پس از تحریم‌ها
کوبا و ایران
لابی‌های گران‌قیمت‌ترین هتل‌های تهران از هجومی بزرگ حکایت می‌کنند. شش‌ماه قبل آنها فقط پذیرای تجار چینی بودند اما اکنون پر از غربی‌هایی هستند که برای معامله کردن شتاب دارند.
لابی‌های گران‌قیمت‌ترین هتل‌های تهران از هجومی بزرگ حکایت می‌کنند. شش‌ماه قبل آنها فقط پذیرای تجار چینی بودند اما اکنون پر از غربی‌هایی هستند که برای معامله کردن شتاب دارند. هیات‌های تجاری در حال رسیدن هستند. اولین مهمان برجسته پس از توافق هسته‌ای ایران با قدرت‌های جهان در اوایل این ماه سیگمار گابریل معاون صدراعظم آلمان بود که گروهی از مدیران اجرایی را در 18 جولای با خود به تهران برد.
در هاوانا نیز هتل‌ها پر شده‌اند. رزرو هتل‌ها مدت‌ها قبل از بازگشایی سفارت‌ها در دو کشور در 20 جولای انجام گرفته بود. از زمان اعلام آشتی دو کشور در سال گذشته، وکلای آمریکایی متولد کوبا برای بهترین مراجعان خود سفرهایی تجاری به پایتخت کوبا ترتیب می‌دادند و به آنها وعده می‌دادند می‌توانند از لذت نوشیدنی، سیگار برگ و خوشی‌های استوایی برخوردار شوند. تجار آمریکایی که مدت‌ها نظاره‌گر پیشروی بنگاه‌های کانادایی و اسپانیایی بودند، بسیار علاقه‌مندند تا از قافله عقب نمانند.
مسیر غیرعادی بازگشت دو کشور منزوی به جریان اصلی تجارت برای مشاوران نیز سودمند بوده است. در ابتدای سال شرکت مشاورتی ایلیا که به طور مشترک توسط یک آلمانی و یک ایرانی اداره می‌شود، هیچ شرکت خارجی را در دفاتر خود نداشت. تا ماه آوریل شمار شرکت‌های خارجی به سه رسید و اکنون این تعداد بر 18 مورد بالغ شده است. همزمان در بنگاه‌های حقوقی آمریکا متخصصان مناطق دیگر به تیم‌های کوبا فراخوانده شده‌اند تا بخشی از بار کاری را بر دوش گیرند. پدرو فریر از بنگاه حقوقی آکرمان این وضعیت را چنین توصیف می‌کند: خدای من زنگ تلفن من قطع نمی‌شود. انگار دیوانه شده است.
با وجود تمام فعالیت‌ها، هجوم اولیه برای شناسایی فرصت‌ها در ایران و کوبا به کندی -اما به طور یقین- راه را برای رویکردی حساب‌شده برای همگان باز می‌کند. ظرف چندماه تحریم‌های هر دو کشور برداشته می‌شوند. اما حتی در آن موقع هم بسیاری از بنگاه‌های خارجی موانعی را بر سر انجام تجارت خواهند دید. کسب سود مشکلات بیشتری خواهد داشت.
اقتصادهای کوبا و ایران کاملاً با یکدیگر متفاوت هستند: یکی از آنها جزیره‌ای کوچک است که در جنوب فلوریدا واقع شده و دیگری قدرتی خاورمیانه‌ای است که بر اقیانوسی از نفت قرار دارد. نوع تحریم‌ها علیه دو کشور نیز متفاوت است. تحریم‌های کوبا تقریباً منحصر به آمریکایی‌هاست. اما در مورد ایران اشخاص حقیقی و حقوقی غیر‌آمریکایی را نیز شامل می‌شود. به عنوان مثال بانک‌های اروپایی و آسیایی که بدون اجازه رسمی با ایران کار کنند، خطر بسته شدن حساب‌های خود را به جان خریده‌اند.
اما ایران و کوبا یک نقطه مشترک دارند: هر دو به اندازه کافی توسعه‌یافته هستند که بتوانند پس از رفع تحریم‌ها به شکوفایی برسند. با توجه به اندازه اقتصاد خود، ایران قادر خواهد بود سرمایهگذاری مستقیم خارجی بیشتری جذب کند. بسیاری از دیگر کشورها که هدف تحریم‌ها قرار گرفته بودند، وضعیتی آشفته و جمعیت تحصیل‌کرده کمتری دارند. به گفته گری هافبر از موسسه اقتصاد بین‌الملل پیترسون «آن کشورها برای رشد پس از تحریم آمادگی ندارند».
برخی از اقدامات اولیه در کوبا امیدوارکننده هستند. پروازهای چارتر قراردادهای خوبی داشتند و 12 گروه از آمریکاییان (به استثنای گردشگران) را که اکنون مجاز به سفر به جزیره هستند به کوبا می‌برند. مدیران شرکت ایر بی‌ان‌بی(Air BNB) که اکنون به بازار اجاره بخش خصوصی کوبا نفوذ کرده است، می‌گویند حدود دو هزار نفر فضای خالی منازل خود را به طور آنلاین برای اجاره عرضه کرده‌اند و کرایه‌هایی درخواست می‌کنند که به طور میانگین 10 برابر میانگین درآمد 25دلاری ماهانه آنهاست.
اقتصاد بزرگ ایران فرصت‌های بزرگ‌تری ارائه می‌دهد. به گفته راکی انصاری وکیل تجاری و تحلیلگر بازرگانی در تهران «هیچ کشوری تا این اندازه الزامات سرمایهگذاری فوری ندارد». او برآورد می‌کند نیاز ایران بیش از یک تریلیون دلار باشد. طبق گفته تحلیلگران در پنج سال آینده ایران به 230 تا 260 میلیارد دلار سرمایهگذاری در بخش نفت و گاز نیاز دارد. زیرساختارها نیازمند بازسازی کلی هستند. ایران‌ایر که از زمان انقلاب اسلامی در سال 1979 سرمایهگذاری جدیدی نداشته است، قصد دارد چند صد فروند هواپیما بخرد.
