دو «استانبول» متفاوت

 مجید حیدری: هفته گذشته، در حالی که چهارراه استانبول تهران روزهای آرامی را سپری می‌کرد، در فاصله 2500کیلومتری این شهر، بازار ارز در شهر استانبول و سایر شهرهای ترکیه روند پرالتهابی را پشت سر گذاشت. نااطمینانی بازار به سیاست‌های اقتصادی اردوغان در کنار تنش‌های سیاسی بین آنکارا و واشنگتن از دلایل اصلی ریزش لیر عنوان شد، اگرچه برخی از سیاست‌های بانک مرکزی این کشور مانند اطمینان‌بخشی برای تامین ارز و کاهش حداقل ذخیره ارزی بانک‌ها، باعث شد که بخشی از افت لیر جبران شود. هفته گذشته، در تهران دلار یکی از کم‌نوسان‌ترین هفته‌های خود را تجربه کرد، تا کارشناسان، فعالان و سیاستمداران نسبت به بازگشت آرامش به این بازار امیدوار شوند، همزمان سیاستمداران و کارشناسان ترکیه، به دنبال سیاست‌هایی برای بازگشت آرامش به بازار ارز این کشور بودند.

قیمت نفت نزولی شد

روند قیمت نفت هفته گذشته، نزولی گزارش شد. به گزارش بانک مرکزی در روز دوشنبه، بعد از انتشار آمار افزایش ذخایر نفت آمریکا در بندر کوشینگ اوکلاهاما طی هفته گذشته و نگرانی‌ها پیرامون تضعیف دورنمای تقاضای سوخت به دلیل مشکلات بازارهای نوظهور و تنش‌های تجاری، قیمت‌های نفت کاهش یافت. طبق اظهارنظر معامله‌گران به نقل از گزارش شرکت اطلاعات انرژی جن اسکیپ، پس از کاهش حدود 7 /1 میلیون بشکه ذخایر بندر مذکور در هفته منتهی به 10 آگوست، قیمت‌های نفت در معاملات اولیه این روز بیش از یک دلار در هر بشکه افت داشت. بخشی از این افت به دلیل بروز اختلال در تاسیسات پردازش نفت کانادا بوده که میزان انتقال نفت از این حوزه به بندر کوشینگ را تقلیل داده است. همچنین اوپک ضمن پیش‌بینی کاهش تقاضای نفت در سال آینده، اعلام کرد؛ عربستان سعودی در راستای تمایل برای اجتناب از ایجاد مازاد عرضه نفت، تولید خود را کاهش داده است. در گزارش ماهانه اوپک، تقاضای جهانی برای نفت آن برای سال آتی، 05 /32 میلیون بشکه در روز برآورد شده که حدود 130 هزار بشکه از پیش‌بینی ماه گذشته کمتر است. طبق گزارش اداره اطلاعات انرژی آمریکا؛ انتظار می‌رود تولید نفت این کشور از هفت حوزه اصلی نفت شیل در ماه سپتامبر، با رشد 93 هزار بشکه در روز، به 52 /7 میلیون بشکه در روز افزایش یابد. روز سه‌شنبه، تقویت بازارهای سهام دنیا موجب افزایش بهای نفت طی معاملات اولیه شد. اما در ادامه معاملات به دلیل تقویت دلار، بهای نفت تضعیف شد. هرچند، نگرانی‌ها پیرامون کاهش عرضه جهانی نفت، افت بهای آن را محدود کرد. این در حالی است که پس از اعلام موسسه نفت آمریکا مبنی بر افزایش 7 /3 میلیون بشکه‌ای ذخایر نفت این کشور طی هفته گذشته (به‌رغم پیش‌بینی افت 5 /2 میلیون بشکه)، در معاملات پس از پایان وقت بازار افت بهای نفت ادامه پیدا کرد. با وجود پیش‌بینی برخی تحلیلگران مبنی بر کاهش تقاضای نفت به دلیل تنش‌های تجاری چین و آمریکا، اوپک به دلیل افزایش تولید نفت شیل آمریکا، پیش‌بینی رشد عرضه نفت توسط کشورهای غیر عضو اوپک در سال آینده را با تجدیدنظر صعودی (30 هزار بشکه در روز) به 13 /2 میلیون بشکه در روز افزایش داد. در نتیجه مجموع این عوامل به افت بهای نفت کمک کرد. در روز چهارشنبه نیز روند نزولی بهای نفت تداوم یافت، جو بازار همچنین تحت تاثیر تیره شدن دورنمای اقتصادی که ممکن است به تقاضا برای نفت لطمه بزند، منفی شد. تحلیلگران اظهار کردند قوی‌تر شدن اقتصاد آمریکا و رشد تنش‌های ژئوپولتیک و تجاری در عرصه بین‌المللی، سرمایه‌گذاران را ترغیب کرده است دلار را به عنوان یک دارایی مطمئن خریداری کنند.

