پسران علیه پدران

اقتصاد غیررسمی یکی از حوزه‌های بسیار مهم در مطالعات جامعه‌شناسی روسیه است که با ابزارهای پژوهشی گوناگونی مورد مطالعه قرار می‌گیرد. اقتصاد غیررسمی تنها به اقتصاد دوم یا بازارهای غیرقانونی محدود نمی‌شود بلکه به شکل مجموعه‌ای از بخش‌های متنوع و در تعامل پیچیده با نهادهای رسمی و غیررسمی مطرح می‌شود. در دوران پس از شوروی جامعه‌شناسان شروع به بررسی انواع موضوعات جدید شامل کارآفرینی خصوصی، منازعات کارگری، بیکاری و فقر کردند. در این اثنی جامعه‌شناسی اقتصادی نیز رشد کرد و توجه خویش را بیشتر معطوف به اقتصاد غیررسمی و اقتصاد سایه‌ای کرد. تصادفی نبود که در دهه 1990 بیشتر بنگاه‌های اقتصادی، حتی آنهایی که جایگاه کاملاً قانونی داشتند دست‌کم بخشی از معاملات خود را در اقتصاد سایه‌ای انجام می‌دادند تا درآمدهای خویش را از دولت پنهان سازند. در دو مطلب پیش‌رو ابتدا مروری به مطالعات جامعه‌شناختی در حوزه اقتصاد غیررسمی و سایه‌ای در روسیه می‌کنیم. در این مطلب چگونگی برآمدن اقتصاد سایه‌ای در عصر پس از شوروی بحث می‌شود که مستلزم گذار از اقتصاد ساختگی و مجازی به معاملات سایه‌ای، از ارتباطات موسوم به «بهلات» به شبکه‌بندی کسب‌وکار و از دله‌دزدی به فرار مالیاتی است. همچنین به رویه‌های نهادینه‌شده فساد و استفاده از خشونت در کسب‌وکار، حفظ روابط متقابل بین خانوادگی و قانونی‌سازی فعالیت‌های تجاری اشاره می‌شود. در مطلب دوم مرزهای غیرشفاف بین بازارهای قانونی و غیرقانونی به عنوان یک نمونه از فعالیت‌های اقتصاد سایه‌ای افسران پلیس در روسیه معرفی و تحلیل می‌شود. پلیس که ابزار حفظ نظم و قانون دیده می‌شود، در بیشتر جوامع در حال گذار به ابزار قدرتمند تخریب و فروپاشی نهادی تبدیل می‌شود. نویسندگان به جمع‌بندی نتایج نشریاتی می‌پردازند که فساد پلیس و قاچاق در روسیه را یک پدیده حک‌شده اجتماعی می‌نگرند. آنها دلایل بنیادی برای تجاری ‌شدن فعالیت پلیس را برملا می‌سازند.