وزیران هوش
چرا دولت‌ها تلاش می‌کنند کشورشان را رهبر هوش مصنوعی جهان کنند؟
فرانسه نمی‌خواهد بازی را واگذار کند. کشور نخستین‌های دیجیتال، حالا به صورت رسمی «وزیر هوش مصنوعی» را معرفی کرده تا به رهبر جهانی AI تبدیل شود. کلارا چاپاز در حالی به عنوان نخستین وزیر هوش مصنوعی کشور فرانسه معرفی شده که این کشور ناآرامی‌های سیاسی بی‌سابقه‌ای را تجربه می‌کند. با وجود این، دولت فرانسه تلاش می‌کند مسیر را برای دستیابی به پیشرفته‌ترین تکنولوژی‌های مرتبط با هوش مصنوعی هموار کند. چاپاز پیش از این مدیرعامل استارت‌آپ دولتی La French Tech بوده، اما از این پس مسئولیت اصلی هدایت هوش مصنوعی و دیجیتالی شدن فرانسه را بر عهده خواهد داشت. او پس از انتصابش در لینکدین نوشت که «خوشحالم می‌توانم همچنان در زمینه هوش مصنوعی و تکنولوژی‌های دیجیتال به فعالیت‌هایم ادامه دهم». بیانیه وزیر جدید نشان می‌دهد فرانسه به دنبال تسلط بر تکنولوژی‌های مرتبط با هوش مصنوعی در جهان است. این کشور به‌ویژه از سال 2022 که شرکت آمریکایی OpenAI برنامه معروفش را با نام ChatGPT راه‌اندازی کرد، سرعت بیشتری به فعالیت‌های حوزه هوش مصنوعی داد. جاه‌طلبی فرانسه در هوش مصنوعی زمانی بیشتر مشخص شد که امانوئل مکرون، رئیس‌جمهور این کشور اعلام کرد تلاش می‌کند پاریس را به «شهر هوش مصنوعی» تبدیل کند. فرانسه در این ارتباط Mistral AI و H را به عنوان رقبای هوش مصنوعی آمریکایی معرفی کرده و تلاش می‌کند با تبلیغات گسترده، استفاده از آنها را در میان مردم جهان ترویج کند. پیرو همین سیاست‌گذاری، فرانسه در سال 2024 استراتژی ملی هوش مصنوعی را با هدف سرمایه‌گذاری در ایجاد خوشه‌های هوش مصنوعی تا سال 2030 تصویب کرد و در گام نخست، 500 میلیون یورو برای اجرای آن اختصاص داد. فرانسه همچنین قرار است در فوریه 2025 (بهمن 1403) میزبان اجلاس بین‌المللی هوش مصنوعی باشد و رهبران جهان را دور هم جمع کند تا از توانمندی‌های کشورش در زمینه هوش مصنوعی سخن بگوید. البته، فرانسه نخستین کشوری نیست که اقدام به راه‌اندازی وزارتخانه هوش مصنوعی کرده است. پیش از این، امارات متحده عربی در سال 2017 وزارت هوش مصنوعی را پایه‌گذاری کرد و یک جوان 31ساله را نیز به عنوان وزیر برگزید. بعد از این اقدام بود که امارات به پیشرفت‌های وسیعی در زمینه تکنولوژی هوش مصنوعی دست یافت و توانست توجه نخبگان جهانی فعال در این زمینه را به خود جلب کند. این‌گونه که کشورها هوش مصنوعی را جدی گرفته‌اند، رقابت‌های شدیدی برای در دست گرفتن رهبری تکنولوژی هوش مصنوعی در جهان شکل گرفته و به نظر می‌رسد آینده پررونقی در انتظار AI خواهد بود.
