چشم‌انداز روشن دوبی

در خور دوبی در امارات متحده عربی کارگران اسکله سرگرم بارگیری هر چیز از رایانه گرفته تا سیگار در کرجی‌هایی هستند که در عرض خلیج فارس به سمت ایران رهسپار می‌شوند. در فرودگاهی که 10 دقیقه تا خور فاصله دارد مردانی با چمدان‌های پر از دلار سوار هواپیماهایی به مقصد ایران می‌شوند. دوبی که بزرگ‌ترین نقطه تقاطع مسیرها در منطقه خلیج فارس است همواره در پشتی بوده که قاچاقچیان از طریق آن وارد ایران می‌شدند تا تحریم‌ها را نقض کرده و کالا و پول نقد را مبادله کنند. اکنون امید بر آن است که این در پشتی به در جلویی تبدیل شود.
اگر دولت‌های طرفین به تعهدات خود عمل کنند توافق میان ایران و سایر قدرت‌های جهانی به رفع تدریجی تحریم‌ها منجر خواهد شد. این پیش‌بینی نگرانی‌هایی را در برخی کشورهای عربی ایجاد کرده است مبنی بر آنکه ایران ثروتمندتر می‌تواند بیشتر در امور اعراب دخالت کند و تجدید فروش نفت این کشور به قیمت‌های پایین‌تر و مبارزه برای کسب سهم بازار بینجامد. اما دیگران این توافق را یک فرصت می‌بینند. چرا که بزرگ‌ترین بازار منطقه با جمعیتی 80میلیونی که بیشتر آنها جوان و تحصیل‌کرده هستند بازگشایی می‌شود. دوبی در بهترین موقعیت قرار دارد تا از این فرصت استفاده کند.
از حدود 400 هزار ایرانی ساکن امارات متحده عربی بیشترین تعداد در دوبی زندگی می‌کنند. این امارت همچنین پذیرای حدود 10 هزار شرکت تجاری و کسب و کار ایرانی است؛ هرچند تعدادی از آنها در کار قاچاق هستند. بنابراین تعجبی ندارد که بسیاری امارات را پس از چین دومین شریک بزرگ تجاری ایران می‌دانند. هرچند با تشدید تحریم‌ها در سال 2011 روابط بازرگانی میان دو کشور به سردی گرایید. اگر آن‌گونه که تحلیلگران پیش‌بینی می‌کنند رشد اقتصادی ایران سرعت گیرد میزان پول نقد، کالا و گردشگری که از عرض خلیج فارس عبور می‌کنند به شدت بالا خواهد رفت.
اتفاقاً دوبی در سه بخشی از اقتصاد ایران مهارت دارد که بیشترین آسیب را از تحریم‌ها متحمل شده‌اند: حمل و نقل هوایی ایران به خاطر کمبود قطعات یدکی و ناوگان پرواز قدیمی و پرخطر کشور آسیب زیادی دیده است. در مقابل دوبی به یک مرکز بزرگ خدمات هوایی تبدیل شد که علاوه بر داشتن یکی از پرترددترین فرودگاه‌های جهان امکانات تولید و نگهداری را نیز عرضه می‌کند.
به همین ترتیب به خاطر تحریم تجهیزات، میادین نفتی ایران نیز با مشکلات زمینگیرکننده‌ای مواجه شدند. اکثر سرمایه‌گذاری‌های مورد نیاز در زیرساختارهای جدید ایران از مسیر بندر جبل‌علی می‌گذرند که مرکز معامله لوله‌ها، پمپ‌ها و دکل‌های نفتی است.
بخش سوم شامل امور مالی می‌شود که به خاطر تحریم‌ها کاملاً از رده خارج شده است. در مقابل دوبی میزبان ادارات مرکزی بسیاری از بانک‌های بزرگ جهانی است. روزبه پیروز از بنگاه سرمایه‌گذاری «شرکای فیروزه» در تهران یادآور می‌شود چگونه موسسات مالی جهانی و بنگاه‌های چندملیتی از هنگ‌کنگ برای دسترسی به بازار جوان چین استفاده کردند. به گفته آقای پیروز «دوبی می‌تواند نقشی مشابه را برای ایران بازی کند». این امارت هم‌اکنون مرکز فعالیت بنگاه‌هایی است که در جست‌وجوی تجارت در خاورمیانه و آفریقا هستند. تهران فقط دو ساعت پرواز با دوبی فاصله دارد و ارتباطات تجاری منطقه‌ای قرن‌ها قدمت دارند.
در حال حاضر هفته‌ای حدود 50 پرواز میان دوبی و تهران و ده‌ها پرواز دیگر بین سایر شهرهای ایران و امارات متحده عربی انجام می‌گیرد. شرکت باربری هوایی فلای‌ دوبی (Fly Dubai) مقاصد بارهای خود در ایران را ظرف یک سال از 2 به 9 مقصد افزایش داده است. هواپیمایی امارات بزرگ‌ترین شرکت هواپیمایی منطقه که از گذشته در مسیر تهران فعالیت داشت اکنون پروازهایی را به مشهد دومین شهر پرجمعیت ایران و زیارتگاه شیعیان برقرار کرده است. همزمان بندر جبل علی که در سال‌های گذشته و به خاطر تحریم‌ها شاهد افت حجم بار از ایران بود خود را آماده می‌کند تا به مکانی اصلی برای جابه‌جایی بار کشتی‌ها به مقصد ایران تبدیل شود. تحلیلگران احتمال می‌دهند تاثیر اقتصادی بازگشایی درهای ایران با تاخیر همراه باشد. تحریم‌ها به تدریج و فقط به شرط اجرای توافق از سوی ایران برداشته می‌شوند. تحریم‌های آمریکا که به مساله تروریسم مربوط می‌شوند به قوت خود باقی می‌مانند. شرکت‌هایی که چشم‌‌انتظار تجارت با ایران هستند به موانع اداری نیز نگاه می‌کنند. رتبه ایران در بانک جهانی در زمینه سهولت کسب و کار 130 است. شاید برخی بنگاه‌ها منتظر بمانند. اما قاچاقچیان خور دوبی دست از کسب و کار برنمی‌دارند.
منبع: اکونومیست