دوئل نفتی ایران و عربستان

هفته گذشته برخی رسانه‌ها به رقابت عربستان و ایران در سیاست قیمت‌گذاری نفت پرداختند. بر اساس این گزارش، شواهد حاکی از آن است که عربستان سعودی که بزرگ‌ترین تولیدکننده عضو اوپک است، تولید نفت خود را برای جبران افت تولید کشورهای دیگر افزایش داده است. سعودی‌ها همزمان با افزایش عرضه، قیمت‌های خود را به بازار آسیا برای جذب مشتریان بیشتر کاهش داده‌اند. ایران که سومین تولیدکننده بزرگ عضو اوپک است، در برابر اقدامات خصمانه آمریکا برای محدود کردن تولید این کشور، تلاش می‌کند مشتریان نفتی خود را برای ادامه خرید نفت ایران متقاعد کند. در همین راستا ایران قیمت فروش رسمی همه گریدهای خود به همه بازارها را برای سپتامبر کاهش داده و تلاش کرده است پیش از اجرای تحریم‌های آمریکا در نوامبر، حداکثر درآمد را از فروش نفت خود کسب کند. طبق آماری که از سوی بلومبرگ گردآوری‌ شده، تهران قیمت گریدهای نفتی خود را در مقایسه با گریدهای مشابه سعودی به پایین‌ترین میزان در بیش از یک دهه گذشته کاهش داده است. هدف سعودی‌ها از کاهش قیمت، جلب خریداران بیشتر به منظور سود بردن از پالایشگاه‌هایی در آسیاست که به دنبال کاهش خرید نفت از ایران به دلیل ترس از تحریم‌های آمریکا هستند. برای تهران کاهش قیمت به منظور انگیزه بخشیدن به پالایشگاه‌های خریدار نفت ایران برای ادامه خریدشان است. مشتریان نفتی ایران همچنین مدت اعتبار بیشتر و تقریباً هزینه حمل رایگان دریافت می‌کنند. در این گزارش ادعا شده، ایران به هند که دومین مشتری نفتی بزرگ این کشور پس از چین است، پوشش بیمه محموله‌های نفتی را عرضه کرده است. واردات نفت هند از ایران از آگوست که برخی پالایشگاه‌های هندی بزرگ به دلیل نگرانی از تحریم‌های آمریکا ممکن است خریدشان از ایران را کاهش دهند، احتمالاً کمتر می‌شود اما مقامات هندی در تلاش برای یافتن راه‌های جدید پرداخت پول برای ادامه واردات نفت ایران هستند.

سقوط لیر ترکیه

مهم‌ترین رویداد هفته گذشته در بازارهای جهانی سقوط آزاد لیر ترکیه بود. روز جمعه دو هفته قبل، لیر ترکیه بیشترین افت خود را طی 17 سال اخیر تجربه کرد. نااطمینانی بازار به سیاست‌های اقتصادی اردوغان در کنار تنش‌های سیاسی بین آنکارا و واشنگتن از دلایل اصلی ریزش لیر عنوان می‌شود. رجب طیب اردوغان در دوران مبارزات انتخاباتی اعلام کرده بود در صورت انتخاب مجدد با هدف رونق‌بخشی به اقتصاد و مقابله با افزایش نرخ بهره، اختیارات بانک مرکزی این کشور را محدود می‌کند. این نظر با انتخاب داماد خود به‌ عنوان گزینه وزارت اقتصاد و کنار گذاشتن یک فرد کارکشته از این سمت شکل عینی به خود گرفت. استانبول همزمان با تجربه التهابات ارزی کم‌سابقه، شاهد بقا و حتی تشدید ریسک‌هایی مانند تورم افسارگسیخته، کسری تراز حساب جاری مقاوم به تعدیل و خروج سرمایه گسترده است. سرچشمه خطر برای سرمایه‌گذاران فعال در بازارهای ترکیه، بیش از آنکه به تنش‌های خارجی (تحریم‌های آمریکا و تنش‌های ژئوپولتیک) بازگردد، ریشه بروز نوسانات ارزی را مرکز حساسیت نشان می‌دهد. سرمایه‌گذاران، پشت پرده نمایش سقوط آزاد لیر را به‌عنوان کانون خطر شناسایی کرده‌اند؛ جایی که مداخله دولت اردوغان در امور نهادهای مستقل اقتصادی، امید به ساماندهی و برنامه‌ریزی برای خروج از التهابات اخیر را محو کرده است.

