«بهپوشی» جایگزین مدلینگ می‌شود

در اسفندماه 92 بعد از رایزنی‌های فراوان با وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی، بالاخره اولین اجرای زنده نمایش لباس در دو بخش آقایان و خانم‌ها در تالار وحدت در مراسم اختتامیه جشنواره مد و لباس فجر برگزار شد. البته حساسیت‌های زیادی در این زمینه وجود داشت که طبیعی هم بود و این حساسیت هم بیش از هر چیزی بر روی واژه‌هاست. ولی با وجود تمام این حساسیت‌ها به هر حال این اجرا برگزار شد و بسیار موفقیت‌آمیز بود. این نمایش زنده با شاکله‌ای که خودمان تعریف کردیم و بر اساس قوانین و فرهنگ ایرانی در چارچوب قانونی جامعه انجام گرفت و بازخورد بسیار خوبی داشت و حتی رسانه‌های بین‌المللی زیادی نیز از آن استقبال کردند. مهم‌تر از همه اینکه این نمایش زنده با نظارت و موافقت مسوولان انجام شد.

مقدمات این کار از شش سال پیش کلید خورد. در یک موسسه خدمات تحقیقاتی فرهنگی به نام «الفبا» پژوهشی درباره مشکلات صنعت نساجی انجام شده بود که نتایج آن مشخص می‌کرد یکی از مشکلات اصلی صنعت نساجی نبود نگاه جامع و توجه کافی به بحث «مد» در کشور است. بخشی از این کمبود توجه به مساله «مد» نیز به تعاریف اشتباهی که برای مد وجود داشته و دارد بازمی‌گردد. در بحث مد، دو وجه سخت‌افزاری و نرم‌افزاری وجود دارد که برای اصلاح روند موجود، از اصلاح زیرساخت‌ها شروع کردیم. البته ابتدا با سرمایه‌گذاری شخصی این کار انجام شد. تقریباً از اوایل دوره دوم دولت آقای احمدی‌نژاد، فعالیت‌های جدی در این زمینه آغاز شد که همزمان با این قضیه، بحث مد و لباس با تاسیس بنیاد ملی مد و لباس در کشور، کارگروه ساماندهی مد و لباس و قانون ساماندهی مد و لباس پیشرفت‌هایی هم کرد. که این قوانین همه در سال 1387 تصویب شد.

مشکلاتی که در این زمینه وجود داشت فقط در بحث مدلینگ نبود. بخش زیادی از این مشکلات به طراحی لباس برمی‌گردد که البته در این سال‌ها خیلی پیشرفت کرده و جشنواره‌هایی که برگزار شده تاثیر زیادی در این پیشرفت داشته است. به طور کلی مد یک موضوع فرهنگی است که نیاز به ترویج و فرهنگ‌سازی دارد و در واقع ترویج است که موجب فروش کالای منطبق بر مد می‌شود. موضوع دیگری که مطرح شد، ارائه مُد اسلامی بود و اینکه آیا اصلاً مد اسلامی در گذشته وجود داشته یا یک ترکیب ساختگی است؟ بر اساس تحقیقات به این باور رسیدیم که چنین چیزی وجود دارد و مد اسلامی هم یکی از اشکال مد است که در کشورهای اسلامی به وجود آمده است. یکی از معضلاتی که در ایران وجود دارد این است که برخی کلمات مصادره شده‌اند. مثلاً وقتی می‌گوییم مد، انگار که تداعی‌کننده مد غربی است.

مساله دیگر این بود که مدت‌ها طول کشید تا عده‌ای از دست‌اندرکاران و تولیدکنندگان بپذیرند که مد چیز بدی نیست و باید پذیرفت که شما می‌توانید به جای مخالفت با یک مساله جدید، آن را مدیریت کنید. مدیریت هم روش‌های مختلفی دارد که باید بر اساس شرایط فرهنگی خاص خود با توجه به فرهنگ خود آن را مدیریت کرد. نمی‌توان همان چیزی را که در دنیا اجرا می‌شود در ایران اجرا کرد. مشکلاتی هم که در این چند سال اخیر به وجود آمده در رابطه با همین مساله بوده که به‌مرور از بین خواهد رفت. اما باید توجه داشت، وقتی عده‌ای را از انجام کاری منع می‌کنید باید جایگزین مناسب و قابل قبولی برای آنها تعریف کنید.

