شارژ نفت از شبه‌جزیره عربستان

 مجید حیدری: بهای نفت در بازارهای جهانی همچنان به روند صعودی خود ادامه می‌دهد، در حالی که عوامل موجود در بازار، از صعودی بودن بهای طلای سیاه حمایت می‌کنند، تنش‌های منطقه‌ای در شبه‌جزیره عربستان نیز این روند افزایشی را تسریع می‌کنند. دستگیره شاهزاده و تجار سعودی در کنار پرتاب موشک از یمن به عربستان، باعث شده قیمت نفت برنت به 64 دلار در بشکه برسد. این اخبار در بازار طلا نیز موجب رشد قیمتی شده است. در بازار داخل، قیمت سکه به واسطه رشد طلای جهانی و قیمت ارز، به بیشترین مقدار طی 53 ماه اخیر رسید.

عوامل موثر در بازار نفت

ثبت قیمت 64‌دلاری برای نفت برنت را می‌توان مهم‌ترین رخداد در بازار جهانی قلمداد کرد. روز دوشنبه هفته گذشته، در حالی‌که تعداد چاه‌های نفت آمریکا کاهش یافته و روند نزولی حجم معاملات در بازار نفت تداوم پیدا کرد؛ ولیعهد عربستان با به‌کارگیری شدت عمل در مبارزه با فساد (دستگیری شاهزاده‌ها، وزرا و سرمایه‌گذاران) درصدد تحکیم قدرت خود برآمد. در نتیجه، بهای نفت رشد 5 /3‌درصدی را تجربه کرد.

تحولات هفته گذشته در عربستان سعودی که با عنوان «اقدامات ضد‌فساد اداری» به وقوع پیوست، طی یک روز دستگیری چهار وزیر، ۱۱ شاهزاده مطرح و ده‌ها وزیر سابق عربستان سعودی را در پی داشت. در میان افراد بازداشت‌شده، دستگیری ولید بن‌طلال، برادرزاده پادشاه و مطرح‌ترین بازرگان و سرمایه‌گذار عربستان و همچنین رئیس گارد ملی این کشور با بازتاب گسترده‌ای در میان رسانه‌های جهان همراه بوده است. شبکه خبری سی‌ان‌بی‌سی در گزارشی با اشاره به اینکه «طرفداران بن‌سلمان وقوع کودتا در این کشور و تحولات اخیر را تنها در راستای ریشه‌کن کردن فساد ارزیابی می‌کنند»، تاکید می‌کند: «با وجود این دستگیری رئیس گارد ملی که مسوول کنترل امنیت است و تعطیل شدن فرودگاه‌های خصوصی در این کشور، نشان‌دهنده این است که احتمالاً بازداشت‌ها در سطوحی بالاتر ممکن است ادامه داشته باشد.» به عقیده کارشناسان از آنجا که معمولاً بازار نفت به موضوعات جدید واکنش نامشخص دارد، احتمال وقوع کودتا در عربستان نیز از این جنس خواهد بود و می‌تواند بیش‌واکنشی یا کم‌واکنشی بازار نفت را به همراه داشته باشد. به گزارش سی‌ان‌بی‌سی، تاریخ نشان می‌دهد هر زمانی که در عربستان سعودی بحرانی رخ می‌دهد، قیمت نفت با رشد همراه می‌شود. در شرایط فعلی نیز اگر شاهزاده جوان عرب بر اقدامات خود اصرار داشته باشد، ممکن است اعتراضاتی از سوی عموم مردم این کشور ایجاد شود. سی‌ان‌بی‌سی با در نظر گرفتن چنین احتمالی، نگاهی تاریخی به این موضوع داشته است که «معمولاً یک ماه پس از اعتراضات مردمی در عربستان سعودی چه اتفاقاتی برای قیمت جهانی نفت رخ داده است». اما در کنار تحولات داخلی در عربستان، اتهام مقامات سعودی به ایران درباره حمله به فرودگاه بین‌المللی ریاض که یگان موشکی ارتش و کمیته‌های مردمی یمن مسوولیت آن را به عهده گرفته است نیز عاملی ژئوپولتیک بود که بر رشد جهانی قیمت نفت تاثیر داشت. این حمله هوایی که روز یکشنبه (۱۴ آبان) صورت گرفت در حالی آسیبی به این فرودگاه بین‌المللی وارد نکرد که رئیس‌جمهور آمریکا و در پی او مقامات سعودی، ایران را عامل اصلی این حمله عنوان کردند. اما در حالی‌که مقام‌های نظامی ایران هرگونه دخالت در این حمله را تکذیب کردند، سعودی‌ها این اتفاق را به مثابه اعلان جنگ از سوی ایران برداشت کرده‌اند، برداشتی که اثر روانی آن بر بازار نفت به شکل رشد قیمت زیر سایه تنش‌های جدید در خاورمیانه خود را نشان داده است.

