هزینه تجهیز منابع

صندوق‌های با درآمد ثابت در شهریورماه سال 1395 ملزم شدند حداکثر 60 درصد در سپرده و گواهی سپرده سرمایه‌گذاری کنند و درنهایت در مهرماه 1396 این الزام به حداکثر 50 درصد سپرده و گواهی سپرده نگهداری رسید. نقطه عطف صندوق‌های سرمایه‌گذاری با درآمد ثابت، سال 1394 بود که به دلیل محدودیت‌هایی که بانک مرکزی برای پرداخت سود سپرده بانک‌ها ابلاغ کرد، بانک‌ها سعی کردند برای حفظ مشتریان خود، صندوق‌های با درآمد ثابت را واسطه قرار داده و با دریافت سپرده ترجیحی با نرخ‌های بالاتر از نرخ مصوب از صندوق‌های سرمایه‌گذاری، نرخ سود موردنظر مشتریان خود را از طریق این صندوق‌ها پرداخت کنند. بنابراین صندوق‌های با درآمد ثابت در شعب تعدادی از بانک‌ها به ‌عنوان ابزار جایگزین سپرده بانکی معرفی شد و این صندوق‌ها از اردیبهشت 1394 تا آبان‌ماه سال جاری (فاصله دو سال و نیم) بیش از 1445 هزار میلیارد ریال منابع جذب کردند که البته در تاریخ این گزارش بیش از 78 درصد آن (حدود 1177 هزار میلیارد ریال) نیز به سپرده‌گذاری در سیستم بانکی اختصاص یافته است. بانک مرکزی با هدف متناسب کردن نرخ سود سپرده‌های بانکی با نرخ تورم و کاهش هزینه تامین منابع بانک‌ها و درنهایت کاهش نرخ سود تسهیلات آنها، بخشنامه نرخ سود بانکی را از روز 11 شهریورماه 1396 برای اجرا به سیستم بانکی ابلاغ کرد. اکنون سوال مهم این است که با توجه به اینکه صندوق‌های با درآمد ثابت بخش قابل‌توجهی از منابع سیستم بانکی را تامین می‌کنند و بنابراین نقش مهمی در نرخ تامین منابع بانک‌ها خواهند داشت، هزینه تجهیز منابع برای این صندوق‌ها چقدر است و بعد از ابلاغ بخشنامه کاهش نرخ سود بانکی از سوی بانک مرکزی، در مهرماه این نرخ چه تغییری کرده است؟ هزینه‌های تجهیز منابع از سوی صندوق‌های سرمایه‌گذاری شامل کارمزدهای ارکان صندوق (شامل حسابرس، متولی، مدیر، ضامن نقدشوندگی و...) و سایر هزینه‌های اجرایی آن و نیز هزینه سود پرداختی ماهانه به دارندگان واحدهای سرمایه‌گذاری می‌شود. با توجه به اینکه استاندارد یکسانی برای هزینه‌های ارکان صندوق‌ها و سایر هزینه‌های اجرایی آنها وجود ندارد و نیز به‌صورت ماهانه افشا نمی‌شود، در این گزارش صرفاً هزینه سود پرداختی به دارندگان واحدهای سرمایه‌گذاری در هر ماه مورد بررسی قرار گرفته و طبیعتاً نرخ واقعی تجهیز منابع صندوق‌ها اندکی بیش از مقادیری خواهد بود که در ادامه ذکر خواهد شد. به‌ علاوه در این گزارش 16 صندوق با درآمد ثابت مورد بررسی قرار گرفتند که بیش از 85 درصد از خالص ارزش روز دارایی‌های صندوق‌های با درآمد ثابت را تشکیل می‌دهند. بررسی‌ها نشان می‌دهد تا پایان مهرماه، در 16 صندوق بزرگ با درآمد ثابت منتخب، بر اساس آخرین مبلغ پرداختی ماهانه صندوق‌ها به دارندگان واحدهای سرمایه‌گذاری و با لحاظ کردن آخرین خالص ارزش دارایی‌های صندوق‌ها، دامنه نرخ تجهیز منابع سالانه صندوق‌ها در مهرماه بین 6 /15 تا 3 /23 درصد بوده است. کمترین نرخ تجهیز منابع در مهرماه مربوط به صندوق اندوخته پایدار سپهر و بیشترین نرخ تجهیز منابع مربوط به صندوق گسترش فردای ایرانیان بوده است. همچنین بعد از کاهش نرخ سود بانک‌ها در شهریورماه، نرخ تجهیز منابع صندوق‌های مورد بررسی (غیر از صندوق لوتوس پارسیان و صندوق گسترش فردای ایرانیان) بین 4 /0 درصد تا 4 /4 درصد کاهش یافته است. در مهرماه متوسط نرخ تجهیز منابع صندوق‌های با درآمد ثابت مورد بررسی حدود 8 /0 درصد نسبت به شهریورماه کاهش یافته و به 4 /19 درصد رسیده است. نرخ تجهیز منابع 11 صندوق در مهرماه به کمتر از 20 درصد رسیده ولی صندوق‌های لوتوس پارسیان، گسترش فردای ایرانیان، با درآمد ثابت کاردان، با درآمد ثابت کوثر یکم و صندوق بانک گردشگری همچنان نرخ‌های بالاتر از 20 درصد را ثبت کرده‌اند. پایین‌ترین رکورد متوسط نرخ تجهیز منابع در هفت ماه ابتدای سال جاری مربوط به صندوق با درآمد ثابت اندیشه فردا به میزان 18 درصد بوده است. این صندوق در مهرماه نیز نرخ تجهیز منابع خود را به 4 /17 درصد کاهش داده است. همچنین صندوق اندوخته پایدار سپهر و گنجینه زرین‌شهر با کاهش 5 /4 و 9 /2 واحد درصدی در نرخ تجهیز منابع خود در مهرماه، بیشترین کاهش نرخ را داشته‌اند. بر اساس اطلاعات ارائه‌شده، هرچند متوسط نرخ هزینه تجهیز منابع صندوق‌ها بعد از ابلاغ بخشنامه بانک مرکزی با کاهش 8 /0درصدی مواجه شده، ولی متوسط نرخ‌ها هنوز حدود 4 /4 درصد بالاتر از نرخ‌های مصوب بانک مرکزی قرار دارد. بنابراین صندوق‌های سرمایه‌گذاری در مهرماه هم نرخ‌های بالایی را برای منابع تجهیز‌شده خود پرداخت کرده‌اند و این هزینه به بانک‌ها منتقل می‌شود و مانع از کاهش ملموس هزینه منابع بانک‌ها می‌شود. البته این نرخ‌های بالا به‌تدریج و با نزدیک شدن به پایان دوره قراردادهای سپرده صندوق‌ها کاهش می‌یابد و از چند ماه آتی می‌توان آثار مثبت کاهش نرخ‌های سود بانکی را بیشتر مشاهده کرد.