9 کشور برتر جهان؛ آمریکا و چین در صدر
تحقق هوش مصنوعی به یک تلاش جهانی تبدیل شده که کشورهای مختلف جهان را به برنامه‌ریزی و اجرای پروژه‌های مختلف در آن وادار کرده است. ایالات‌متحده و چین به دلیل مشارکت ویژه خود در پیشبرد تکنولوژی‌های مرتبط با هوش مصنوعی، بیشترین میزان تاثیرگذاری در این فناوری را به نام خود ثبت کرده‌اند اما کشورهای سراسر جهان نیز در حال انجام فعالیت‌هایی هستند که به پیشرفت‌های جدید در این زمینه منجر می‌شود. بر اساس گزارشی که دانشگاه استنفورد از میزان پیشرفت هوش مصنوعی در سال 2023 منتشر کرده، سرمایه‌گذاری بخش خصوصی در هوش مصنوعی طی سال 2022 به 2 /91 میلیارد دلار رسیده است. با وجود این، تحلیلگران اعتقاد دارند این میزان سرمایه‌گذاری فقط بخش کوچکی از کوه یخ شناور هوش مصنوعی در جهان محسوب می‌شود. گلدمن ساکس نیز پیش‌بینی کرده که سرمایه‌گذاری جهانی هوش مصنوعی در سال 2023 به 2 /110 میلیارد دلار و در سال 2025 به 4 /158 میلیارد دلار خواهد رسید. بر اساس آمار اعلام‌شده، استارت‌آپ‌های هوش مصنوعی سهم 5 /42 میلیارددلاری را به خود اختصاص داده‌اند و هوش مصنوعی مولد نیز 48 درصد کل سرمایه‌گذاری را دریافت کرده است. شرکت‌هایی از جمله OpenAI، Anthropic، و inflection AI از جمله بازیگران اصلی حوزه هوش مصنوعی در سطح جهان بوده‌اند. آمریکا به عنوان پرکارترین کشور در تحقیقات هوش مصنوعی شناخته می‌شود. برآوردها نشان می‌دهد نزدیک به 60 درصد از محققان ارشد هوش مصنوعی، در دانشگاه‌ها و شرکت‌هایی آمریکایی مشغول به کار هستند. همچنین سیلیکون‌ولی به محل کار برجسته‌ترین فعالان حوزه هوش مصنوعی تبدیل شده که از آن جمله می‌توان به اوپن ای‌آی، گوگل، متا و Anthropic اشاره کرد. این شرکت‌ها در تولید محصولات پیشرو هوش مصنوعی مانند جی‌پی‌تی-4، DALL E-3 ،Gemini ،Llama2 و Claude2 نقش فعالی ایفا کرده‌اند. جی‌پی‌تی-4 حاکم بلامنازع هوش مصنوعی در جهان است که به 100 میلیون کاربر فعال هفتگی دست پیدا کرده و توانسته جایگاه خود را در این فناوری تثبیت کند. مطالعات گلدمن ساکس نشان می‌دهد که سرمایه‌گذاری خصوصی در هوش مصنوعی آمریکا طی سال 2022 به 4 /47 میلیارد دلار رسیده که بیش از نیمی از سرمایه‌گذاری‌های جهانی در هوش مصنوعی را شامل می‌شود. دولت ایالات‌متحده نیز به صورت فعالانه در تحقیق و توسعه هوش مصنوعی سرمایه‌گذاری کرده و در سال 2022 نزدیک به 3 /3 میلیارد دلار به این موضوع اختصاص داده است. در مقابل آمریکا، چین قرار دارد که دومین کشور تاثیرگذار در هوش مصنوعی به شمار می‌رود. چین توانسته 11 درصد از پژوهشگران ارشد هوش مصنوعی جهان را به خود جذب کند و 232 طرح سرمایه‌گذاری را به خود اختصاص دهد. چینی‌ها توانسته‌اند طی سال‌های 2022 و 2023 بیش از 95 میلیارد دلار سرمایه‌گذاری در حوزه هوش مصنوعی جذب کنند. شرکت‌هایی مانند تنسنت، هوآوی و بیدو با نسخه‌های جدید فعالیت خود، نوآوری‌های هوش مصنوعی چین را رهبری می‌کنند که از آن جمله می‌توان به مدل(Tencent’s Hunyuan (LLM که یک جایگزین چینی برای چت‌جی‌پی‌تی محسوب می‌شود اشاره کرد. همچنین Huawei’s Pangu و Ernie AI Baidu دو پروژه بزرگ به شمار می‌روند که در حوزه هوش مصنوعی چین به اجرا درآمده‌اند. چینی‌ها ادعا کرده‌اند که Ernie AI Baidu قابلیت‌هایی هم‌تراز با جی‌پی‌تی-4 ارائه می‌کند. دولت چین همچنین سرمایه‌گذاری بسیار زیادی در هوش مصنوعی مرتبط با صنایع نظامی انجام داده و انتظار می‌رود میزان سرمایه‌گذاری چینی‌ها در حوزه نظامی تا سال 2027 به 1 /38 میلیارد دلار برسد که معادل 9 درصد کل سرمایه‌گذاری هوش مصنوعی در جهان خواهد بود.