اگر لباس را کالای فرهنگی بدانیم و در نظر بگیریم، در صورتی که نتوانیم با تولید داخلی این نیاز را برطرف کنیم مجبور می‌شویم این کالای فرهنگی را از خارج وارد کنیم و باید با همان شرایطی که دارد آن را قبول کنیم. در صورتی که ما می‌توانیم مدسازی کنیم، تولید کنیم و در نتیجه کالای فرهنگی مورد نظر را با ویژگی‌های مورد پذیرش جامعه عرضه کنیم.

برای ترویج مدل زنده باید از مدل زنده‌ای استفاده شود که ماهیت کاری آن، بر اساس فرهنگ جامعه تعریف شده باشد و با آن چیزی که در سایر نقاط دنیا وجود دارد، تفاوت داشته باشد. البته ما نکات مثبت کارهایی را که در دنیا انجام می‌شود یاد گرفتیم و یکسری نکات را حذف کردیم و در نهایت نکاتی را با توجه به شرایط فرهنگی و اجتماعی جامعه اضافه کردیم. بعد تصمیم گرفتیم به دلیل ذهنیت نادرستی که نسبت به برخی واژه‌ها وجود داشت واژه‌ها را بومی کنیم. مثلاً برای کسی که فعالیت مدلینگ انجام می‌دهد از واژه «بهپوش» استفاده شد و فعالیت مدلینگ هم «بهپوشی» نامیده شد.

دقیقاً. اولین هدف ما این بود که مروج فرهنگ سلامتی باشیم. یعنی کسی که مدل می‌شود اولین فاکتور مورد نظر ما سلامتی اوست. معمولاً کسانی که سلامت جسمی دارند از تناسب‌ اندام خوبی هم برخوردارند، و ترجیح ما انتخاب مدل‌هایی بود که به لحاظ ظاهری به عموم افراد جامعه شبیه‌تر باشند. در دنیا نیز این سیاست، مدتی است شروع شده و یکی از اهداف اصلی این کار تجاری‌سازی است. یعنی به خاطر حس همذات‌پنداری افراد با مدل‌ها مطمئناً تقاضا برای آن طرح خاص بالا می‌رود و تاثیر مستقیم بر بخش تجاری صنعت دارد. نکته دیگری که در استفاده از مدل زنده مد نظر ماست این است که هدف ما آنچه که «تبرج و خودنمایی» خوانده می‌شود، نیست. بنابراین در حوزه آموزش به مدل‌ها، فراگیران یاد می‌گیرند که هدف‌شان فقط نشان دادن لباس است و تکیه و توجه به جای مدل روی لباس خواهد بود. دلیل انجام این کار هم این بوده که در بحث‌های قانونی تبلیغات و فرهنگ ما استفاده ابزاری از زن و مرد غیرقانونی است. آموزش‌هایی هم که برای این افراد در نظر گرفتیم به گونه‌ای است که در نهایت کسی که این آموزش‌ها را می‌گذراند، توانایی ارائه کار در چارچوب قانونی و فرهنگی ایران را دارد.

غالب محدودیت‌هایی که در حوزه اجرای زنده تاکنون وجود داشته به تصورات اشتباهی که در ذهن مردم شکل گرفته بازمی‌گردد. بخش دیگر به خاطر نبود کار فرهنگی و رسانه‌ای در این زمینه است. بنابراین وقتی از اجرای زنده صحبت می‌شود بر اساس تصورات قبلی فرد چیزی که در ذهن تداعی می‌شود همان کاری است که در غرب انجام می‌شود. ولی اگر این معانی تغییر کند خواهیم دید کاری که ما می‌خواهیم انجام دهیم ترویج پوشش است. در واقع ما می‌خواهیم با تهاجم فرهنگی مقابله کنیم.

یکی از دلایل اصلی ورود ما درخواست‌هایی بود که از جانب وزارت ارشاد وجود داشت. البته مسلماً تحقیقات لازم راجع به ما انجام شده بود. فراخوانی داده شد که اگر فردی یا گروهی طرحی دارد ارائه کند. طرح ارائه کردیم و پذیرفته شد. بنابراین پیشنهاد اولیه از طرف خود وزارت ارشاد بود و خوشبختانه بستر قانونی را هم برای ما فراهم کردند. به خصوص که شرایط در دولت جدید برای ما هموارتر شد و چون سیاستی که جناب آقای دکتر روحانی در پیش گرفته‌اند سپردن مسوولیت‌ها به بخش خصوصی است مساعدت بسیار زیادی کردند و ما به عنوان بخش خصوصی مورد حمایت دولت قرار گرفتیم.