در حال حاضر چند مورد کسب و کار با ریشه‌های خارجی در ایران به چشم می‌خورد. دبنهامز که زنجیره‌ای بریتانیایی از فروشگاه‌های بزرگ است، چندین نمایندگی در ایران دارد که یکی از آنها در خیابانی اصلی در تهران قرار دارد. شرکت بوئینگ در جست‌وجوی تجارت بازگشته است و پس از دور اول رفع تحریم‌ها در نوامبر 2013 قطعات یدکی به ایران می‌فروشد. در وب‌سایت مک‌دونالد می‌خوانیم: برای درخواست فرانشیز در ایران، اینجا را کلیک کنید.
اما هنوز در هر دو کشور راه زیادی باقی مانده است. شرکت‌های غذایی بزرگ مشتاق ورود به بازار کوبا هستند، اما به خاطر تحریم‌ها نمی‌توانند از بانک‌های آمریکایی برای صدور اعتبار اسنادی استفاده کنند تا کالای خود را تحویل دهند. حتی صنایعی مانند کشاورزی، پزشکی و مخابرات که مجوز تجارت با کوبا را دارند موانعی را در راه خود می‌بینند. امور مالی بزرگ‌ترین مانع است. با وجود اینکه در ماه آوریل دولت اوباما کوبا را از فهرست کشورهای حامی تروریسم خارج کرد تا محدودیت‌های بانکی برداشته شوند، هنوز عکس‌العمل سریعی مشاهده نمی‌شود. بانک فلوریدایی استون‌گیت (StoneGate) اولین بانک آمریکایی بود که در 21 جولای حسابی کارگزاری در کوبا باز کرد تا معاملات مالی میان دو کشور شکل گیرند.
به همین ترتیب حتی اگر توافق هسته‌ای به تایید کنگره برسد، جمهوری اسلامی باید 11 اقدام مرتبط و مجموعه‌ای از اقدامات فرعی را اجرا کند. هرگونه مناقشه بر سر هر کدام از آنها می‌تواند همه چیز را به حالت گذشته بازگرداند و این همان چیزی است که تاجری که از لندن به تهران سفر کرده، نگران آن است. ساز و کار 65روزه برای بازگرداندن تحریم‌ها در صورت هر گونه تخطی از توافق، بانک‌ها را در معامله با همتایان ایرانی خود مردد می‌کند. اگر بانک‌ها کنار بکشند، بخش زیادی از 100 میلیارد دلار درآمد نفتی ایران همچنان در خارج از کشور باقی می‌ماند.
جان اپستین وکیل موسسه هلند اند نایت در واشنگتن به مراجعان خود توصیه می‌کند تلاش نکنند اولین آمریکایی‌هایی باشند که به کوبا وارد می‌شوند؛ بلکه برای ورود به این بازار چشم‌اندازی پنج‌ساله در نظر گیرند. به عقیده او تجربه کار در آنجا و بیش از شش‌ماه فراز و نشیب آزمونی واقعی برای کسب و کارهای متقاضی حضور در ایران است. نایجل کوشنده وکیل بریتانیایی که به بنگاه‌ها درباره حضور در ایران مشاوره می‌دهد، می‌گوید: در این مرحله ما فقط از رفع بالقوه تحریم‌ها صحبت می‌کنیم.
شاید بزرگ‌ترین مانع بر سر رشد پس از تحریم‌ها، دولت‌های دو کشور باشند. کوبا هنوز وجود شرکت‌های خصوصی را به رسمیت نمی‌شناسد. مقامات کشور در حمایت از پروژه‌هایی که با سرمایه خارجیان در منطقه خاص آزاد تجاری ماریل اجرا می‌شوند، بسیار کند عمل می‌کنند و در 18 ماه گذشته فقط پنج مورد را تصویب کرده‌اند. مقامات اداری کوبا ریسک‌گریز و مرموز هستند. به گفته تامسون گودمن از شرکت مشاورتی کوهن «مشکل آنجاست که معلوم نیست باید به چه کسی و چگونه مراجعه کرد».
در ایران، محمدجواد ظریف وزیر امور خارجه توافق را به عنوان یک موفقیت در مجلس مطرح کرد. اما در پشت خنده‌های او انبوهی از مشکلات اقتصادی وجود دارند. ایران در رتبه‌بندی سهولت کسب و کار بانک جهانی در مقام 130ام قرار دارد. عدم حضور این کشور در مرکز بین‌المللی حل و فصل مناقشات سرمایهگذاری (که مرکز خدمات داوری تحت مدیریت بانک جهانی است) سرمایه‌گذاران را دچار تردید می‌کند. فساد گسترده شده و بازبینی قانون قدیمی تجارت در مجلس معطل مانده است. با وجود وعده‌های انتخاباتی، رئیس‌جمهور حسن روحانی نتوانسته با منافع موجود در تحریم‌ها که به شکل حمایت داخلی رقابت را از بازار خارج کرده‌اند، مقابله کند. بخش‌های بزرگی از اقتصاد در اختیار شبه‌دولتی‌هاست. رفع تحریم‌ها درها را به روی سرمایه‌گذاران می‌گشاید اما اقتصاد فقط در صورتی متحول خواهد شد که رهبران تهران و هاوانا اصلاحاتی را بپذیرند.
منبع: اکونومیست
دیدگاه تان را بنویسید