پیشگامان AI؛ از بریتانیا تا سنگاپور
بریتانیا، کانادا، فرانسه، هند، ژاپن، آلمان و سنگاپور کشورهای دیگری هستند که پس از آمریکا و چین، بیشترین میزان فعالیت را در حوزه هوش مصنوعی انجام داده‌اند. دولت این کشورها متوجه شده‌اند آینده جهان با هوش مصنوعی رقم می‌خورد و بر همین اساس تلاش می‌کنند سهم بیشتری از این کیک را به خود اختصاص دهند. در این فهرست، انگلستان همچنان جایگاه سوم را در فهرست پیشروترین کشورهای فعال حوزه هوش مصنوعی حفظ کرده است. بر اساس گزارشی که اداره تجارت بین‌المللی (ITA) منتشر کرده، بریتانیا پس از ایالات‌متحده و چین، سومین بازار بزرگ هوش مصنوعی جهان را در اختیار دارد که ارزش فعلی آن به 21 میلیارد دلار رسیده و تخمین زده می‌شود تا سال 2035 به یک تریلیون دلار برسد. این کشور دارای طیف گسترده‌ای از استارت‌آپ‌های هوش مصنوعی است که از آن جمله می‌توان به آزمایشگاه پیشرو توسعه هوش مصنوعی، دیپ‌مایند، AlphaGo، AlphaFold و Darktrace اشاره کرد که از هوش مصنوعی برای شناسایی تهدیدات مرتبط با شرکت‌ها استفاده می‌کنند. دولت بریتانیا نیز تلاش می‌کند بودجه‌های بیشتری را برای توسعه هوش مصنوعی در این کشور اختصاص دهد. ریشی سوناک، نخست‌وزیر بریتانیا در تلاش است 400 میلیون پوند برای سرمایه‌گذاری در تاسیسات ابررایانه‌ای واقع در بریستول اختصاص دهد. این طرح با مشارکت هیولت پاکارد، اینترپرایز و دانشگاه بریستول انجام می‌شود و یکی از بزرگ‌ترین طرح‌های دولتی حوزه هوش مصنوعی در جهان به شمار می‌رود. کانادا کشور دیگری است که برای توسعه هوش مصنوعی تلاش می‌کند. این کشور طی سال‌های اخیر و با حمایت ویژه دولت به یکی از پنج کشور اصلی در تحقیقات بین‌المللی هوش مصنوعی تبدیل شده است. کانادا بین سال‌های 2022 تا 2023 بیش از 57 /2 میلیارد دلار در تحقیقات هوش مصنوعی سرمایه‌گذاری کرده است. دولت کانادا نیز متعهد به سرمایه‌گذاری در توسعه هوش مصنوعی شده و در همین راستا، از طریق صندوق تعالی پژوهشی کانادا بیش از 124 میلیون دلار در دانشگاه مونترال سرمایه‌گذاری کرده است. فرانسه هم نه‌تنها یکی از مهم‌ترین قدرت‌های اقتصادی در اتحادیه اروپا به شمار می‌رود، بلکه با 338 استارت‌آپ و هفت میلیارد دلار سرمایه‌گذاری خصوصی در سال‌های 2013 تا 2022، مشارکت‌کننده اصلی در تحقیقات هوش مصنوعی منطقه اروپا محسوب می‌شود.
