مهاجرت کاری

  عاطفه چوپان: نه‌ مهاجرت پدیده امروز و دیروز است و نه‌فقط ایرانیان مهاجرت می‌کنند، اما آمار مهاجر‌فرستی در کمتر کشوری به سرعت ایران در حال رشد است و به اقشار مختلف جامعه تسری پیدا کرده است. مهاجرت ایرانیان که پیش از این با مهاجرت نخبگان و تحصیل‌کرده‌ها برای ما ملموس بود طی دهه اخیر به‌سرعت به اقشار مختلف تسری پیدا کرد و امروز به پدیده‌ای همه‌گیر تبدیل شده است. تا مثلا ۲۰ سال پیش اگر نگران خالی شدن کشور از نخبگان بودیم امروز شاهد افزایش مهاجرت نیروهای کار هستیم. کمی به عقب‌تر که برگردیم می‌بینیم در دوران قاجار، آزادی‌خواهان ایران بعد از به‌ توپ بستن مجلس به ترکیه و پاریس مهاجرت کردند. همین پدیده اما در دوره پهلوی با تلاش‌های حکومت وقت و برای ایجاد تغییرات اجتماعی و اقتصادی در جامعه انجام می‌شد و عده‌ای از ایرانیان، با ویزای دانشجویی یا توریستی به کشورهای غربی مسافرت می‌کردند و قصد ماندن همیشگی نداشتند. افراد برای آشنایی هرچه بیشتر با علوم روز دنیا و تجربیات کشورهای توسعه‌یافته مهاجرت می‌کردند و اغلب به کشور باز می‌گشتند. اما چیزی که امروز از آن سخن می‌گوییم بسیار متفاوت است. در حدود چهار دهه اخیر مهاجرت و آمارهای آن به مساله نگران‌کننده‌ای تبدیل‌ شده و امروز نه‌فقط نخبگان و تحصیل‌کرده‌ها به مهاجرت‌های بی‌بازگشت تن می‌دهند بلکه مهاجرت و پناهندگی در قشر متخصص، فنی، ورزشکار و حتی نیروی کار ر‌و‌به افزایش است. اما مفهوم این اتفاق چیست؟ مفهوم این است که کشور در یک فاصله زمانی کوتاه از سه گروه تحصیل‌کرده، سرمایه‌دار و نیروی کار متخصص در حالی تهی شدن است. در موج‌های اول مهاجرت، اغلب نخبگان علمی و ناراضیان سیاسی از کشور خارج شدند. پس از آن طبقه متوسط جامعه که عرصه سیاسی و اجتماعی را بر خود تنگ می‌دید، مهاجرت را یکی از راه‌های نجات خود یافتند اما در حال حاضر، این نیروی کار است که میل به خروج دارد. شواهد نشان می‌دهد در چند ماه گذشته میل به مهاجرت میان کارگران و به خصوص نیروی کار متخصص افزایش قابل‌توجهی پیدا کرده و در حالی‌که خیلی از کشورها مزایای زیادی برای جذب نیروی کار در نظر گرفته‌اند، کارگران ایرانی برای خروج از کشور دست و پا می‌زنند. کشوری که روزی مقصد اول نیروی کار برخی از کشورهای همسایه بود حالا در حال از دست دادن نیروی کار خود است. رویترز سه سال پیش با تیتر خداحافظی بازار کار ایران با میهمانان ۵۰ساله از کوچ نیمی از کارگران افغان از ایران خبر داد. اما آمارهای تکان‌دهنده در این حوزه بسیار است، برای مثال سال ۹۹ حساب کاربری نظام پزشکی در توئیتر نوشت: طی بیش از ۱۰ ماه شیوع همه‌گیری کرونا بیش از ۲۰۰ پزشک به درجه رفیع شهادت نائل شده‌اند، دردناک است؛ اما این هم دردناک است که در این ۱۰ ماه شاید بیش از سه هزار پزشک از کشور مهاجرت کرده‌اند.