یکی از دلایلی که افراد فعال در این حیطه تا امروز فعالیت‌های غیررسمی و غیرقانونی داشته‌اند خلاء قانونی است. اما در حال حاضر با وجود ضوابط قانونی، با توجه به حداقل‌هایی که در نظر گرفته شده می‌توانند مراجعه کنند و فعالیت خودشان را قانونی و رسمی کنند. در غیر این صورت من فکر می‌کنم بعد از مدتی همان طور که شرایط قانونی ایجاد شده شرایط سلبی هم برای افراد متخلف در این زمینه ایجاد شود و در مواردی هم برخورد کنند. در همین جشنواره مد و لباس اعلام شد کسانی که تا الان به صورت مزونی کار می‌کردند، اگر در چارچوب قانونی فعالیت کنند، به آنها مساعدت می‌شود و واقعاً هم دارند مساعدت می‌کنند و حتی عنوان «موسسات تک‌منظوره هنری مد و لباس» را هم برای این فعالیت‌ها در نظر گرفتند.

مسیری که برای گرفتن این مجوز قانونی در نظر گرفته شده، دشوار نیست و حدوداً پنج الی شش ماه طول می‌کشد. در حال حاضر هم همکاری بسیاری با افراد و بخش خصوصی دارند اما شرایط پایداری وجود ندارد و ممکن است یک سال دیگر چنین مساعدتی وجود نداشته باشد. خود ما هیچ‌وقت فکر نمی‌کردیم بتوانیم در رویدادی که وزیر کشور و رئیس پلیس کشور حضور دارند، اجرای زنده داشته باشیم.

برای ما فقط ظاهر افراد مهم نیست، بلکه عناصر فرهنگی هم مورد توجه است. اینکه فرد فعالیت‌های فرهنگی داشته باشد، تحصیلکرده باشد، ورزشکار باشد، به هیچ عنوان سوءپیشینه نداشته باشد. چون فردی که این شغل را می‌پذیرد باید الگو باشد. در خارج از کشور یک جدول امتیازدهی بر اساس ظاهر مناسب وجود دارد. اما برای ما موارد مختلفی اهمیت دارد و شرایط فرهنگی و قانونی ایران مثل بقیه جاهای دنیا نیست. افرادی که این فرآیند را طی کنند خود وزارت ارشاد یا بنیاد مد و لباس یا کارگروه مد و لباس، مرجعی می‌شوند تا برای این افراد کارت فعالیت صادر شود تا بتوانند در فعالیت‌های تصویری و اجرای زنده شرکت کنند و این مساله احتمالاً ظرف امسال قانونی می‌شود و جلوی خیلی از فرارهای قانونی و سوءاستفاده‌هایی که تاکنون شده گرفته می‌شود و این کار بسیار خوبی است که اجرای آن به خاطر شجاعت و ریسک مسوولان کنونی است.

در صورتی که این طرح درست اجرا شود و مزایایی برای این افراد در نظر گرفته شود، قطعاً افراد هم در همین چارچوب فعالیت خواهند کرد ولی اگر مزیتی در نظر گرفته نشود، این افراد به ‌مرور زمان به همان فعالیت زیرزمینی و غیرقانونی بازمی‌گردند.

این امکان هم در نظر گرفته شده که افرادی که تاکنون فعالیت می‌کردند در صورت نداشتن سوابق کیفری می‌توانند در چارچوب قانونی فعالیت کنند و دستمزدهای خوبی هم در نظر گرفته شده است چرا که این افراد قرار است به صنعت کشور کمک کنند. ما برای افراد حقوق مستمر و قانونی تعریف می‌کنیم. این فرد شغلش مدلینگ است و طی سال در برنامه‌های مختلف از همین افرادی که تایید شده‌اند استفاده می‌کنیم، بنابراین این افراد علاوه بر اینکه باید در چارچوب قانونی کشور کار کنند باید تخصص هم داشته باشند تا ما بتوانیم برای اینها تعرفه‌هایی بسته به فعالیت و تخصص‌شان تعریف کنیم.