CB Insights در گزارش یک ماه پیش خود اعلام کرد فرانسه در سال 2023 موفق شده بیش از 5 /1 میلیارد دلار سرمایه‌گذاری در حوزه هوش مصنوعی جذب کند که بخش بزرگی از این سرمایه‌گذاری در پروژه‌های مرتبط با Mistral AI ،Braincube و HarfangLab انجام شده است. تخصیص بودجه دولت فرانسه در زمینه هوش مصنوعی نیز ماه‌به‌ماه افزایش می‌یابد و امانوئل مکرون، رئیس‌جمهور این کشور متعهد شده سرمایه‌گذاری 533 میلیارددلاری را برای اجرای طرح «قهرمانان جدید هوش مصنوعی» که فرانسه را به یکی از رهبران برجسته AI در سطح جهان مطرح می‌کند، محقق کند. هند هم به عنوان بزرگ‌ترین کشور جنوب آسیا، تحقیقات هوش مصنوعی را در دستور کار قرار داده و نتایج مطلوبی نیز در این زمینه به دست آورده است. این کشور در سال 2023 بیش از 2 /3 میلیارد دلار سرمایه‌گذاری در هوش مصنوعی انجام داد و رتبه پنجم را در میان کشورهای با بیشترین میزان جذب سرمایه به خود اختصاص داد. اکنون تخمین زده شده که هند بالاترین میزان نفوذ مهارت‌های هوش مصنوعی را در میان تمام کشورهای G20 و OECD در اختیار دارد. راجیو چاندراسخار، وزیر الکترونیک و فناوری اطلاعات هند نیز به تازگی اعلام کرد که دولت کشورش به زودی برنامه هوش مصنوعی هند را برای کمک به تشویق رشد در اکوسیستم استارت‌آپ محلی هوش مصنوعی راه‌اندازی می‌کند. هوش مصنوعی مکالمه‌ای Avaamo، هوش مصنوعی بررسی سلامت HEAPs، غربالگری هوشمند روباتیک و هوش مصنوعی SigTuple، و اتوماسیون مبتنی بر هوش مصنوعی Yellow.ai از جمله استارت‌آپ‌های اصلی AI در هند به شمار می‌روند. سنگاپور نیز با اکوسیستمی شامل 165 استارت‌آپ هوش مصنوعی و پنج میلیارد دلار سرمایه‌گذاری بین سال‌های 2013 تا 2022، دهمین کشوری به شمار می‌رود که بیشترین میزان پیشرفت را در زمینه هوش‌مصنوعی تجربه کرده است. دولت این کشور در سال 2021 متعهد شد به عنوان بخشی از استراتژی ملی هوش مصنوعی خود، به مدت پنج سال، نزدیک به 362 میلیون دلار در هوش مصنوعی سرمایه‌گذاری کند. این کشور همچنین یک دفتر ملی هوش مصنوعی برای همکاری با استارت‌آپ‌ها و موسسه‌های تحقیقاتی در منطقه برای کمک به رشد سریع ایجاد کرده است.
امارات، الگوی حمایت دولت از AI
امارات متحده عربی از یک دهه پیش به عنوان یکی از کشورهای مطرح در نوآوری‌های مبتنی بر هوش مصنوعی در خاورمیانه و جهان ظاهر شده و اکنون به یکی از کشورهای الگو تبدیل شده است. این کشور سه رویکرد اساسی حمایت استراتژیک دولتی، سرمایه‌گذاری در تحقیق و توسعه و تعهد به ادغام هوش مصنوعی در بخش‌های مختلف زندگی را دنبال کرده و توانسته به نتایج بسیار مطلوبی دست پیدا کند. تعهد امارات به هوش مصنوعی، ریشه در چشم‌انداز بلندپروازانه این کشور برای آینده دارد. برنامه استراتژیک این کشور برای توسعه هوش مصنوعی از سال 2017 اعلام شد. بر اساس این برنامه، امارات تا سال 2031 به عنوان یک رهبر جهانی در هوش مصنوعی، از جمله مناطق تاثیرگذار جهان به شمار خواهد رفت. امارات تلاش می‌کند با استفاده از هوش مصنوعی عملکرد دولت را بهبود ببخشد، رشد اقتصاد را هدایت کند و در نهایت موجب بالا رفتن کیفیت زندگی شهروندانش شود. دولت این کشور برای اطمینان از اجرای موثر استراتژی‌های هوش مصنوعی، وزیر دولتی هوش مصنوعی را در سال 2017 منصوب کرد تا ایفاگر نقش هماهنگی فعالیت‌های مرتبط با هوش مصنوعی در میان نهادهای دولتی مختلف و تقویت همکاری بین