بزرگ در مخالفت با تصویب لوایح FATF سخن به میان می‌آید1، بار دیگر بحث بر سر پول‌های کثیف و تاثیر آن بر سیاست -داخلی و خارجی- ایران را داغ کرده است. وزیر امور خارجه در این مصاحبه با اشاره به فضاسازی‌های صورت‌گرفته علیه FATF می‌گوید: «پولشویی یک واقعیت در کشور ماست و خیلی‌ها از پولشویی منفعت می‌برند. من نمی‌خواهم این پولشویی را به جایی نسبت دهم؛ اما جاهایی که هزاران میلیارد پولشویی می‌کنند، حتماً آنقدر توان مالی دارند که ده‌ها و صدها میلیارد هزینه تبلیغات و فضاسازی کنند.» ظریف از کسانی حرف می‌زند که «یک قلم معامله‌شان ممکن است ۳۰ هزار میلیارد باشد» و تاکید می‌کند که وزارت امور خارجه با بودجه سالانه 1100 میلیاردتومانی توان مقابله با چنین فضاسازی‌هایی را ندارد.

اخیراً دادستان تهران نیز پولشویی را «مادر جرائم» برشمرده و گفته است: «اگر از فرار مالیاتی جلوگیری نشود نتیجه این خواهد شد که فقط افراد ضعیف ملزم به پرداخت مالیات می‌شوند و فاسدان، رانت‌خواران و گردن‌کلفت‌ها که میلیاردها تومان پولشویی می‌کنند، مالیات پرداخت نمی‌کنند.»2 با این حال انتشار مصاحبه صریح ظریف، موج تازه‌ای از حملات دلواپسان به او را باعث شده و کسانی وزیر امور خارجه را «ساده‌لوح» معرفی کرده و سخنانش را «تکرار ادعاهای دشمنان» خوانده‌اند.

پولشویی (Money Laundering) تبدیل سود حاصل از خلافکاری و فساد به دارایی‌های ظاهراً مشروع است. فرهاد رهبر، عضو هیات علمی دانشکده اقتصاد دانشگاه تهران که سابقه معاونت اقتصادی وزارت اطلاعات و ریاست سازمان مدیریت و برنامه‌ریزی را هم در کارنامه دارد، 15 سال قبل در مقاله‌ای دانشگاهی3 خطر پولشویی را این‌گونه توصیف کرده است: «پولشویی باعث انتقال قدرت اقتصادی از بازار، دولت و شهروندان به مجرمان و سازمان‌های متخلف می‌شود. قدرت اقتصادی منتقل‌شده به سازمان‌ها و اشخاص مجرم، آثار مخربی بر همه ارکان و اجزای جامعه دارد. در صورت گسترش پولشویی در جامعه و عدم مبارزه جدی با آن و افزایش قدرت پولشویان، دولت تحت کنترل آنها قرار خواهد گرفت.» فرهاد رهبر درباره آثار اقتصادی پولشویی همچنین از «اخلال و بی‌ثباتی در اقتصاد، کاهش درآمد دولت، کاهش کنترل دولت بر سیاست‌های اقتصادی، تغییر جهت سرمایه‌گذاری‌ها و خروج سرمایه‌ها از کشور، تضعیف امنیت اقتصادی، تضعیف بخش خصوصی، ایجاد موانعی برای خصوصی‌سازی، تضعیف یکپارچگی و تمامیت بازارهای مالی، تاثیر منفی بر نرخ بهره و ارز و افزایش ریسک اعتباری» یاد کرده است.

اما چرا اقتصاد ایران تا این حد مستعد پولشویی است؟ پرونده پیش‌رو در جست‌وجوی پاسخی برای این سوال و همچنین بررسی نقش پولشویی در دعواهای سیاسی امروز ایران است.