42 درصد رشد در چهار ماه

در این خصوص روزنامه «دنیای اقتصاد» در مطلبی تحلیلی نوشت: بهای نفت ظرف چهار ماه گذشته بیش از ۴۲ درصد رشد کرده است، این رشد شدیدی است و در صورت تداوم می‌تواند فتیله تحولات دیگری را روشن کند. بهای نفت برنت ۲۲ ژوئن مصادف با اول تیر به ۴۵ دلار بر بشکه رسید. در آن زمان نگرانی از افزایش تولید نفت شیل، رشد تولیدات لیبی و نیجریه و ضعف در سمت تقاضای بازار نفت در نیمه اول سال موجب افت قیمت‌ها شده بود. با این حال درست از آن زمان قیمت نفت در مسیر افزایشی قرار گرفته و تاکنون حدود ۴۲ درصد رشد کرده است. رشد شدید تقاضا برای نفت، کاهش موجودی انبارهای نفتی و احتمال تمدید توافق اوپک و ریسک‌های ژئوپولتیک (احتمال تحریم مجدد ایران، درگیری بین اقلیم کردستان و دولت مرکزی عراق و وقایع اخیر) مهم‌ترین اهرم رشد قیمت نفت محسوب می‌شوند. البته که هنوز اخبار قطعی از تمدید توافق اوپک به گوش نرسیده است. به گزارش بانک مرکزی وزیر انرژی عربستان در خصوص توافق نفتی گفت: با وجود رضایت پیرامون تداوم توافق کاهش تولید بین اوپک و سایر تولیدکنندگان نفت به رهبری روسیه، هنوز این اقدام انجام نشده است. وزیر نفت نیجریه به خبرگزاری رویترز گفت: به‌رغم معافیت نیجریه از توافق کاهش تولید نفت؛ تا زمانی که شرایط مناسبی در خصوص مشارکت این کشور وجود دارد، از تمدید توافق یادشده تا پایان سال 2018 حمایت می‌کند. آمار مربوط به معامله‌گران وابسته به موسسه آی‌سی‌ئی (ICE) نشان می‌دهد؛ مدیران پولی خالص موقعیت خرید معاملات آتی و اختیاری نفت برنت را با 23،500 قرارداد افزایش به 237،530 قرارداد رسانده‌اند.

عقب‌نشینی از قله

اگرچه بهای نفت برنت، توانست به قله 64‌دلاری برسد، اما یک روز پس از آن، با کاهش جزئی به سطح 63 دلار در هر بشکه بازگشت. به گزارش رویترز، در حالی که میزان واردات چین به پایین‌ترین رقم طی یک سال گذشته کاهش یافته، قیمت نفت روز چهارشنبه با کاهش مواجه بود، هرچند که به گفته تجار، به دلیل کاهش تولید اوپک و متحدانش، فضای کلی حاکم بر بازار همچنان افزایشی است. تجار گفتند، بازار با نگرانی بالا گرفتن تنش‌ها در منطقه خاورمیانه را دنبال می‌کند.