بخش‌های دولتی و خصوصی باشد. مسئولیت‌های وزیر شامل ترویج پذیرش هوش مصنوعی در سطح دولت و جامعه، افزایش قابلیت‌های ملی و توسعه چهارچوب‌های نظارتی برای حمایت از نوآوری است. استراتژی ملی هوش مصنوعی امارات نیز چندین هدف کلیدی را با هدف ادغام هوش مصنوعی در بخش‌های مختلف دنبال می‌کند. بهبود کارایی دولت، تنوع اقتصادی و آموزش و توسعه نیروی کار از جمله کلیدی‌ترین مفاهیمی محسوب می‌شود که استراتژی ملی هوش مصنوعی امارات بر اساس آن شکل گرفته است. امارات متحده عربی توانمندی‌های هوش مصنوعی برای هدایت رشد اقتصاد فراتر از وابستگی به نفت را تشخیص داده و با اقدامات دولتی، سرمایه‌گذاری‌های کلانی روی استارت‌آپ‌ها و شرکت‌های فناوری هوش مصنوعی انجام داده که بر اساس آن اکوسیستمی تقویت می‌شود که حمایت از نوآوری و کارآفرینی را در دستور کار قرار خواهد داد. دولت این کشور در بخشی از سرمایه‌گذاری‌های قابل توجه در تحقیق و توسعه پیشبرد قابلیت‌های هوش مصنوعی، دانشگاه هوش مصنوعی محمد بن‌زاید را با نام MBZUAI تاسیس کرده است. این دانشگاه سال 2020 در ابوظبی تاسیس شد و نخستین دانشگاه جهان است که به صورت اختصاصی به آموزش هوش مصنوعی می‌پردازد. دانشگاه MBZUAI تلاش می‌کند با برنامه‌ریزی تخصصی در یادگیری ماشینی، بینایی کامپیوتری و پردازش زبان، نخبه‌ها و استعدادهای سراسر جهان را به خود جذب کند. امارات همچنین چندین مرکز تحقیقاتی با تمرکز بر پیشرفت‌های هوش مصنوعی ایجاد کرده که از آن جمله می‌توان به آزمایشگاه هوش مصنوعی در دوبی اشاره کرد. هدف این آزمایشگاه، توسعه راه‌حل‌های نوآورانه برای چالش‌های بخش عمومی است که مشارکت با موسسه‌های بین‌المللی تبادل دانش را تقویت می‌کند. دولت امارات همکاری فعالانه با نهادهای بخش خصوصی برای تسریع پذیرش هوش مصنوعی را نیز در دستور کار خود قرار داده است. وزارت هوش مصنوعی این کشور، طرح‌ها، شرکت‌ها و نهادهایی مانند برنامه شتاب‌دهنده آینده دوبی، استارت‌آپ‌ها و ادارات دولتی را با یکدیگر هماهنگ می‌کند تا راه‌حل‌های نوآورانه‌ای را برای رسیدگی به چالش‌های حاکمیت هوش مصنوعی توسعه دهند. این رویکرد مشترک نه‌تنها ارائه خدمات را افزایش می‌دهد، بلکه فرهنگ نوآوری را نیز در امارات متحده عربی ترویج می‌کند. مراقبت‌های بهداشتی و درمانی، حمل‌ونقل، امنیت، ایمنی و شهرهای هوشمند از اصلی‌ترین بخش‌هایی است که استارت‌آپ‌های مبتنی بر هوش مصنوعی امارات در آنها فعال شده‌اند. دولت همچنین با درک پیامدهای اخلاقی استقرار هوش مصنوعی، ایجاد چهارچوب‌های نظارتی را نیز در اولویت قرار داده که استفاده مسئولانه از فناوری را تضمین می‌کند. در همین راستا، «دستورالعمل‌های اخلاقی امارات متحده عربی برای هوش مصنوعی» به منظور پاسخگویی به دغدغه‌های مربوط به حریم خصوصی، امنیت و مسئولیت‌پذیری در برنامه‌های هوش مصنوعی ایجاد شده است. این کشور حضور فعالانه و پررنگی در همکاری‌های بین‌المللی برای به اشتراک گذاشتن دانش و بهترین شیوه‌ها در توسعه هوش مصنوعی دارد. امارات همچنین میزبان رویدادهای متعدد انجمن‌های جهانی مانند اجلاس «هوش مصنوعی فراگیر» است که کارشناسان را از سراسر جهان برای بحث و بررسی درباره پیشرفت‌های AI گرد هم جمع می‌کند. این کشور با مجموعه اقداماتی که انجام داده به عنوان الگویی برای سایر کشورهایی که تلاش می‌کنند از فناوری برای توسعه منافع اجتماعی استفاده کنند شناخته شده است.
