پیل اندر خانه تاریک‌1

طرح «توزیع مواد مخدر دولتی» در کمیسیون قضایی و حقوقی مجلس تصویب شده و در انتظار بررسی نهایی در صحن علنی است. اما حکایت اعضای این کمیسیون و مسوولان حاضر در این جلسه از کلیات و جزئیات این طرح، مانند حکایت فیل در قصه مولاناست. هر کسی تعریف و برداشتی از این طرح دارد. نایب رئیس این کمیسیون، محمد دهقانی نماینده چناران را پیشنهاددهنده اصلی طرح می‌داند. دهقانی در توضیح طرح گفته «به منظور کاهش مصرف مواد مخدر و درمان معتادان دولت موظف است نیاز معتادان را به نحو صحیح تامین کند تا رابطه قاچاقچیان با مصرف‌کننده‌های مواد مخدر ظرف سه سال قطع شود». سخنگوی این کمیسیون این طرح را راهی دانسته که «عزیزان معتاد بتوانند به‌جای آنکه جلب قاچاقچیان مواد مخدر شوند، به سمت نظام آمده و از طریق مجاری رسمی نیاز خود را برطرف کنند.» حسن نوروزی شیوه اجرایی طرح را مانند «همان چیزی که پیش از انقلاب انجام می‌شد» توصیف کرده. طرح پیش از انقلاب ناظر بر توزیع کوپن تریاک در میان معتادان زن و مرد بالای 50 سال بود. چنین اظهارنظری از سوی سخنگوی کمیسیون به معنای توزیع تریاک در میان معتادان است. اما دهقان گفته «توزیع تریاک برداشت اشتباهی از این بند قانونی است. با اجرای این طرح توزیع مواد مخدری چون متادون در اردوگاه‌های ترک اعتیاد کمی گسترده‌تر خواهد شد تا درمان معتادان به شکل بهتری انجام شود.» تعبیر علی هاشمی، رئیس کمیته مبارزه با مواد مخدر مجمع تشخیص مصلحت نظام از این بند قانونی هم جالب توجه است. او در گفت‌وگوهایی نه‌تنها از توزیع تریاک که از «آزادسازی تریاک» خبر داده و گفته «بر اساس آخرین آمارها حدود 60 درصد از مصرف‌کنندگان کشور تریاک و مشتقات آن را مصرف می‌کنند و در این طرح نیز فقط بر آزادسازی تریاک اشاره شده است.» اما یک روز بعد از این اظهارنظر در گفت‌وگو با ایسنا گفته «نمی‌خواهیم به کسی تریاک بدهیم. تریاک آزاد نمی‌شود بلکه می‌خواهیم به معتادان داروهایی دهیم که هم آنان را درمان و هم نشئگی برای آنها ایجاد کند.» داستان این طرح، داستان فیل در اتاق تاریک است؛ طرحی کاملاً مبهم و کلی که تعیین تکلیف جزئیات آن بر عهده دولت خواهد بود. محمد کاظمی، نایب رئیس این کمیسیون در گفت‌وگوی این پرونده در توضیح چرایی این ابهامات می‌گوید این یک طرح بداهه است با ابهامات بسیار که در یک ماده و چهار تا پنج خط مطرح و تصویب شده و حال در انتظار تصویب کلی مجلس است. اگرچه برخی می‌گویند مخالفان این طرح بیشتر از موافقان آن هستند و احتمال رد آن در مجلس دور از ذهن نیست اما صِرف طرح این موضوعات در فضای عمومی می‌تواند دستاوردهایی داشته باشد. شکل‌گیری گفت‌وگوی اجتماعی در میان کارشناسان، دانشگاهیان، فعالان مدنی، رسانه و موسسات غیردولتی فعال در امر کاهش سوءمصرف مواد مخدر است. اما به شرط آنکه این طرح در یک فضای علمی بررسی شود و نه آرمانی و بتواند به سوالات بی‌شماری که وجود دارد، جواب دهد مانند آنکه آیا این طرح مواد صنعتی را هم پوشش خواهد داد؟ آیا دولت قرار است در کنار فعالیت‌های بسیار، توزیع مواد مخدر را هم بر عهده گیرد؟ آیا تمرکز صرف بر متادون و تریاک رقیق، می‌تواند الگوی مصرف مواد شیمیایی پرخطر را تغییر دهد؟