بر اساس آمارهای رسمی، واردات نفت چین که در ماه سپتامبر به رقم کم‌سابقه حدود 9 میلیون بشکه در روز رسیده بود، با کاهشی قابل توجه به حدود 3 /7 میلیون بشکه در ماه اکتبر رسیده است. این پایین‌ترین رقم واردات نفت چین از اکتبر 2016 تاکنون است. اما به گفته تجار، به‌رغم این کاهش تقاضا، بازار نفت همچنان از حمایت برخوردار است. جوی که تا حدود زیادی ناشی از تلاش‌های اوپک و روسیه برای تداوم کاهش تولید است.

سیگنال عربستان به بازار طلا

در ابتدای هفته گذشته، در پی بروز ریسک‌های جغرافیایی-‌سیاسی و تضعیف شاخص دلار، سرمایه‌گذاران پس از سومین روند نزولی هفتگی بازار طلا، به خرید دارایی‌های امن روی آوردند. بدین ترتیب، بهای نقدی طلا و طلای قراردادهای آتی تحویل ماه دسامبر هرکدام به میزان یک درصد افزایش یافت. بر اساس آمار گزارش کمیسیون معامله آتی کالاهای اساسی آمریکا، صندوق‌های پوششی و مدیران پولی، خالص موقعیت‌های خرید قراردادهای طلای کومکس را در هفته منتهی به 31 اکتبر (هفتمین هفته نزولی متوالی) با 6508 کاهش به 166 هزار و 535 قرارداد (پایین‌ترین سطح از اوایل آگوست) رساندند.

در این روز نااطمینانی‌ها پیرامون طرح پیشنهادی اصلاحات مالیاتی در آمریکا و ترکیب آتی کمیته بازار باز فدرال‌رزرو، منجر به فروش‌های سوداگرانه دلار شد. در نتیجه؛ شاخص دلار با عقب‌نشینی از روند تقویتی اخیر، در نهایت تضعیف شد. در این روز، نرخ دلار در برابر ین ژاپن 31 /0 درصد و نرخ یورو در برابر دلار 03 /0 درصد کاهش داشت. روز دوشنبه، فدرال‌رزرو نیویورک تایید کرد ویلیام دادلی در زمره موثرترین سیاستگذاران در زمان بروز بحران مالی آمریکا و پس از آن محسوب شده که انتظار می‌رود تا اواسط سال 2018 بازنشسته شود. این امر تردید دیگری را در کمتر از یک هفته پس از انتخاب رئیس جدید فدرال‌رزرو از سوی ترامپ ایجاد کرده است. بانک مرکزی انگلیس با توجه به پیش‌بینی افت تدریجی آتی لیره استرلینگ در برابر دلار، نرخ بهره تسهیلات خود را در روز پنجشنبه (دو هفته قبل)، برای اولین بار طی یک دهه اخیر افزایش داد. در نتیجه؛ لیره استرلینگ از کمترین سطح یک ماه اخیر در برابر دلار فاصله گرفت و در نهایت با 73 /0 درصد رشد به کار خود خاتمه داد. روز دوشنبه؛ نرخ دلار کانادا اندکی در برابر دلار آمریکا تقویت شد. به دلیل افزایش قیمت کالاهای اساسی و تمایل سرمایه‌گذاران به معاملات سوداگرانه، ارزهای آمریکای لاتین از روند نزولی هفته اخیر در برابر دلار فاصله گرفته و در پایان وقت این روز در برابر دلار رشد داشتند. اونس طلا در بازار شبانه دوشنبه ظرف یک ساعت، مرزهای مقاومتی را شکست تا شانس خود را برای بازگشت به قیمت‌های بالاتر محک بزند. در واپسین دقایق بازار طلای لندن و فرانکفورت در ساعت ۲۰، اونس طلا از مرز مقاومتی ۱۲۷۳‌دلاری عبور کرد و پس از بسته شدن این بازارها، تا یک‌قدمی قیمت ۱۲۸۳‌دلاری گام برداشت. خیزش ۸ / ۰‌درصدی اونس فلز زرد در ادامه بازار شبانه دوشنبه آرام گرفت و این فلز با بسندگی به قیمت ۱۲۸۰‌دلاری بسته شد. کارشناسان بازار طلا، افزایش ۱۰‌دلاری قیمت اونس طلا را به تنش‌های عربستان نسبت داده‌اند. زمانی که بحران‌های ژئوپولتیک فضای سیاسی و اقتصادی دنیا را متشنج می‌کند، قیمت فلز زرد تقویت می‌شود.