دولت‌های پیشرو در هوش مصنوعی
هوش مصنوعی به تغییر شکل اقتصادها و جوامع کشورهای جهان می‌انجامد و دولت‌ها تلاش می‌کنند اقدامات پیش‌دستانه‌ای را برای استفاده همه‌جانبه از پتانسیل‌های آن انجام دهند. آلمان یکی از کشورهایی است که موفق شده جذاب‌ترین شرایط را برای توسعه فناوری هوش مصنوعی در اکوسیستم فناوری خود پیاده کند. دولت این کشور استراتژی هوش مصنوعی خود را در سال 2018 راه‌اندازی کرد که سبب می‌شود آلمان به یک مرکز جهانی در این حوزه تبدیل شود. در بودجه سال 2019 این کشور، 500 میلیون یورو برای تقویت استراتژی هوش مصنوعی اختصاص یافت. بر اساس برنامه‌ای که دولت آلمان پیش‌بینی کرده، قرار است تا سال 2025، حدود پنج میلیارد یورو برای اجرای این استراتژی اختصاص یابد. سرمایه‌گذاری در تحقیقات، مشارکت عمومی و خصوصی و رهنمودهای اخلاقی از اصلی‌ترین رویکردهایی به شمار می‌رود که دولت آلمان در توسعه هوش مصنوعی برای خود در نظر گرفته است. این کشور در سال 2023 نزدیک به سه‌میلیارد یورو به منظور ارتقای تحقیقات و نوآوری هوش مصنوعی در طول چندین سال اختصاص داد. این بودجه شرایطی را ایجاد می‌کند که دانشگاه‌ها و موسسه‌های تحقیقاتی برای توسعه فناوری‌های پیشرفته هوش مصنوعی مورد حمایت قرار گیرند. ایتالیا نیز از طریق استراتژی ملی خود گام‌هایی در راستای ارتقای هوش مصنوعی برداشته است. دولت این کشور در سال 2020، استراتژی ملی هوش مصنوعی را با تمرکز بر ارتقای قابلیت‌های تکنولوژیک آغاز کرد. بخش‌های مختلف دولت این کشور با تاکید بر تقویت استارت‌آپ‌ها و پروژه‌های نوآورانه، بودجه قابل توجهی را برای تحقیق و توسعه در هوش مصنوعی اختصاص داده است. ایتالیا همچنین در حال ایجاد مراکز عالی برای تسهیل همکاری میان محققان، مشاغل و موسسه‌های عمومی است. این مراکز، تقویت انتقال دانش و نوآوری در کاربردهای هوش مصنوعی را به عنوان هدف اصلی خود دنبال می‌کنند. عربستان سعودی دیگر کشوری است که هوش مصنوعی را به عنوان محرک اصلی برنامه چشم‌انداز 2030 خود به رسمیت شناخته و تنوع بخشیدن به اقتصاد به دور از وابستگی به نفت را دنبال می‌کند. دولت این کشور برنامه استراتژیک ملی برای داده‌ها و هوش مصنوعی را در سال 2020 راه‌اندازی کرد تا عربستان را به یک بازیگر کلیدی در هوش مصنوعی منطقه تبدیل کند. دولت عربستان همچنین برای حمایت از توسعه هوش مصنوعی، سرمایه‌گذاری زیادی در زیرساخت‌های دیجیتال انجام می‌دهد. زیرساخت‌هایی که مراکز داده و قابلیت‌های رایانش ابری را دربر می‌گیرند. عربستان فعالانه به دنبال مشارکت با شرکت‌های فناوری جهانی و موسسه‌های تحقیقاتی برای استفاده از تخصص و انتقال فناوری است. اسپانیا سرمایه‌گذاری دولتی در هوش مصنوعی را از سال 2020 آغاز کرده و تلاش می‌کند طی 10 سال به نتایج مطلوبی دست یابد. دولت این کشور در حال ایجاد مراکز نوآوری در سراسر کشور برای تقویت همکاری میان استارت‌آپ‌ها، پژوهشگران و رهبران فناوری هوش مصنوعی است. ژاپنی‌ها رویکرد جداگانه‌ای به هوش مصنوعی داشته‌اند. این کشور از دهه‌ها پیش در خط مقدم نوآوری‌های فناوری قرار گرفته و دولت‌ها را ملزم به حمایت از فناوری کرده است. دولت ژاپن در سال 2019 از استراتژی بلندپروازانه‌ای با تمرکز بر ادغام هوش مصنوعی در بخش‌های