بر اساس گزارش صندوق بین‌المللی پول، کسری حساب جاری ترکیه در سال‌های ۲۰۱۷ و ۲۰۱۸ میلادی با نزدیک به شش درصد از تولید ناخالص داخلی این کشور برابری می‌کند. آنچه ریسک این کسری را بیشتر جلوه می‌دهد، روند روبه‌رشد خروج سرمایه از ترکیه است. همزمان با افزایش ریسک مالی و اعتباری در بازارهای استانبول، سرمایه‌گذاران خارجی که اقتصاد ترکیه به ‌شدت متکی بر آنهاست، سرمایه‌های خود را خارج می‌کنند. تداوم چنین وضعیتی می‌تواند منجر به افت نرخ رشد اقتصادی و افزایش حجم کسری تراز حساب جاری ترکیه شود. با توجه به روند صعودی این معیار از سال ۲۰۱۶ میلادی تاکنون، نگرانی حاصل از این رویه تمرکز سرمایه‌گذاران خارجی، موسسه‌های اعتبارسنجی و سرمایه‌گذاران داخلی را به خود جلب کرده است. پس از کاهش قابل توجه لیر، بانک مرکزی ترکیه اعلام کرد که به هر میزان که نیاز باشد برای بازار ترکیه ارز فراهم می‌کند. این بانک همچنین میزان حداقل ذخیره ارزی بانک‌های ترک را نیز کاهش داد. اجرای این دو سیاست باعث شد تا ارزش لیر ترکیه تا حدودی بخشی از سقوط روزهای قبل را جبران کند. از سوی دیگر، مردم ترکیه نیز برای عرضه دلار خود راهی صرافی‌ها شدند.

یکه‌تازی دلار در بازارهای جهانی

در حالی که ارزهای جهان به‌خصوص در کشورهای در حال توسعه روز خوبی ندارند، دلار به قدرت‌نمایی خود ادامه می‌دهد. روز دوشنبه هفته گذشته، نگرانی‌ها از تاثیر سقوط ارزش لیر ترکیه بر بانک‌های اسپانیا، ایتالیا و سایر کشورهای اروپایی، نااطمینانی‌های سیاسی ایتالیا و روی آوردن سرمایه‌گذاران به ارزهای مامن ین و فرانک سوئیس، منجر به افت ارزش یورو به کمترین سطح 13 ماه اخیر و کاهش ارزش ارزهای بازارهای نوظهور شد. در این روز تمایل سرمایه‌گذاران به خرید اوراق قرضه خزانه‌داری آمریکا و تقویت دلار به دلیل خروج سرمایه‌ها از بازارهای مالی ترکیه در پی افت ارزش لیر، موجب شد بهای طلا پس از رسیدن به کمترین سطح از ژانویه 2017، 42 /1 درصد تضعیف شود. بهای طلای قراردادهای آتی آمریکا تحویل ماه دسامبر نیز 65 /1 درصد افت کرد. روز سه‌شنبه، نگرانی‌ها پیرامون افت مجدد لیر ترکیه و افزایش موجودی دارایی‌های دلاری معامله‌گران، موجب تقویت شاخص دلار به بالاترین سطح 13 ماه گذشته شد. در حالی که ارزش لیر از کمترین سطح تاریخی افزایش یافت، نگرانی‌ها پیرامون در معرض ریسک قرار گرفتن بانک‌های اروپایی ناشی از وضعیت نامساعد اقتصاد ترکیه سبب فروش یورو و تضعیف آن در برابر دلار و فرانک سوئیس شد.

