تاب‌آوری با آب‌آوری؟

جواد حیدریان: سال 97 که ایران بالاترین تنش آبی طی 50 سال قبل خود را تجربه کرد، میزان مصرف شهروندان در هیچ نقطه‌ای از ایران کاهش پیدا نکرد. وضعیت بحرانی بود. علاوه بر طبیعت شهرهای زیادی با تنش آبی مواجه بودند و نگرانی‌هایی از بعد امنیتی نیز پیدا شده بود اما آمارها از روند غیرمتعارف مصرف آب نسبت به میانگین صحیح مصرف به نسبت سطح منابع حکایت داشت. سال 98 اما با بارشی بالاتر از نرمال و برخلاف تمام پیش‌بینی‌ها همه کشور غافلگیر شد. باران چنان بارید تا به استخوان‌های برهنه رسید. این‌بار صدر خبرها ترسالی بی‌سابقه بود که البته بخش‌های زیادی از کشور را زیر سیل برد. برخی در پی پاسخ به این پرسش برآمدند که این سطح بارش بالاتر از نرمال، آیا توانسته است تنش آبی ایران را رفع کند؟ سوال غیرکارشناسی به نظر می‌رسید چراکه پاسخ بسیار ساده و دم‌دستی است؛ خیر! سطح تنش در ایران ریشه‌اش به اعماق تاریخ خشکیدگی سرزمین می‌رسد و بدتر از آن به روندهای تغییر اقلیم که دمای ایران را به طور میانگین دو درجه گرم‌تر کرده است. از قضا آمارها فاجعه‌بارتر از قبل بود. مردم که در سال 97 با آن بی‌آبی تاریخ‌ساز حاضر نشدند از میزان مصرفشان کم کنند، تحت تاثیر بارش‌های بهار میزان مصرف را به بالاترین نرخ مصرف در طول تاریخ شکل‌گیری شبکه توزیع آب ایران رساندند. مقامات وزارت نیرو گفتند در سال جاری میزان مصرف آب در تهران 5 /4 درصد افزایش داشت در حالی که پیش از این هر سال کاهش 5 /2درصدی مصرف آب را داشتیم. با این حال طبق نقشه‌های هواشناسی هوا در ماه‌های گذشته به طور میانگین سه درجه نسبت به پارسال گرم‌تر بود. بررسی روندهای مصرف در ایران نشان می‌دهد، بی‌ارزش بودن آب از منظر اقتصادی و رایگان بودن آن تعبیرِ سوءمدیریت سرزمین است. بنابراین به نظر می‌رسد، وزیر نیرو درصدد است با تاکید بر اهمیت مدیریت مصرف آب، برنامه‌ریزی برای رفع تنش آبی از شهرهای کشور را تا پایان دولت دوازدهم به نتیجه برساند. باید دید آیا به اندازه‌ای که هزینه‌های کلان برای ساخت سدهای گاه بی‌مصرف مورد اقبال وزارت نیرو بوده، تغییر الگوی مصرف و بهینه کردن زیرساخت شبکه توزیع آب، ارزش دارد که مدیران وزارت نیرو برای تغییر الگوی اسراف‌گرایانه ایرانیان بر روی آن هزینه کنند؟ توضیح اینکه شبکه توزیع آب ایران به دلایلی از جمله مسافت‌های طولانی و فرسودگی بالاترین هدررفت آب را دارد و بهبود این شبکه می‌تواند بخش زیادی از نیازهای آبی شهرهای پرتنش ایران را رفع کند. «رضا اردکانیان» گفته است که اکنون ۱۰ سال خشک را پشت سر گذاشته‌ایم و در این شرایط صحبت از مدیریت مصرف راحت‌تر خواهد بود. وزارت نیرو مصمم است الگوی صحیح مصرف را به عنوان یک عادت اخلاقی خوب در جامعه نهادینه‌سازی کند و در این میان نقش رسانه‌ها و سازمان‌های مردم‌نهاد از اهمیت بالاتری برخوردار است. پایداری و تاب‌آوری جامعه بیش از هرچیز وابسته به پایبندی به اخلاقیات است و هرچه جامعه اخلاقی‌تر باشد تاب‌آورتر خواهد بود. آیا این تصمیم وزیر و نهاد تحت مدیریتش امری شدنی است؟