مختلف مانند مراقبت‌های بهداشتی و درمانی، حمل‌ونقل و تولید رونمایی کرد. این کشور از سال‌ها پیش با درک نیاز به نیروی کار ماهر، در برنامه‌های آموزشی و پژوهشی با هدف تجهیز نیروی کار به مهارت‌های لازم هوش مصنوعی سرمایه‌گذاری می‌کند. دولت ژاپن در یک اقدام جالب توجه دیگر، از طریق راهکارهایی که پروژه‌های تحقیقاتی مشترک و به‌اشتراک‌گذاری دانش را ترویج می‌دهد، همکاری میان دانشگاه و صنعت را تشویق می‌کند. دولت کره‌جنوبی هم پس از آنکه برنامه جامع هوش مصنوعی خود را در سال 2019 تدوین کرد، به توسعه شهرهای هوشمند پرداخت. دولت این کشور سرمایه‌گذاری‌های بسیاری در ساخت شهرهای هوشمند و تقویت زیرساخت‌های دیجیتال برای پشتیبانی از برنامه‌های کاربردی هوش مصنوعی در بخش‌های مختلف انجام می‌دهد. در کنار این موضوع، دستورالعمل‌های اخلاقی را نیز برای توسعه هوش مصنوعی تدوین کرده که حقوق بشر، انصاف و شفافیت را در اولویت قرار می‌دهد. و در نهایت، سوئیس که به دلیل تاکید بسیار زیاد خود به تحقیق و نوآوری، مورد توجه کشورهای جهان قرار گرفته، از موسسه‌های تحقیقاتی پیشرو مانند ETH Zurich و EPFL برای ایجاد پیشرفت در فناوری‌های هوش مصنوعی حمایت می‌کند.
راه دشوار کشورهای در حال توسعه
اگر هوش مصنوعی را یک فناوری تحول‌گرا در نظر بگیریم، کشورهای زیادی می‌توانند از پتانسیل‌های این فناوری برای رشد اقتصادی، بهبود خدمات عمومی و افزایش کیفیت زندگی مردم استفاده کنند. هر چند کشورهای جهان اول موفق شده‌اند بسیار زودتر از کشورهای دیگر به پیشرفت‌های فناورانه در حوزه هوش مصنوعی دست یابند، اما کشورهای در حال توسعه نیز می‌توانند با پیش‌بینی استراتژی‌های اثربخش، زمینه را برای استفاده از ویژگی‌های AI فراهم کنند. نخستین وظیفه‌ای که کشورهای در حال توسعه برای بهره‌برداری از امکانات هوش مصنوعی برای بهبود شرایط خود دارند، تدوین استراتژی ملی در زمینه هوش مصنوعی است. این کشورها باید اهداف، اولویت‌ها و برنامه‌های اجرایی واضح، شفاف و مشخص را تعیین کنند. طبیعی است که این استراتژی باید با اهداف اقتصادی و نیازهای توسعه‌ای کشورها نیز منطبق باشد. مشارکت ذی‌نفعان و ارزیابی قابلیت‌های فعلی از جمله اصلی‌ترین موضوعاتی است که برنامه‌های استراتژی کشورها در زمینه توسعه هوش مصنوعی باید به آنها پاسخ دهد. مشارکت دادن ذی‌نفعان مختلف از جمله سازمان‌های دولتی، بخش خصوصی، دانشگاه‌ها و بخش‌های مختلف جامعه در تدوین استراتژی مبتنی بر هوش مصنوعی، تضمین می‌کند که دیدگاه‌ها و نیازهای مختلف در این برنامه منعکس شود. گام دوم کشورهای در حال توسعه برای استفاده از ظرفیت‌های هوش مصنوعی، سرمایه‌گذاری در آموزش و توسعه مهارت خواهد بود. نیروی کار ماهر برای اجرای موفقیت‌آمیز فناوری‌های هوش مصنوعی ضروری است؛ دولت امارات متحده عربی به خوبی این موضوع را متوجه شده و دانشگاه هوش مصنوعی را راه‌اندازی کرده تا از آن بهره‌برداری کند. ادغام علوم، فناوری، مهندسی و ریاضیات (STEM) در برنامه‌های درسی مدارس، نسل‌های آینده را به مهارت‌های لازم برای پیشرفت در اقتصاد مبتنی بر هوش مصنوعی مجهز می‌کند. همچنین ارائه آموزش‌های تخصصی در علم داده، یادگیری ماشینی و اخلاق هوش مصنوعی می‌تواند به پر کردن شکاف مهارت‌ها در بازار کار کمک