سرعت‌گیر پولی

  مجید حیدری: وزیر اقتصاد دولت دهم، با حضور در یک برنامه رسانه‌ای، رشد بالای نقدینگی در کنار پایین آمدن سرعت گردش نقدینگی را یکی از چالش‌های اقتصادی کشور دانست، که باید در کنار مسائل ارزی به آن نیز توجه شود. به گفته سید شمس‌الدین حسینی، رشد متوسط نقدینگی در دوره جاری به 27 درصد رسیده، این در حالی است که در سال‌های 88 و 91 که نقدهای زیادی به آن وارد شد، نرخ رشد نقدینگی 25 درصد بوده است. در حال حاضر نقدینگی از 490 هزار میلیارد تومان در مرداد 1392 به بیش از هزار و 700 هزار میلیارد تومان رسیده است، این در حالی است که سرعت گردش نقدینگی برای اولین بار در چند دهه گذشته در اقتصاد ایران به کمتر از یک رسیده است. از نگاه او، سرعت گردش نقدینگی شاخصی است که نشان می‌دهد یک واحد پول چند بار در معامله استفاده شده است یا به عبارتی چند معامله انجام شده که از این واحد پول استفاده شده است. این آمار نشان می‌دهد که در طول یک‌سال، با این واحد پول کمتر از یک معامله انجام شده است. اما آیا کاهش سرعت گردش نقدینگی در اقتصاد کشور اثرگذار خواهد بود؟ ارتباط تغییرات سرعت گردش نقدینگی و سرعت گردش پول چیست؟‌ کارشناسان معتقدند سرعت گردش پول به پنج عامل تواتر معاملات، حجم داد و ستد، شرایط اقتصادی، ارزش پول و شرایط اعتبار و وام‌دهی بستگی دارد. از نگاه کارشناسان هر قدر حجم نقدینگی بیشتر شود یا هر قدر ارزش مجموع کل کالا و خدمات تولیدی کمتر شود، سرعت گردش پول کاهش خواهد یافت به عبارتی کاهش سرعت گردش پول توجیه‌کننده رکود در تولید یا افزایش حجم نقدینگی است. باید توجه داشت که سرعت گردش پول در حالت‌هایی که انتظارات تورمی در جامعه وجود نداشته باشد پایدار است و در شرایط تورمی معمولاً سرعت گردش پول افزایش می‌یابد. مرکز پژوهش‌های مجلس در یکی از گزارش‌های جدید خود در خصوص «تحلیل تغییرات شاخص قیمت‌ها و تورم تابستان سال 1397» یکی از عوامل موثر در افزایش نرخ تورم را رشد سرعت گردش پول می‌داند. بر اساس این گزارش، بالا بودن نرخ سود بانکی حقیقی و افزایش سهم شبه‌پول از نقدینگی طی این سال‌ها موجب کاهش سرعت گردش پول شده و از علل اصلی فاصله گرفتن تورم از رشد نقدینگی بوده است. اما از اسفندماه روند افزایشی سرعت گردش پول شروع شد که تا تابستان ادامه یافت. سهم شبه‌پول از رشد نقدینگی در این مدت نیز روند کاهشی طی کرده و در تیرماه به کمترین مقدار خود از سال 1394 رسید. پیش‌بینی می‌شود که روند افزایش سرعت گردش پول در ماه‌های باقی‌مانده از سال 1397 نیز ادامه داشته باشد. از نگاه این گزارش افزایش سرعت گردش پول که پیش‌بینی می‌شود در ماه‌های آینده نیز تداوم داشته باشد، خود منجر به افزایش نرخ تورم شده و هر ریال نقدینگی را با ضریب بیشتری به تورم تبدیل می‌کند. از این‌رو حتی در کوتاه‌مدت نرخ تورم می‌تواند بیش از رشد نقدینگی منهای رشد اقتصادی افزایش یابد.