فلز زرد بازار سه‌شنبه را با قیمت ۱۲۸۰‌دلاری استارت زد. اما در ادامه با تغییر رفتار معامله‌گران وارد محدوده کاهشی شد و تا ساعت ۱۹ عصر دیروز به حدود قیمت ۱۲۷۶‌دلاری رسید. تقویت ناگهانی دوشنبه‌شب، باعث شد معامله‌گرانی که به انتظار آغاز یک کانال افزایشی نشسته بودند، موقعیت فروش بگیرند. زمانی که قیمت طلا پس از وقفه کوتاه‌مدت (چند‌روزه) در بازار آنی و آتی افزایشی می‌شود، معامله‌گران به دنبال سودگیری، دست به‌کار فروش سهم خود از بازار طلا می‌شوند. این معامله‌گران حدی را برای سود خود مشخص می‌کنند که با آغاز یک روند ممکن است قیمت طلا به این حد برخورد کند. سود بهینه برای این خرده‌فروشان با پیش‌بینی میزان رشد قیمت میسر می‌شود.

رکوردشکنی 53‌ماهه سکه

در میانه هفته گذشته، سکه تمام بهار آزادی از مرز یک میلیون و 330 هزار تومان عبور کرد تا به بیشترین قیمت از اواخر خرداد 92 برسد. رکوردزنی فلز گرانبهای داخلی تحت ‌تاثیر رشد جزئی اونس و دلار کلید خورد؛ ولی آنچه سرعت رشد قیمت را بالا برد به تحرکات معامله‌گران بزرگ بازار مربوط بود. به گفته شماری از فعالان، معامله‌گران بزرگ بازار، برای جلوگیری از ضرر خود در معاملات آتی خریدهای خود را افزایش دادند. برخی نیز انتظار برای افزایش تقاضا پس از اربعین حسینی را در رکوردزنی قیمت سکه موثر دانستند. البته در انتهای هفته بهای سکه عقب‌نشینی کرد و اندکی از سطح آن کاسته شده است. در هفته گذشته بهای دلار در بازار آزاد نیز روند صعودی داشته و در انتهای هفته به سطح 4070 تومان رسید. در حالی‌که برخی از بازیگران بازار، رشد بهای دلار و اونس طلا را در افزایش قیمت سکه موثر دانستند، بخش زیادی از فعالان، کاهش عرضه را عامل اصلی رشد عنوان کردند. به گفته آنها، میزان رشد دلار و طلای جهانی به اندازه‌ای نبود که زمینه‌ساز افزایش بالای یک درصد سکه شود. فلز گرانبهای داخلی از همان ابتدای روز سیگنال افزایشی از خود بروز داد و در آستانه کانال یک میلیون و ۳۳۰ هزار تومان معاملات خود را آغاز کرد. به گفته برخی فعالان، قیمت ابتدای روز نشان‌دهنده آن بود که بخشی از رشد بدون معامله اتفاق افتاده است و کمتر معامله‌گری حاضر به فروش سکه با قیمتی نزدیک به نرخ بسته‌شده روز یکشنبه شده است. به باور این دسته، معامله‌گران بزرگ بازار، با توجه به خریدهای آتی برای جلوگیری از ضرر خود تمایل بیشتری به بالا بردن قیمت‌ها دارند و سعی می‌کنند با افزایش تقاضا یا کاهش عرضه قیمت را تحت تاثیر قرار دهند. در کنار این، عده‌ای باور دارند، با عبور از اربعین حسینی تقاضا در بازار سکه بالا خواهد رفت و همین انتظار موجب شده معامله‌گران به پیشواز افزایش قیمت بروند.

