توافق حاصل شد عملیاتی نشد

محمد عطاردیان دبیر کل کانون عالی انجمن‌های صنفی کارفرمایی ایران و دبیر انجمن شرکت‌های ساختمانی ایران در گفت‌وگویی از توافق‌هایی برای محدود شدن حضور پیمانکاران نظامی در اجرای پروژه‌های عمرانی سخن گفته است. او معتقد است اگر این حضور رقابتی‌تر شود بخش خصوصی نیز توان انجام بسیاری از پروژه‌ها را دارد. دبیر انجمن شرکت‌های ساختمانی در رابطه با رایزنی‌های صورت‌گرفته می‌گوید: یکی از خواسته‌های ما که با مسوولان دولت دهم در میان گذاشته شد این بود که در مناقصات پروژه‌های ملی، بخش خصوصی به صورت جداگانه شرکت داشته باشد و بخش وابسته به نیروهای نظامی و سپاه پاسداران نیز جداگانه شرکت داده شوند. وی از نهادها می‌خواهد ماشین‌آلات و تجهیزات در اختیارشان را واگذار کنند. به ویژه که اغلب آنها متعلق به دوران جنگ است و امروز مستهلک و فرسوده شده است.
در پروژه‌های عمرانی، سپاه پاسداران حضور پررنگی دارد. و به‌ویژه قرارگاه خاتم‌الانبیا که وابسته به این نهاد است در بسیاری از پروژه‌های ساخت و ساز کشور مشارکت دارد. یا آنکه قرارگاه خاتم‌الاوصیا که از سوی ارتش راه‌اندازی شده رقیبی برای جدی در این عرصه است. به جز این واحدها، حضور شرکت‌های وابسته به ارگان‌های نظامی در بخش‌های عمرانی چگونه است؟
سال‌هاست که بخش نظامی کشور در پروژه‌های بزرگ و کوچک عمرانی حضور دارد. آنها در مناقصات همراه با شرکت‌های خصوصی شرکت می‌کنند و با توانی که به لحاظ تجهیزات و ماشین‌آلات در اختیار دارند معمولاً برنده می شوند. خصوصی نمی‌دهند. این همه ماجرا نیست؛ اتفاق دیگری که طی سال‌های گذشته باب شده، این است که شرکت‌ها و پیمانکاران کوچکی پیدا شده‌اند که از چتر حمایتی ارگان‌های نظامی برخوردار هستند. آنها با پیمانکاران و شرکت‌های خدمات فنی و مهندسی بخش خصوصی وارد مذاکره می‌شوند و در پروژه‌های عمرانی که بدون مناقصه در اختیار ارگان‌های نظامی قرار گرفته، اعلام همکاری مشترک می‌کنند. به این ترتیب که در زمینه بخش خاک‌برداری، حمل و انتقال آن و در نهایت دپو در محلی دیگر با پیمانکاران و شرکت‌های بخش خصوصی وارد مذاکره شده و قیمتی را نیز اعلام می‌کنند. حال آنکه از این قیمت اعلام‌شده، به ‌زعم آنها، 10 تا 15 درصد ریزش دارد؛ اصطلاحی که این گروه‌ها معمولاً به کار می‌برند همین است و به صورت علنی نیز بیان می‌کنند که از رقم کل پروژه، 10 تا 15 درصد ریزش دارد. مثلاً از یک پروژه راهسازی که صورت وضعیت آن 600 میلیارد تومان است، اعلام می‌کنند که 10 تا 15 درصد این میزان متعلق به خود آنهاست و پیمانکار بخش خصوصی را ترغیب می‌کنند که پروژه مورد نظر را در اختیار بگیرد. تاکنون ده‌ها مورد از این گونه جدید شرکت‌ها و پیمانکاران کوچک به دفتر کار من و سایر شرکت‌های عمرانی بخش خصوصی مراجعه کرده و خواستار همکاری شده‌اند. اما چون طرف همکاری برای بخش خصوصی در این شیوه مشخص نیست، عملاً پیمانکاران ما درخواست آنها را رد می‌کنند. در واقع برای ما مشخص نیست که رقم نهایی این‌گونه پروژه‌ها چقدر است. در حالی که طرف‌های مذاکره و همکاری در این پروژه‌ها باید به میزان رقم توافق‌شده کار، چک حامل در اختیار این گروه قرار دهند که برای بسیاری از ما غیرممکن است.

سود مالی در پروژه‌های عمرانی چه میزان است؟ آیا رقم آن مشخص است؟
به دلیل آنکه بخش عمده هزینه‌ها در این پروژه‌ها از جیب دولت پرداخت می‌شود، عملاً اعداد و ارقام در این بخش مشخص نیست و برای ما نیز معلوم نیست که قیمت تمام‌شده چقدر است و صورت وضعیت پروژه‌ها روی چه رقمی بسته می‌شود؛ معمولاً نیز این‌گونه است که با هزینه‌های پایین در مقایسه با اصل پروژه‌ها اقدام به کار می‌کنند و اگر در هر پروژه‌ای نیز با کمبود نقدینگی مواجه شوند، از نیروهای مادر خود دریافت می‌کنند. بهره بانکی نیز برای آنها کم و ناچیز است. در حالی که پیمانکاران و شرکت‌های بخش خصوصی با بهره‌های 27 تا 28 درصدی که معمولاً شش درصد جریمه نیز به آن تعلق می‌گیرد، مواجه هستند.

