تاریخ انتشار:
مروری بر ماجرای اکتان‌افزای تولید پتروشیمی؛ از «ریفورمیت» تا «بنزین پیرولیز»
بنزن‌سازان
آنچه به عنوان اصلی‌ترین اکتان‌افزای پتروشیمی به بنزین معمولی اضافه می‌شود، ریفورمیت است که از سه پتروشیمی برزویه، بندر امام خمینی (ره) و بوعلی‌سینا تامین می‌شود. با وجود این، در هفته‌های نخست اجرای طرح ضربتی تولید بنزین، از افزودن «بنزین پیرولیز» هم سخن به میان آمد و مدیران صنعت پتروشیمی از این ماده به عنوان اکتان‌افزای ترکیبی با بنزین معمولی یاد کردند. بنزین پیرولیز حاوی حدود 50 درصد بنزن است و در صورت ترکیب با بنزین معمولی، ضمن تاثیر بر سلامتی، بر افزایش ذرات معلق هوا نیز تاثیر می‌گذارد. در گفت‌وگوی «تجارت فردا» با حمیدرضا رستمی، مدیرعامل شرکت پتروشیمی برزویه (نوری سابق)، او از افزودن بنزین پیرولیز به بنزین معمولی ابراز بی‌اطلاعی کرد. مشابه همین اظهارنظر در سخنان برخی از دیگر مقام‌های شرکت پتروشیمی نیز وجود دارد و آنها از عدم ترکیب بنزین پیرولیز با بنزین معمولی سخن می‌گویند. اما بنزین پیرولیز چیست؟
50 درصد بنزن
بر اساس آنچه در برگه اطلاعات ایمنی مواد توسط شرکت ملی صنایع پتروشیمی منتشر شده، بنزین پیرولیز خام دارای حدود 40 تا 50 درصد بنزن و دیگر مواد آروماتیک است. این ماده میانی، «محصول جانبی شکست حرارتی نفتا در کوره‌های پتروشیمی، بعد از جداسازی محصولات اصلی است». بنزین پیرولیز در برخی پتروشیمی‌های کشور همچون بندر امام خمینی (ره)، جم، امیرکبیر و شازند اراک تولید می‌شود. اما مهم‌ترین بخش از مشخصات این محصول، تاثیر آن بر سلامتی و محیط زیست در اثر تنفس است: «استنشاق این ماده مضر است. تنفس بیش از اندازه این ماده سبب بی‌نظمی در ضربان قلب (تپش) و بروز آثار تحریکات سیستم عصبی مرکزی مانند سرگیجه، سردرد، تهوع و... می‌شود که در شرایط حاد حتی سبب مرگ خواهد شد. استنشاق مکرر و بیش از اندازه آن عوارض خونی نظیر لوسمی (سرطان خون) و صدمه به کلیه‌ها و کبد را در پی دارد و حتی مقادیر کم آن سبب جراحات ریوی خواهد شد.» بخش قابل توجهی از اثرات منفی بنزین پیرولیز بر سلامتی، ناشی از وجود بنزن در آن است. بنزن البته تنها هیدروکربن مضر نیست و فقط در بنزین پیرولیز وجود ندارد. ریفورمیت تولیدی پتروشیمی‌ها و بنزین معمولی نیز دارای بنزن هستند که
بر اساس استاندارد یورو4، باید مقدار آن کمتر از یک درصد باشد و در استاندارد داخلی، مقدار آن پنج درصد عنوان شده است. مساله وجود بنزن در سال‌های اخیر، به ویژه بعد از طرح ضربتی تامین بنزین مورد توجه قرار گرفت که بسیاری از بالا بودن بنزن در بنزین پتروشیمی خبر دادند.
