محصولات تراریخته

«اکتشافی حرفه‌ای در صنعت کشت برنج که سبب افزایش محصول و جلوگیری از فقر و تنگدستی خواهد شد و استحقاق برخورداری از حمایت را دارد.»
زمانی که در سال ۱۹۶۱، دولت هندوستان در رابطه با بذرهای جدید با پرورش‌دهنده نامی گندم، نورمن بورلاگ، مشورت کرد، شبه‌قاره در معرض قحطی قرار داشت و کشور چین به واقع در خشکسالی به سر می‌برد. بورلاگ هندوستان را متقاعد به کاشت گونه‌ای جدید از گندم نیمه‌کوتاه در ایالت پنجاب کرد و سال بعد نیز، هند کشت گونه‌ای برنج کوتاه با نام IR8 را آزمود. این محصولات ساقه‌کوتاه مشکلی اساسی را از میان برداشتند. محصولات قدیمی دراز و ساقه‌بلند بودند و پس از تغذیه با کود، بسیار بلند شده و در نتیجه می‌افتادند. در حالی که گونه‌های بورلاگ دانه‌های بیشتر و سنگین‌تری به بار آوردند و همچون گوشی‌های هوشمند امروزی فراگیر شدند. طی ۴۰ سال بعدی تحول سبز سراسر دنیا را دربرگرفت، با این تضمین که هر جا این بذرها کاشته شدند، قحطی به خاطره‌ای در گذشته پیوست.
اکنون تحول سبز دیگری در کشتزارهای آسیا به جنبش درآمده است، که مانند اولی نخواهد بود، چرا که وابسته به تعدادی محدود از گونه‌های اعجاز‌آور نیست، بلکه گونه‌های موجود را با شرایط آب و هوایی متفاوت سازگار خواهد کرد. و در عین حال وعده فواید مشابهی را می‌دهد. این فواید به کشاورزان تهیدستی می‌رسند که تحول نخستین تنها از کنار زمین‌های ریگی و فقیر آنها گذشت. این زمین‌ها به خاطر اینکه در معرض سیل، خشکسالی و شوری هستند، خاکی فقیر دارند. بذرهای نوین به‌گونه‌ای پرورش یافته‌اند که توان جان به در بردن از سیل را دارا هستند و به زودی گونه‌هایی خواهد آمد که در برابر خشکی، گرمای شدید و نمک نیز مقاوم باشند تا حتی فقیرترین زمین‌ها را بارور سازند. بنابراین تحول دوم توانایی بیشتری از قبلی در جلوگیری از فقر و فلاکت را داراست. دلیل دیگری که به این تحول اهمیتی حیاتی بخشیده، کمرنگ شدن دستاوردهای تحول نخستین است. رشد برداشت سالیانه به کمتر از یک‌سوم زمان تحول سبز تقلیل یافته و از میزان فعلی رشد جمعیت هم کمتر شده است. در حالی که تقاضا برای برنج در آسیا نزدیک به دو درصد در سال رو به افزایش است و در آفریقا هم صعودی ۲۰‌درصدی پیدا کرده است. خطر رشد این شکاف به دلیل حساسیت فوق‌العاده برنج به تغییرات جوی نیز وجود دارد. برنج‌کاران چیزی نزدیک به یک‌سوم از آب تازه زمین را مصرف می‌کنند و کمبود آب مشکلی فراگیر و روبه رشد است. کاسه‌های برنج دنیا (شالیزارها)، در دلتاهای رودخانه‌های عظیم آسیا واقع هستند که در معرض دگرگونی سیل‌ها، شوری رو به رشد و فشار افزاینده دما هستند (امروزه که مشکل غذا به نوعی رفع شده، به تغییرات جوی به عنوان تهدیدی نگران‌کننده بر ذخایر غذایی آینده نگاه می‌شود). تحول دوم با تعیین توالی ژن برنج در سال ۲۰۰۵ ممکن شد (اولین غله‌ای که تعیین توالی می‌شود)، که منجر به کشف ژن مقاوم در برابر سیل در گونه‌ای ناشناس از هند شرقی و انتقال این ژن به گونه‌های مختلف در سراسر دنیا شد. پرورشگران به زودی همین کار را بر روی ژن‌هایی که حاوی دیگر ویژگی‌های ارزشمند است، انجام خواهند داد. کارهای زیادی وجود دارد که دولت‌ها برای کمک به پیشرفت این تحول می‌توانند انجام دهند، از قبیل خلاصی از یارانه‌های قیمت و اجازه ادغام مزارع در واحدهای بزرگ‌تر با بازدهی بالاتر، اما آنها نیز برای انجام تحقیقات به هزینه کردن مستقیم سرمایه عمومی نیازمندند.

یک‌دانه دریک زمان
تحول سبز نخست به میزان زیادی تحت حمایت دولت و کمک از سوی مراکز پژوهشی بین‌المللی و بنگاه‌های خیریه آمریکایی صورت گرفت. شاید تصور شود که امروزه بازرگانان بزرگ کشاورزی بی‌تابانه در پی پیش‌قدم شدن در این زمینه باشند، و در واقعیت هم آنها سرمایه‌گذاری سنگینی روی نسل جدیدی از ذرت و گندم کرده‌اند. اما برنج، کانون توجه تحول دوم، موضوعی متفاوت است. کشاورزان می‌توانند بذرهای فصل خرمن را ذخیره و بدون هیچ آسیبی در بازدهی، در کاشت بعدی استفاده کنند (برخلاف ذرت). در نتیجه بذر برنج بازار کوچکی دارد و اکثر پژوهش‌ها توسط دولت انجام می‌شود و هزینه کمی برای آن مورد نیاز است. طبق یک برآورد، پژوهشی به ارزش سه بیلیون دلار بر روی برنج، که طی ۲۵ سال آینده صورت می‌گیرد، می‌تواند ۱۵۰ میلیون نفر را از فقر شدید نجات دهد. یعنی نفری ۲۰ دلار هزینه، که در مقایسه با دیگر برنامه‌های مبارزه با فقر، معامله مقرون به صرفه‌ای است که پیشتر، حساب خود را پس داده است. عواید اقتصادی انباشته از پژوهش‌های عمومی برنج، نزدیک به ۲۰ بیلیون دلار در سال است، صدها بار بیش از هزینه سرمایه‌گذاری‌شده. اما دولت‌ها نگران‌اند. برخی از سیاستمداران از حمایت آشکار تحقیقات ژنتیکی می‌ترسند، به‌رغم تمام زندگی‌هایی که می‌تواند نجات دهد (آخرین جنبش لودیسم «جنبشی کارگری علیه شیوه‌های نوین مکانیزه صنعتی» در ورمونت رخ داده است). وزارت و سازمان‌های سلامتی دیگر نیز در راستای اهداف جذاب‌تری چون مبارزه با چاقی مفرط فعالیت می‌کنند. آنها بهتر است دوباره بیندیشند چرا که به سختی می‌توان راهی ارزان‌تر از این برای بهبود زندگی‌های بیشتر یافت.