مردمان بی‌شکیب

فاطمه شیرزادی: ایرانیان نسبت به میانگین جهانی کم‌صبرتر و ناشکیباترند. این گزاره‌ای است که از مقاله «شواهد جهانی در مورد رجحان‌های اقتصادی» (global evidence on economic preferences) به دست آمده است. این مقاله حاصل نمونه‌برداری از 80 هزار نفر از 76 کشور دنیا و شامل 2507 مشاهده از کشور ایران است و اخیراً در QJE، ژورنال معتبر مقاله‌های آکادمیک اقتصادی، درج شده است. این مقاله که ترجمه آن در شماره 272 «تجارت فردا» منتشر شده، شش شاخص مهمی را که در مدل‌های اقتصادی کاربرد دارند ساخته است. طبق نتایج این مطالعه گسترده، «صبر و شکیبایی»، «ریسک‌پذیری»، «مقابله به مثل مثبت» و «مقابله به مثل منفی»، «نوع‌دوستی» و «اعتماد»، شش خصیصه‌ای هستند که در سطح میان‌کشوری و درون‌کشوری به عنوان رجحان‌های اقتصادی در نظر گرفته می‌شوند.

وضعیت ایران با توجه به شاخص صبر خوب نیست، ولی با توجه به پنج شاخص دیگر ایران نسبت به میانگین جهانی در جایگاه خوبی قرار دارد. اما نکته این است که بر اساس نتایج حاصل از تجزیه و تحلیل‌های آماری در این مقاله، صبر و شکیبایی، بیشترین رابطه را با رشد اقتصادی و توسعه‌یافتگی دارد. به ‌طوری که کشورهایی که مردمان صبورتری دارند، توسعه‌یافته‌تر هستند؛ کشورهای آمریکای شمالی، اروپای غربی و کشورهای حوزه اسکاندیناوی و همچنین استرالیا و نیوزیلند بیشترین سطوح صبر را دارند. سطوح شکیبایی در مردمان خاورمیانه و شمال آفریقا پایین است.

میزان انحراف معیار ایران در زمینه شاخص صبر و شکیبایی نسبت به میانگین جهانی منفی 5 /0 است. اینکه در ایران شاخص صبر بسیار پایین‌تر از میانگین جهانی است می‌تواند عامل مهمی در توسعه‌نیافتگی ایران و تجربه نکردن رشدهای بلندمدت باشد.

اقتصاد ایران دهه‌هاست که نرخ رشد باثباتی نداشته است، ناشکیبایی ایرانیان چه نقشی در این ناکامی دارد؟ بی‌صبری یا کم‌صبری مردم که محتمل است یکی از مهم‌ترین عوامل در علل توسعه‌نیافتگی ایران باشد،‌ خود معلول چه عواملی است؟ آیا می‌توان ریشه‌های این ناشکیبایی را در بی‌اطمینانی به سیاستگذار پیدا کرد؟ در مقاله «شواهد جهانی در مورد رجحان‌های اقتصادی» به اعتماد افراد جامعه به یکدیگر و اثر آن بر رشد اقتصادی و توسعه اشاره شده اما به آثار اعتماد مردم به ساختار سیاسی یا برعکس، بی‌اعتمادی مردم به سیاستگذار و آثار اقتصادی آن اشاره‌ای صورت نگرفته است. در یادداشتی که در کانال تلگرامی محسن جلال‌پور، رئیس پیشین اتاق بازرگانی ایران، منتشر شده با اشاره به این موضوع،‌ آمده است: «در حال حاضر اعتماد مردم به مردم و مردم به دولت خدشه‌دار شده است. آهنگ تخریب اعتماد عمومی هر روز دارد سرعت بیشتری می‌گیرد. اکنون این سوال مطرح می‌شود که در چنین شرایطی چگونه می‌شود مردم را به صبوری دعوت کرد؟» پرسش این فعال اقتصادی در شرایط امروز اقتصاد ایران که مسوولان پیوسته در حال تشویق مردم به مقاومت هستند، اهمیتی مضاعف پیدا می‌کند. پاسخ اما روشن و ساده است؛ راه غلبه بر این مساله دشوار چیزی نیست جز تلاش برای بازگرداندن اعتماد.