ترکش سود

  رسول فروغ‌فرد: مقطع زمانی از شهریورماه سال گذشته تاکنون، برای بازارهای سرمایه‌گذاری در ایران مقطع خاص و پرالتهابی بوده است. به طوری که در این بازه 10ماهه پیکان سرمایه‌گذاری به صورت مقطعی به سمت بازارهای مختلف چرخیده و بازارها را ملتهب کرده است. ابتدا در 15 شهریورماه سال گذشته سیاستگذار به منظور تقلیل ناترازی ترازنامه بانک‌ها و پالایش بانک‌های ناسالم، نرخ سود بانکی را به سقف 15 درصد محدود کرد. پس از آن موج سرمایه‌گذاران بازار به سمت بازار ارز روی آورد و نرخ این بازار روند فزاینده کم‌سابقه‌ای را در ماه‌های متعاقب تجربه کرد. سیاستگذار در ادامه در بهمن‌ماه سال گذشته به منظور برقراری تعادل در بازار ارز، دوباره به سمت بازار سپرده روی آورد و نرخ سود را در قالب «بسته ضدالتهاب ارزی» افزایش داد. بسته‌ای که ماهیت آن پیشنهاد نرخ سود بالاتر از نرخ بازار در قالب گواهی‌های سپرده ریالی و ارزی و خروجی آن بازگشت تعادل چندهفته‌ای به بازار بود. رکن سوم این بسته نیز پیش‌فروش سکه‌هایی با سررسید متفاوت بود که موج عرضه آنها عمدتاً در ماه‌های آینده بازار را در معرض تغییرات جدیدی قرار خواهد داد. پس از چند هفته آرامش، دلار بعد از تعطیلات نوروز دوباره سیر صعودی با سرعت بیشتر از سابق را در پیش گرفت که سیاستگذار را وادار به ورود دستوری قاطعانه به بازار ارز کرد که نتیجه آن تعیین دلار 4200تومانی و خروج بعد سوداگری از بازار بود. این اتفاق باعث شد تا موج نقدینگی سیال در بازار، که اعتنایی به بازار سپرده و ارز نمی‌کرد، به سمت بازار سکه، مسکن و سایر کالاها و خدمات هجوم آورد و بازار این دارایی‌ها نیز التهاب چشمگیری را تجربه کرد. با راه‌اندازی بازار دوم ارز، این بازار دارایی به طور موقت به آرامش نسبی رسیده است اما به نظر می‌رسد بسیاری از سرمایه‌گذاران هنوز سود لازم از سرمایه‌گذاری را کسب نکرده و احتمال چرخش مجدد نقدینگی در بازارها در ماه‌های پیش‌رو وجود دارد. در همین راستا و به منظور برگرداندن نقدینگی سیال به بازار راکد سپرده، برخی از کارشناسان در روزهای اخیر پیشنهاد افزایش نرخ سود را می‌دهند. مهم‌ترین توجیه آنها نیز این است که افزایش نرخ سود سپرده‌های بانکی در کنار ریسک نزدیک به صفر در این بازار باعث تقویت ارزش ذهنی این بازار در تصمیم‌های هزینه-فایده سرمایه‌گذاران شده و فشارهای تورمی و التهابی کاهش خواهد یافت. در طرف مقابل برخی از کارشناسان این سیاست را به شدت نامتناسب با وضعیت فعلی اقتصاد دانسته و اثرات مخرب آن را یادآور می‌شوند. مهم‌ترین تمرکز این گروه روی وضعیت ترازنامه بانک‌هاست که با افزایش نرخ سود، هزینه تجهیز منابع را برای بانک‌ها افزایش داده و ریسک نقدینگی را تقویت می‌کند. اگرچه تحلیل‌های مذکور بیشتر در سطح کارشناسی بوده اما در روزهای اخیر اظهارات قائم‌مقام بانک مرکزی، گمانه‌زنی تغییرات نرخ سود را به واقعیت نزدیک کرده است. بنا بر برخی گزارش‌ها، اکبر کمیجانی در روزهای اخیر خبر از بازنگری نرخ سود در روزهای آتی داده است که این خود حساسیت مطالعه روی این موضوع را افزایش داده است. بنابراین به نظر می‌رسد سیاستگذار بین زدودن التهابات مقطعی و سلامتی بانک‌ها انتخاب خواهد کرد. اگر تن به افزایش نرخ سود داده به صورت مقطعی التهابات بین‌بازاری را کاهش می‌دهد اما اگر روی سیاست بقای نرخ سود پافشاری کند سلامت سیستم بانکی را در اولویت قرار داده است. با وجود این سیاست تغییر نرخ سود لازم است با جزئیات بیشتری ارزیابی شود.