به افرادی که قرار است در حوزه مدلینگ فعالیت کنند باید با این چشم نگاه کرد که قرار است وظیفه خیلی مهمی به عهده بگیرند. دیدگاهی که در گذشته به این افراد وجود داشته باید اصلاح شود. پیش از این مدل‌ها به عنوان عوامل تهاجم فرهنگی شناخته می‌شدند. بنابراین حتی باید مورد حمایت هم قرار بگیرند. چون قرار است به ترویج فرهنگ و تولید داخلی کمک کنند. البته این دید نادرست به خاطر خلاء قانونی موجود ایجاد شده و بستر فعالیت‌های غیرقانونی به وجود آمده که بخشی همان فعالیت‌هایی هست که در شبکه‌های مجازی انجام می‌شود و تبعات متعددی دارد. مشکل دیگری که به وجود آمده این است که در سال‌های اخیر در بین جوانان ایران مشکلی به اسم تغییر تعریف زیبایی شکل گرفته که این مساله سوژه خبری بسیاری از رسانه‌های دنیا شده است. البته نمی‌شود گفت جوان‌ها مقصرند اما متاسفانه در مسیر بدی قرار گرفته‌اند. تعاریف زیبایی در این چند سال تغییر کرده، با عمل‌های جراحی بیش از اندازه، لنز گذاشتن، پروتزهایی که انجام می‌دهند و این در حالی است که در بسیاری از جاهای دنیا به ژنتیک ما غبطه می‌خورند. اما به خاطر تبلیغات نامناسبی که انجام شده و در این مدت هم متولی‌ای وجود نداشته تا این امور را هدایت کند این مسائل به وجود آمده و اگر مانع این کار نشویم آسیب‌های بسیار جدی اجتماعی و روانی در پی خواهد داشت.

اکثر کسانی که در حوزه مد و لباس وارده شده‌اند جوان هستند و زبان هم‌نسلان خودشان را می‌دانند، مسوولان هم حمایت می‌کنند، رهبری هم همین امسال در مشهد در رابطه با این حوزه گفتند یک عده از جوانان هستند که در بحث فرهنگ به طور خودجوش دارند فعالیت می‌کنند که باید از آنها حمایت شود بنابراین اگر قرار است در این حیطه کار بشود همین جوانان باید فعالیت کنند. در عرصه فرهنگ در چند سال گذشته به دلایلی یک گسست تاریخی بین دو نسل ایجاد شده که زبان هم را در بعضی موارد نمی‌فهمیم بنابراین باید از این جوانان حمایت شود. تا امروز که انجام شده امیدواریم بعد از این هم استمرار پیدا کند و این حمایت رها نشود چون تبعات بدتری دارد.

طراحی لباس به عنوان خدمات انجام می‌شود ولی لباس دوخته نمی‌شود. ما در حیطه طراحی لباس سراغ حوزه‌های خاصی رفتیم که ایرادهایی داشتند و به صورت تخصصی فعالیت می‌کنیم. مثلاً یکی از این موارد لباس هنرمندان است، در چند جشنواره اخیری که هنرمندان ما در سطح بین‌المللی شرکت کردند لباس‌هایی که پوشیده‌اند بازخورد مناسبی نداشته و با انتقاداتی مواجه شده است. بنابراین ما واحدی متشکل از متخصصان طراحی لباس در نظر گرفتیم که فقط برای افراد خاص یا همان گروه‌های مرجع لباس طراحی می‌کنند. در مواردی هم ممکن است این کار را رایگان انجام دهیم.

بخش دیگری که در نظر گرفتیم برای دیپلمات‌هاست، دیپلمات‌ها با توجه به نوع مجامع، نشست‌ها و جلساتی که شرکت می‌کنند و با توجه به اینکه این افراد همیشه مورد توجه رسانه‌های داخلی و خارجی هستند بهتر است از لباس‌هایی متناسب با فرهنگ ایرانی استفاده کنند، بنابراین این بخش برای دیپلمات‌های ایرانی در نظر گرفته شده که فعلاً برای آقایان هست. در مراودات دیپلماتیک رنگ لباس معانی متفاوتی دارد که ما مشاورانی داریم که می‌توانند در این حیطه به مقامات کمک کنند و باعث افتخار ماست که برای این عزیزان لباس طراحی کنیم.

متاسفانه یکی از مهم‌ترین معضلات ما در حوزه مد و لباس نبود رسانه‌هاست. در ایران فقط بر تولید تاکید می‌شود، بنابراین رسانه‌هایی در این زمینه باید در کشور تقویت بشوند که ما خودمان با همکاری مجله اشراق فعالیتی را شروع کردیم که محتوای مد تولید کنیم چون مجله مد مجله‌ای است که محتوای مد داشته باشد نه اینکه فقط به صورت ژورنال به آموزش برش و دوخت بپردازد و اگر از این مدنویس‌ها حمایت شود می‌توانند تاثیر بسیار مهمی روی صنعت نساجی و تولید ملی بگذارند و تا زمانی که تبلیغات رسانه‌ای وجود نداشته باشد مردم تمایلی به خریدن تولیدات ملی پیدا نمی‌کنند.