ستیز سرخِ آبی

  فرزین زندی: می‌گویند «آب به سمت «قدرت» جاری می‌شود». این جمله به ویژه برای خاورمیانه یعنی «خشک‌ترین منطقه جهان» با رشد جمعیت سالانه تقریباً 7 /1درصدی که چیزی بیش از متوسط جهانی است می‌تواند اهمیت بیشتری داشته باشد. این منطقه جغرافیایی که به دلایل متعدد، بسان انبار باروتی است برای انفجار تنش‌های گوناگون، رفته‌رفته به سوی تنشی بزرگ‌تر، حیاتی‌تر، واقعی‌تر و حتی بی‌رحمانه‌تر در پیش است؛ تنش آب. بحرانی که حتی اگر سیاستمداران، پیشتر اراده یا توان حل بحران‌های این‌چنینی را داشتند، در مساله آب که حیات مردمان این جغرافیا به آن وابستگی تمام‌عیار دارد، دیگر کاری از آنان ساخته نیست و این مردم هستند که می‌توانند خود، شعله‌های تنش را روشن و بر آتش جنگ آب بدمند. بازگشت به عبارت نخست این یادداشت یعنی اهمیت «قدرت»، بعد دیگری است که از جنبه «دولتی» مساله، می‌تواند این بحران را بحرانی‌تر کند. تعدد مناقشه‌ها از تاجیکستان و قرقیزستان گرفته تا مساله حق‌آبه هیرمند بین ایران و افغانستان و همچنین بلندپروازی‌های یکه‌تازانه ترکیه در مورد بستن سد بر بالادست دجله و فرات که حیات آبی عراق و سوریه و حتی ایران (به واسطه ایجاد ریزگردهای فراوان و خشک کردن هورالعظیم) را به‌طور جد تهدید خواهد کرد و همچنین تنش اخیر بر سر رگ حیات مصر یعنی «نیل» طولانی‌ترین رود جهان بین مصر، سودان و اتیوپی همگی بیانگر تصاعد پله‌ای بحران‌هایی است که ایستگاه پایانی آن، چیزی نیست جز جنگ! جنگی بی‌رحمانه که این‌بار غیرنظامیان از جمله کشاورزان احتمالاً در خط مقدم آن خواهند ایستاد. با این حال، همه خبرهای این حوزه در خاورمیانه بد نیست. در سال‌های اخیر، برخی حکمرانان آینده‌نگرتر خاورمیانه سعی کرده‌اند با سرعت بیشتری این بحران حل‌و‌فصل شود چراکه به خوبی دریافته‌اند که این مساله، روندهای درمانیِ کارآمد و سریع‌تری را می‌طلبد. علاوه بر آن، در رویدادی مانند عادی‌سازی روابط اسرائیل با کشورهای عربی از جمله امارات متحده عربی، بحرین، سودان و مراکش یکی دیگر از جنبه‌های مهم توافق، تقویت همکاری‌های منطقه‌ای بیشتر در زمینه امنیت آب است که این کشورها برنامه‌هایی اساسی برای پیگیری آن در نظر گرفته‌اند. زمینه‌های همکاری‌های فناورانه از جمله استفاده از آب‌شیرین‌کن‌ها و بهره‌مندی از تجارب و توانمندی‌های تکنولوژیک یکدیگر از مواردی است که می‌تواند حل بحران جمعی در مساله آب را با سرعت و دقت بیشتری تسهیل کند. به عنوان نمونه، عربستان سعودی در تلاش است با شکل جدیدتری از فناوری، یک گام اساسی به جلو بردارد. این فناوری که به «گنبد خورشیدی» معروف است، توسط شرکت Solar Water مستقر در انگلستان ساخته شده است و با استفاده از نور خورشید و یک گنبد غول‌پیکر به ارتفاع 25 متر برای ایجاد تمرکز در دریافت نور خورشید، می‌تواند 30 هزار مترمکعب آب شیرین در ساعت تولید کند. بنابراین به‌کار بستن همزمان تکنولوژی و پیگیری روندهای دیپلماتیک در عرصه سیاست بین‌الملل (به دور از سیاست‌بازی‌های متداول) تنها چاره کار برای خاورمیانه‌ای است که بیش از هر زمان دیگر، با یک بحران واقعی-و نه ساخته دست استعمار- مواجه است و هیچ چیز جز خرد و همفکری جمعی نخواهد توانست مردمان این سرزمین را از یک جنگ حتمی و خودکشی دسته‌جمعی رهایی ببخشد.