بازگشت آرامش به بازار ارز

پس از مدت‌ها نوسان قیمتی دلار در بازار تهران، هفته گذشته یکی از کم‌نوسان‌ترین هفته‌های بازار ارز محسوب می‌شد. نرخ دلار آزاد در بازار در ابتدای هفته روند افزایش خود را ادامه داد، اما نتوانست از مرز 11 هزارتومانی عبور کند و در نهایت تا سطح 10 هزار و 600 تومان عقب‌نشینی کرد. در روز یکشنبه دلار افت نسبی را تجربه کرد و دامنه نوسان آن به 10 هزار و 200 تومان و 10 هزار و 400 تومان محدود شد. روندی که نشان می‌دهد از هیجانات موجود در بازارها کاسته شده است. در روز دوشنبه، پس از لغو ممنوعیت معاملات ارزی، تابلوی صرافی‌ها روشن شد؛ به این ترتیب، فعالیت آنها پس از چهار ماه از سر گرفته شد. در این روز، تعداد زیادی از صرافی‌های ضلع جنوبی میدان فردوسی قیمت دلار را در دامنه ۱۰ هزار و ۳۵۰ تا ۱۰ هزار و ۴۵۰ تومان ثبت کردند. البته همچنان معاملات در بازار فراگیر نشده و بسیاری از صرافی‌ها که قیمت را بر تابلوی خود درج کرده بودند، خرید و فروشی نداشتند. در چهارمین روز هفته، معاملات دلار در کانال ۱۰ هزار و ۸۰۰ تومان کلید خورد. این اتفاق در حالی رخ داد که شاخص ارزی در ساعات عادی بازار روز دوشنبه تنها در مقطع کوتاهی بالای سطح ۱۰ هزار و ۴۵۰ تومان حاضر شده بود. بسیاری از فعالان، این نوسان را به تحرک شبانه سفته‌بازان و نوسان‌گیران در معاملات پشت‌خطی نسبت دادند. معاملاتی که در آن ارز به ‌صورت فیزیکی خرید و فروش نمی‌شود و عمق آن به دلیل محدود بودن خرید و فروش‌ها کم است. با این حال، نوسان‌گیران هر از چندگاهی که در نوسان‌گیری از معاملات روزانه ناکام می‌شوند، بازار شب‌ها را پشت خط‌ها داغ می‌کنند. روز چهارشنبه بازار در ابتدای معاملات نوسان چندانی نداشت و در دامنه 10 هزار و 580 تا 10 هزار و 650 تومان تغییرات خود را به ثبت رساند. اما پس از مدتی فروشندگان قدرت بیشتری را در بازار به دست آوردند و با عرضه خود قیمت را تا مرز 10 هزار و 540 تومان پایین بردند. حدود ساعت 4 بعدازظهر قیمت 10 هزار و 550 تومان برای دلار ثبت شد که نشان‌دهنده افت 100تومانی نسبت به قیمت روز سه‌شنبه است. بنابراین این روند نشان می‌دهد که قیمت دلار در سطح 10 هزارتومانی ماندگار شد و یکی از کم‌نوسان‌ترین روزهای خود را سپری می‌کند.

عقبگرد شاخص پس از سه هفته

شاخص کل بورس تهران پس از سه هفته صعود متوالی، در هفته منتهی به 24 مردادماه سال جاری، بازدهی منفی 8 /0 درصد را ثبت کرد و در کانال 130 هزارتایی ثابت شد. شاخص کل فرابورس نیز در هفته گذشته با رشد 1 /0درصدی وارد کانال 1500واحدی شد. از سوی دیگر شاخص کل هم‌وزن در بازه مورد بررسی با رشد 2 /1درصدی به سطح 19 هزار و 136 واحد رسید. هم‌سو نبودن شاخص کل بورس و شاخص کل هم‌وزن نشان از رشد سهام‌های کوچک‌تر بازار است. فضای مبهم بازار در خصوص قیمت‌گذاری محصولات فلزی و پتروشیمی در بورس کالا در کنار عرضه‌های سنگین سهامداران حقوقی از یک‌سو و از سوی دیگر افت ارزش جهانی فلزات و نیز ابهام در نحوه قیمت‌گذاری خوراک محصولات پتروشیمی، مواردی بوده که سبب افت شاخص کل بورس تهران شده است. البته انتشار شنیده‌های مختلف به ویژه در مورد سیاست‌های دولت در خصوص قیمت‌گذاری خوراک و محصولات شرکت‌ها و شایعات متناقض در این باره ریسک نوسانات بازار را افزایش داده است.

صنایع کوچک در صدر

در هفته منتهی به 24 مردادماه، در میان صنایع فعال در بازار سرمایه، شاخص گروه استخراج نفت با رشد 7 /22درصدی بیشترین بازدهی هفتگی را به خود اختصاص داد. در این گروه تک‌سهم حفاری شمال با نماد معاملاتی «حفاری» حضور دارد که در این هفته مجوز گرفت تا سرمایه خود را با رشد 100درصدی از 5 /260 به 521 میلیارد تومان برساند. این افزایش سرمایه از محل مطالبات حال‌شده سهامداران و آورده نقدی و به منظور اصلاح ساختار مالی و حفظ وضعیت فعلی سرمایه است. در هفته گذشته شاخص گروه زغال‌سنگ نیز رشد 18درصدی را تجربه کرد. در این گروه سه شرکت زغال‌سنگ نگین طبس، صنعتی و معدنی شمال شرق شاهرود و فرآوری زغال‌سنگ پروده طبس وجود دارد که «کطبس» بورسی و دو نماد «کشرق» و «کپرور» فرابورسی هستند. هر سه نماد نیز هفته تقریباً پرسودی را سپری کرده‌اند.

