متهم ردیف اول
آیا مهم‌ترین عامل ورشکستگی بنگاه‌ها نرخ بالای سود بانکی است؟
مدت‌هاست کاهش نرخ سود بانکی به مساله سرنوشت‌ساز و کلیدی در اقتصاد ایران تبدیل شده و به‌زعم کارشناسان نرخ سود یکی از ناموزون‌ترین متغیرهای اقتصاد کلان کشور است. متوسط نرخ سود سپرده بیش از ۲۰ درصد در کنار تورم ۹درصدی، بهره سود حقیقی بالای 10 درصد را نشان می‌دهد، نرخی که تقریباً همه فعالیت‌های اقتصادی را کم‌بازده‌تر از سپرده‌گذاری کرده، انگیزه سرمایه‌گذاری بنگاه‌ها را کاهش داده و از تمایل خانوارها به مصرف و استفاده از سایر انواع پس‌انداز کاسته و اقتصاد را دچار نوعی بی‌حرکتی کرده است.
مدت‌هاست کاهش نرخ سود بانکی به مساله سرنوشت‌ساز و کلیدی در اقتصاد ایران تبدیل شده و به‌زعم کارشناسان نرخ سود یکی از ناموزون‌ترین متغیرهای اقتصاد کلان کشور است. متوسط نرخ سود سپرده بیش از ۲۰ درصد در کنار تورم ۹درصدی، بهره سود حقیقی بالای 10 درصد را نشان می‌دهد، نرخی که تقریباً همه فعالیت‌های اقتصادی را کم‌بازده‌تر از سپرده‌گذاری کرده، انگیزه سرمایه‌گذاری بنگاه‌ها را کاهش داده و از تمایل خانوارها به مصرف و استفاده از سایر انواع پس‌انداز کاسته و اقتصاد را دچار نوعی بی‌حرکتی کرده است.1 با این حساب نرخ بالای سود بانکی یکی از علل مشکلات اقتصادی کشور در زمینه تامین مالی و کاهش تقاضا محسوب می‌شود. در حال حاضر تامین مالی از مشکلات اصلی اقتصاد ایران است و یکی از دلایل بروز تنگنای مالی، به نرخ‌های بالای سود بانکی برمی‌گردد. در شرایط فعلی که نرخ تورم به‌طور قابل ملاحظه‌ای کاهش پیدا کرده، عدم همراهی نرخ سود با تورم یکی از نگرانی‌های اساسی در وضعیت اقتصادی کشور است.2 در حقیقت تداوم این روند در سال‌های اخیر بخش مالی و حقیقی را با چالش مواجه کرده به‌طوری که هزینه‌های بالای تامین مالی در عمل کاهش سودآوری و توقف کارکردهای اصلی بنگاه‌های اقتصادی را به همراه دارد. به همین جهت در شرایط فعلی برخی بنگاه‌ها به علت افزایش هزینه‌ها و تنگنای مالی شدید در معرض ورشکستگی قرار دارند اما آیا تنها نرخ سود بالا عامل اصلی ورشکستگی این بنگاه‌هاست؟ پرسشی که این روزها بیش از پیش در اقتصاد ایران مطرح شده و از این ناحیه فشارهای زیادی به سیاستگذار پولی در جهت کاهش دستوری نرخ سود وارد کرده است. اخیراً نیز آیت‌الله مکارم‌شیرازی گفته است؛ «سود بانکی بالا عامل ورشکستگی کارخانه‌هاست. وقتی بانک‌ها سود ۳۰ درصد می‌گیرند و درآمد یک کارخانه ۱۰ درصد است، پیداست که ورشکسته می‌شود.» اما مطالعات کارشناسی نشان می‌دهد؛ عوامل درونی و بیرونی بسیاری گردهم می‌آیند که در نهایت به ورشکستگی یک بنگاه اقتصادی منجر می‌شوند. به عبارت دیگر در شرایط فعلی نرخ سود بالای بانکی درست است که از معضلات جدی بنگاه‌هاست اما علاوه بر مشکل نرخ سود بالا، بنگاه‌ها در اقتصاد ایران با چالش‌هایی چون کمبود تقاضا، فضای کسب‌وکار نامناسب، بی‌ثباتی در سیاست‌های اقتصادی و تصمیمات خلق‌الساعه، ضعف مدیریت، سیاست‌های ارزی ناکارا، تحریم‌ها و... مواجهند. بنابراین نرخ سود بالا معلول محسوب می‌شود و به‌تنهایی نمی‌تواند زمینه‌ساز ورشکستگی بنگاه‌ها شود. به این بهانه در پرونده پیش رو به بررسی ابعاد این موضوع پرداخته‌ایم تا مشخص شود که نقش نرخ سود بانکی در ورشکستگی بنگاه‌ها چقدر است؟ آیا مهم‌ترین عامل ورشکستگی بنگاه‌ها نرخ بالای سود بانکی است؟ آیا پژوهشی وجود دارد که این ادعا را اثبات کند؟ منابع خارجی یا نظریه‌های اقتصادی چه نسبتی میان سودآوری یا ورشکستگی بنگاه‌ها با نرخ سود پیدا کرده‌اند؟ تکانه به نرخ سود چه اثری بر صنایع کشور می‌گذارد؟ آیا در حال حاضر کاهش نرخ سود، می‌تواند نقش بازدارنده ایفا کند؟