در کنار این موارد، دلار مبادله‌ای که در تمام طول تابستان نزدیک به ۱۰۸ تومان افزایش پیدا کرده بود، در ۴۵ روز اول پاییز حدود ۱۵۰ تومان افزایش قیمت را به ثبت رسانده است تا بتوان از سرعت‌گیری این نرخ در پاییز سخن گفت. البته شیب قیمت دلار از انتهای تابستان آغاز شد، ولی در پاییز سرعت بیشتری گرفت. پیگیری این روند موجب شد در نیمه آبان‌ماه، سرانجام نرخ رسمی دلار از مرز سه‌ هزار و ۵۰۰ تومان عبور کند.

آرامش در بورس تهران

در هفته منتهی به 17 آبان، شاخص کل بورس تهران با 1 /0 درصد افزایش به عدد 87 هزار و 883 واحد رسید. شاخص فرابورس نیز در هفته مذکور اندکی کاهش رشد داشت و به رقم 6 /967 واحد رسید. شاخص کل هم‌وزن نیز همسو با شاخص کل 1 /0 درصد رشد داشته است. به نظر می‌رسد ثبات نسبی قیمت دلار و قیمت کامودیتی‌ها در بازارهای جهانی سبب سکون در بازار سرمایه بوده است.

بررسی شاخص 40 صنعت فعال در بازار سرمایه نشان می‌دهد که گروه فنی و مهندسی با رشد شاخص 4 /4 درصد بهترین بازدهی هفتگی را داشته است. این گروه شامل دو شرکت کنترل خوردگی تکین‌کو در نماد «رتکو» و شرکت گروه مپنا در نماد «رمپنا» است که هر دو نماد در هفته گذشته عملکرد مناسبی داشته‌اند. گروه مپنا پس از ماه‌ها ریزش به دلیل گمانه‌زنی در مورد قراردادهای جدید و تهاتر بدهی‌ها با رشد همراه بوده است. طبق مصوبه جدید هیات دولت، مطالبات و بدهی‌های شرکت مپنا با سازمان‌های خصوصی‌سازی و امور مالیاتی تهاتر می‌شود.

گروه دوم که عملکرد مناسبی در هفته گذشته داشته، گروه تامین آب، برق و گاز است که شاخص آن 6 /3 درصد رشد هفتگی داشته است. این گروه نیز شامل دو سهم «بفجر» و «مبین» است. سومین گروه با عملکرد مثبت در هفته مذکور، گروه قند و شکر بوده که شاخص آن رشد 4 /3‌درصدی را ثبت کرده است.

در مقابل، گروه محصولات فلزی با افت 3 /13‌درصدی بدترین عملکرد هفتگی را ثبت کرده است. هفته گذشته شرکت ماشین‌سازی اراک پس از شش ماه بازگشایی شد و افت 22‌درصدی را تجربه کرد که سبب کاهش شاخص گروه محصولات فلزی شده است. همچنین، شاخص گروه حمل‌ونقل نیز در هفته گذشته 1 /4 درصد کاهش را تجربه کرد.

گروه فلزات اساسی نیز در هفته منتهی به 17 آبان با کاهش 8 /1‌درصدی جایگاه سوم ضعیف‌ترین عملکرد را در میان صنایع به خود اختصاص داد.

بر اساس آمار بازدهی نمادهای فعال در بازار سرمایه در هفته منتهی به 17 آبان، نمادهای بازار پایه بازدهی چشمگیری داشته‌اند. به طوری که شرکت گسترش صنایع پیام در نماد معاملاتی «لپی‌ام» بهترین بازدهی هفتگی را ثبت کرد و 2 /60 درصد سود نصیب سهامداران خود کرد. پس از آن موسسه اعتباری توسعه قرار گرفت که قیمتش بیش از دو برابر شد. «توسعه» در هفته گذشته 5 /58 درصد بازدهی مثبت داشته است. شرکت کارتن مشهد در نماد «چکارم» از گروه محصولات کاغذی نیز 8 /53 درصد بر قیمتش افزوده شد و در لیست پرسودهای هفته قرار گرفت. در هفته گذشته، فاصله بازدهی نمادهای بازار‌پایه با نمادهای سایر بازارها زیاد بوده است.