سومین گروه از بهترین گروه‌های هفته گذشته نیز گروه محصولات چوبی بوده است که شاخص آن حدود 7 /17 درصد رشد داشته است. همان‌طور که از رشد شاخص کل هم‌وزن نیز قابل استنباط است، گروه‌های کوچک در هفته گذشته با اقبال بیشتری مواجه بوده‌اند.

اما در مقابل شاخص گروه تامین آب، برق و گاز بیشترین افت هفتگی را به خود اختصاص داده است. شاخص این گروه در هفته مورد بررسی حدود 5 /6 درصد از ارزش خود را از دست داد. در این گروه دو شرکت بورسی پتروشیمی فجر و پتروشیمی مبین قرار دارند که به دلیل ابهامات در نرخ‌گذاری خوراک پتروشیمی‌ها هفته پرعرضه‌ای را تجربه کردند.

علاوه بر این، گروه چندرشته‌ای صنعتی نیز با افت 7 /3 درصد در دسته بدترین صنایع هفته جای گرفت. در این گروه نیز چهار سرمایه‌گذاری بزرگ امید، غدیر، گروه توسعه ملی و صندوق بازنشستگی قرار دارد. سومین صنعت پرضرر هفته گذشته نیز گروه شیمیایی‌ها بود که بازدهی منفی 9 /2 درصد را ثبت کرد.

توقف مهم در فرابورس

شاخص گروه محصولات کاغذ نیز در هفته گذشته رشد 6 /2درصدی را ثبت کرد. در این گروه، شرکت گروه صنایع کاغذ پارس در خصوص عدم ممنوعیت صادرات خمیر ویرجین توضیحاتی ارائه داد که نهاد ناظر فرابورس را قانع نکرد. «چکاپا» در این نامه بیان کرده است بر اساس دستور وزیر صنعت، معدن و تجارت در خصوص ممنوعیت صادرات انواع کاغذ و همچنین اختصاص ارز یارانه‌ای برای واردات خمیر کاغذ، برخی برداشت‌ها و شایعات به دلیل عدم آشنایی با این صنعت در رسانه‌ها و فضای مجازی منتشر شده است که سهامداران این شرکت را با نگرانی مواجه کرده است. بر اساس گزارشی که از این نماد در سامانه کدال منتشر شد، با توجه به افزایش فروش صادراتی نسبت به فروش داخلی و همچنین افزایش نرخ ارز در یک‌ماهه اخیر، قیمت فروش محصولات این شرکت افزایش چشمگیری نسبت به سه‌ماهه اول سال داشت. با توجه به افزایش نرخ ارز و ایجاد زمینه بازارهای صادراتی و ظرفیت شرکت برای صادرات و تولید محصولات از مواد اولیه داخلی، کاهش هزینه‌های مالی و عدم بهره‌برداری از سرمایه‌گذاری در شرکت زیرمجموعه پارس طبیعت سلولز سود پیش‌بینی‌شده قبلی شرکت از 5 /79 میلیارد تومان به نزدیک 100 میلیارد تومان افزایش یافته است. نماد این شرکت در هفته گذشته به دلیل ابهام متوقف شده بود. با این حال نهاد ناظر، ابهام در ارائه اطلاعات بااهمیت را محرز دانست و از توقف دو روزه این نماد تا شفاف‌سازی جدید خبر داد.

خبر دو تازه‌وارد در بورس

در گروه پتروشیمی مدیرعامل هلدینگ خلیج فارس از عرضه اولیه سهام پتروشیمی نوری و احتمالاً یک شرکت دیگر تا پایان سال خبر داده است. بر اساس این گزارش، پتروشیمی نوری که دارای سرمایه اسمی ۳۰۰ میلیارد تومانی است، سال گذشته 5 /113 ریال سود برای هر سهم محقق کرد. در سه ماه اول سال جاری نیز ۶۲۷ ریال سود محقق شده است. این شرکت به مساحت ۶۱ هکتار در منطقه ویژه اقتصادی انرژی پارس در بندر عسلویه واقع شده و بزرگ‌ترین تولیدکننده مواد آروماتیکی جهان با ظرفیت 5 /4 میلیون تن در سال بوده و «فارس» با 55 /76 درصد، مالک اصلی آن به شمار می‌آید. شستا و سرمایه‌گذاری صندوق بازنشستگی نیز با ۱۷ و 45 /6 درصد از دیگر سهامداران آن هستند.