از مذاکره و همکاری گروه‌های وابسته به ارگان‌های نظامی با شرکت‌های بخش خصوصی صحبت کردید. چرا پیمانکاران و انجمن‌های عمرانی و ساختمانی، با این نهادها مذاکره نمی‌کنند که ورود پیمانکاران نظامی به پروژه‌های عمرانی حیات‌بخش خصوصی را به خطر نیندازد؟
مذاکراتی تاکنون صورت گرفته ولی عملاً بی‌نتیجه بوده است. در دوره‌ای که سردار رستم قاسمی فرماندهی قرارگاه سازندگی خاتم‌الانبیا را بر عهده داشت، انجمن شرکت‌های ساختمانی ایران به نمایندگی از بخش خصوصی، جلساتی با ایشان برگزار کرد. پس از مذاکرات مفصلی که میان دو طرف صورت گرفت، سردار قاسمی موافقت کرد که قرارگاه خاتم‌الانبیا به پروژه‌های زیر 200 میلیارد تومان وارد نشود و بخش خصوصی و پیمانکاران در مناقصات پروژه‌های عمرانی زیر این رقم بدون حضور قرارگاه و شرکت‌های وابسته به آن، شرکت کنند. این توافق به امضای دو طرف رسید و ما آن را قدمی به نفع بخش خصوصی می‌دانستیم. اما اتفاقی که از آن توافق تا امروز افتاده این است که به رغم گفته سردار قاسمی، عملاً شرکت‌ها و زیرمجموعه‌های قرارگاه این توافق را رعایت نکردند. فرمانده سابق قرارگاه خاتم‌الانبیا عنوان کرده بود که در صورت حضور شرکت‌های وابسته به قرارگاه در مناقصات زیر 200 میلیاردی گزارش شود تا با آنها برخورد شود اما بعد از مدتی سردار قاسمی به وزارت نفت رفت و توافق‌ جدیدی هم حاصل نشد.

بخش خصوصی چه خواسته‌ای دارد؟
یکی از خواسته‌های ما که با مسوولان دولت دهم در میان گذاشته شد این بود که در مناقصات پروژه‌های ملی، بخش خصوصی به صورت جداگانه شرکت داشته باشد و بخش وابسته به نیروهای نظامی و سپاه پاسداران نیز جداگانه شرکت داده شوند. در خصوص پروژه حرم تا حرم که از قم تا مشهد را در‌بر می‌گیرد، دولت دهم بدون آنکه مناقصه‌ای برگزار کند، عملیات اجرای آن را به یکی از شرکت‌های حاکمیتی واگذار کرد. حال آنکه طبق توافق با سردار قاسمی قرار بود آنها در پروژه‌های کمتر از 200 میلیارد تومان شرکت نکنند، در این پروژه چندین طرح را همزمان در اختیار گرفتند که صورت وضعیت آن بالای 200 میلیارد تومان را نشان می‌دهد و عملاً این طرح نیز به این قرارگاه واگذار شد.

با توجه به توان و قدرت بخش خصوصی، آیا شرکت‌های عمرانی و پیمانکاران این بخش توان اجرای چنین پروژه‌هایی را دارند؟
بخش خصوصی توان اجرای پروژه‌های به مراتب سنگین‌تر و عظیم‌تر از این دست طرح‌ها را دارد. رقبایی همچون قرارگاه خاتم‌الانبیا در دوران پس از جنگ تحمیلی پا به این عرصه گذاشته‌اند در حالی که سابقه فعالیت عمرانی شرکت‌های بخش خصوصی به دهه‌های قبل از انقلاب بازمی‌گردد. به عنوان نمونه، انجمن شرکت‌های ساختمانی ایران در سال 1324 خورشیدی تاسیس شد که گویای سابقه دیرینه بخش خصوصی در این بخش است. اما در دوران جنگ تحمیلی، به واسطه آنکه نیروهای نظامی به خرید و تجهیز ماشین‌آلات راهسازی و عمرانی اقدام کرده بودند، این امکانات پس از اتمام جنگ عملاً بی‌استفاده ماند از این رو تصمیم گرفتند خود وارد عرصه سازندگی و اجرای طرح‌های عمرانی در کشور شوند. اما تجربه ناکافی در اجرای این طرح‌ها باعث شد امروز شاهد آن باشیم پروژه‌هایی که آنها به اتمام می‌رسانند از کیفیت چندانی در مقایسه با آنچه بخش خصوصی انجام می‌دهد، برخوردار نباشد.
ارگان‌های نظامی کارشان راهسازی نیست. باید ماشین‌آلات و تجهیزات در اختیارشان را واگذار کنند. به ویژه که اغلب آنها متعلق به دوران جنگ است و امروز مستهلک و فرسوده شده است.