در مقابل در هفته مورد بررسی، شرکت ماشین‌سازی اراک در نماد معاملاتی «فاراک» ضعیف‌ترین بازدهی هفتگی را به خود اختصاص داد و حدود 5 /23 درصد به سهامداران خود ضرر زد. این نماد از اواخر اردیبهشت‌ماه ممنوع‌المعامله بود و در روز بازگشایی 38 /17 درصد از قیمت خود را از دست داد. اما در ادامه هفته معاملات آن متعادل شد و از فشار عرضه آن کاسته شد. پس از آن شرکت بیمه سامان در نماد «بساما» 8 /10 درصد از ارزش خود را از دست داد و جایگاه دوم بدترین بازدهی هفتگی را به دست آورد. شرکت حمل‌ونقل بین‌المللی فارس نیز در نماد «حفارس» 3 /9 درصد کاهش قیمت را تجربه کرد و جایگاه سوم را به دست آورد.

در بازار پایه نیز شرکت تولید سموم علف‌کش در نماد معاملاتی «شسم» 2 /15 درصد افت قیمت داشت. همچنین، کارخانه‌های صنعتی آزمایش نیز در نماد معاملاتی «لازما» 4 /14 درصد از قیمت خود را از دست داد. شرکت سرمایه‌گذاری کارکنان صنعت برق زنجان و قزوین نیز در هفته منتهی به 17 آبان ضررده بود و 8 /11 درصد افت قیمت را تجربه کرد.

کند شدن افت خودرویی‌ها

مدیرعامل ایران‌خودرو از شروع تولید محصول جدید پژو 301 با داخلی‌سازی 40‌درصدی از هفته آینده خبر داده است. رئیس سازمان بورس نیز از انتشار 700 میلیارد تومان اوراق تامین مالی با سررسید چهارساله و سود 18 درصد برای ایران‌خودرو در آینده نزدیک خبر داده است. به گفته مدیرعامل سایپادیزل، در ماه‌های آینده با همکاری یک بانک سوئدی، نسبت به جذب فاینانس مالی با بهره کمتر از 10 درصد برای خریداران محصولات برند ولوو اقدام خواهیم کرد که آغاز فصل مشترک جدید همکاری با ولوو خواهد بود. افت گروه خودرو نیز در هفته اخیر کمتر از هفته‌های قبل بوده و حدود 2 /0 درصد کاهش داشته است.

ممنوعیت صدور یونیت در شعب بانکی

در راستای کاهش نرخ سود بانکی که از شهریورماه امسال در دستور کار بانک‌های کشور قرار گرفته است، مدیریت نظارت بر نهادهای مالی سازمان بورس ابلاغیه‌ای صادر و طی آن اعلام کرده صدور واحدهای سرمایه‌گذاری صندوق‌ها از طریق شعب بانک‌ها و موسسات مالی و اعتباری از هفته گذشته ممنوع شده است. بر این اساس، از این پس تنها نهادهای مالی از قبیل تامین سرمایه‌ها، کارگزاری‌ها و سبدگردان‌هایی که دارای صندوق‌های با درآمد ثابت هستند، می‌توانند به خرید واحدهای مزبور برای مشتریان خود  اقدام کنند. علاوه براین، یکی از مسوولان نظارتی بانک مرکزی در مصاحبه‌ای اعلام کرده است که حوزه نظارت بانک مرکزی از ۱۱ شهریورماه تاکنون بیش از چهار هزار شعبه را مورد بازرسی قرار داده که این حجم از نظارت میدانی در تاریخ بانک مرکزی بی‌نظیر است. طبیعی است که موارد تخلف هم وجود داشته باشد اما التزام بانک‌ها به رعایت نرخ‌های مصوب به مراتب از دفعات قبل بیشتر است.