بنزین ضربتی و فتنه بنزینی
دوم آبان 1388، خبرگزاری فارس به نقل از یک مقام مسوول نوشت: «اجرای طرح ضربتی بنزین از ساعت صفر امشب یا ساعت 24 شنبه‌شب آغاز می‌شود.» با وجود این، طرح به صورت رسمی در روز 26 آبان با حضور مدیران نفتی و خبرنگاران کلید خورد. مسعود میرکاظمی، وزیر وقت نفت، درباره طرح ضربتی تولید بنزین این‌گونه گفت: «تولید را با 14 میلیون لیتر در روز شروع کرده‌ایم که با در نظر گرفتن 44 میلیون لیتر تولید فعلی پالایشگاه‌ها، توان تولید بنزین داخلی به 58 میلیون و 500 هزار لیتر در روز می‌رسد که به این ترتیب جمهوری اسلامی عملاً موضوع تحریم بنزین را بی‌اثر می‌کند.» اما مرحله اصلی تولید بنزین، بعد از تصویب طرح تحریم فروش بنزین در کنگره آمریکا در تیر سال 1389 و متعاقب آن اعلام آماده‌باش مجتمع‌های پتروشیمی برای تولید بنزین کلید خورد. بر اساس اعلام وزیر وقت نفت، از آخرین روزهای مرداد تولید افزودنی‌های بنزین در پتروشیمی‌های جم، نوری، شازند اراک، بوعلی، بندر امام‌خمینی(ره) و امیرکبیر آغاز شد. بخش اعظم این افزودنی‌ها را ریفورمیت تشکیل می‌داد. بر اساس اعلام برخی مدیران پتروشیمی و پالایش و پخش، این محصول دارای درصد بنزن بالایی نیست. به عنوان
مثال، مقدار بنزین ریفورمیت پتروشیمی برزویه که بزرگ‌ترین تولیدکننده این اکتان‌افزا در کشور به شمار می‌رود، حدود یک درصد است. سوال اینجاست که آیا بنزین پیرولیز هم دارای مشخصات مشابهی است؟ پاسخ، منفی است. همان‌طور که گفته شد، این ماده افزودنی دارای تقریباً 50 درصد بنزن است و حداقل برای مدت چند هفته پس از اجرای طرح ضربتی تولید بنزین در پتروشیمی‌ها، به بنزین معمولی افزوده می‌شد. در ماه‌های نخست اجرای طرح ضربتی افزایش تولید بنزین، تنها در دو پتروشیمی بندر امام خمینی (ره) و جم، روزانه حداقل 2/1 میلیون لیتر بنزین پیرولیز تولید و جهت مخلوط شدن با بنزین معمولی، به پالایش و پخش تحویل داده می‌شد. تاکنون آنچه مورد اشاره مقام‌های رسمی قرار گرفته، «ریفورمیت» است و تاثیر این حجم «بنزین پیرولیز» بر وضعیت آلودگی هوا و سلامت شهروندان چندان مورد بحث قرار نگرفته است. کما اینکه در اظهارات منتشر‌شده پس از سال 1389، اثری از بنزین پیرولیز نیست و به‌روشنی نمی‌توان گفت آیا بنزین پیرولیز کماکان با بنزین معمولی ترکیب می‌شود یا نه؟ همان‌طور که گفته شد، اغلب اظهارات مقام‌های رسمی پتروشیمی حاکی از توقف ترکیب «بنزین پیرولیز» بعد از چند
هفته تولید است و البته به جز این اظهارات، هیچ مستندی درباره تداوم یا عدم تداوم ترکیب بنزین پیرولیز وجود ندارد. فارغ از ترکیب شدن یا نشدن بنزین پیرولیز، بر روی مساله ترکیب شدن ریفورمیت اتفاق‌نظر وجود دارد؛ هر چند بر سر تاثیر آن بر آلودگی هوا اختلاف زیادی هست و بسیاری مدیران پتروشیمی مجدداً معتقدند عامل آلودگی هوا، ریفورمیت نیست. در ماه‌های نخست آغاز طرح ضربتی بنزین و در زمانی که انتقادات از این طرح به اوج خود رسیده بود، عبدالحسین بیات، عضو فعلی هیات‌مدیره شرکت ملی صنایع پتروشیمی، از «فتنه بنزینی» خبر داد و گفت طرح ضربتی تولید بنزین، بدون هیچ‌گونه مشکلی نتیجه داده است. او و بسیاری مدیران در آن زمان آلایندگی اکتان‌افزای پتروشیمی را شیطنت رسانه‌ای می‌دانستند.
تقدیر احمدی‌نژاد از بنزن‌سازان
24 مهر 1389 در حالی که حدود دو ماه از تولید محصولات موسوم به بنزین پتروشیمی می‌گذشت، محمود احمدی‌نژاد از 30 نفر از تلاشگران طرح تولید ضربتی بنزین تقدیر و تشکر کرد. در میان انبوه مدیران چهار شرکت اصلی تابعه وزارت نفت و همچنین ستاد این وزارتخانه، یک عنوان مشترک در تقدیر از برخی مدیران پتروشیمی جالب‌توجه به نظر می‌رسد. از جمله دلایل اعلام‌شده برای تقدیر از رضا امیری، مدیرعامل پتروشیمی بندر امام خمینی (ره)، حسین بیگی، مدیرعامل پتروشیمی جم، عادل نژادسلیم، مدیرعامل پتروشیمی امیرکبیر و احمد محمدی‌بوساری، مدیرعامل پتروشیمی اراک، تولید و توزیع «بنزین پیرولیز» بوده است. ماده‌ای سرطان‌زا که همان طور که گفته شد، تقریباً نیمی از آن را بنزن تشکیل می‌دهد و با هدف تامین بنزین در شرایط تحریم، برای چند هفته، به باک خودروها راه یافت. با خروج بنزین‌های مخلوط با اکتان‌افزای پتروشیمی از شهرهای تهران، کرج و البرز، و جایگزینی آن با بنزین یورو4 موسوم به بنزین پاک، وضعیت هوا در این شهرها قدری بهبود یافت. همزمان، واردات اکتان‌افزا از خارج کشور و شمارش معکوس برای توقف کامل تولید اکتان‌افزای پتروشیمی نیز آغاز شد که البته این مساله
نیازمند تثبیت خودکفایی کشور در تولید بنزین است. این امر تا راه‌اندازی طرح‌های افزایش ظرفیت پالایشگاه‌های اصفهان و بندرعباس به طول خواهد انجامید.
دیدگاه تان را بنویسید