کند. همکاری با موسسه‌های آموزشی برای توسعه برنامه‌ها و ابتکارات تحقیقاتی متمرکز بر هوش مصنوعی هم موضوعی است که به تقویت نوآوری و انتقال دانش می‌انجامد. پس از این موضوع، ایجاد نوعی چهارچوب نظارتی برای ارتقای فعالیت‌های هوش مصنوعی از سوی دولت‌ها ضروری است. در این ارتباط، دولت‌ها باید به تدوین دستورالعمل‌های اخلاقی بپردازند، نوآوری را تشویق کنند و حفاظت از مالکیت فکری را در دستور کار قرار دهند. ساده‌سازی مقررات برای استارت‌آپ‌ها و شرکت‌های فناوری به نوآوری بیشتر در زمینه هوش مصنوعی کمک خواهد کرد. بر همین اساس، دولت‌ها می‌توانند مراکز نوآوری یا پارک‌های فناوری ایجاد کنند که منابع و پشتیبانی را برای کسب‌وکارهای نوظهور فراهم می‌آورند. همکاری بین بخش دولتی و بخش خصوصی نیز توسعه هوش مصنوعی را سرعت خواهد بخشید. ارائه مشوق‌هایی مانند معافیت‌های مالیاتی یا کمک‌های مالی برای شرکت‌هایی که در تحقیقات هوش مصنوعی سرمایه‌گذاری می‌کنند، مشارکت بخش خصوصی را در هوش مصنوعی تضمین خواهد کرد. دستیابی به راه‌حل‌های مشترک میان سازمان‌های دولتی و شرکت‌های خصوصی نیز به توسعه دستاوردهای متناسب با چالش‌های محلی، مانند ارائه مراقبت‌های بهداشتی یا بهینه‌سازی کشاورزی منجر می‌شود. در همین زمینه، مشارکت با شرکت‌های فناوری تثبیت‌شده می‌تواند انتقال دانش و دسترسی به فناوری‌های پیشرفته را که ممکن است به‌راحتی در محلی در دسترس نباشد، تسهیل کند. ترویج تحقیق و توسعه، تمرکز بر توسعه زیرساخت‌ها، تشویق نوآوری محلی و نظارت بر پیشرفت و تطبیق سیاست‌ها نیز از دیگر اقداماتی است که دولت‌های کشورهای در حال توسعه باید به آنها توجه داشته باشند. دولت‌ها در چنین کشورهایی می‌دانند که زیرساخت‌های دیجیتالی قوی برای فعالیت‌های هوش مصنوعی ضروری است. بنابراین، اطمینان از دسترسی گسترده به اینترنت پرسرعت برای فعال کردن برنامه‌های کاربردی هوش مصنوعی در بخش‌های مختلف ضروری به نظر می‌رسد. تعریف شاخص‌های دقیق و مشخص برای اندازه‌گیری پیشرفت به دولت‌ها اجازه می‌دهد تاثیر استراتژی‌های خود را بر رشد اقتصاد، ایجاد شغل و رفاه اجتماعی ارزیابی کنند.
گمنام اما برجسته
در شرایطی که کشورهایی مانند ایالات‌متحده، چین، بریتانیا و آلمان به دلیل پیشرفت‌های خود در زمینه هوش مصنوعی در کانون توجه قرار گرفته‌اند، کشورهای دیگری نیز در این حوزه سرمایه‌گذاری کرده‌اند و به نتایج قابل توجهی دست یافته‌اند. استرالیا به دلیل اجرای برنامه جامع، تحقیقات فراوانی در حوزه هوش مصنوعی انجام داده و به عنوان یک کشور پیشرو در هوش مصنوعی شناخته شده است. دولت این کشور بودجه‌ای را برای حمایت از تحقیقات هوش مصنوعی از طریق طرح‌هایی مانند استراتژی هوش مصنوعی و اقتصاد دیجیتال اختصاص داده که هدف آن افزایش سرمایه‌گذاری در قابلیت‌های هوش مصنوعی در بخش‌های مختلف است. استرالیا مشارکت میان دانشگاه، صنعت و سازمان‌های دولتی را نیز برای تسریع پذیرش هوش مصنوعی ترویج کرده است. برنامه‌هایی مانند «هوش مصنوعی برای حفاظت از کره زمین» بر استفاده از هوش مصنوعی در حوزه پایداری محیطی تمرکز دارند. دولت استرالیا از طرح‌های آموزشی برای آموزش نیروی کار در زمینه‌های مرتبط با هوش مصنوعی، از جمله مشارکت با دانشگاه‌ها در زمینه ارائه دوره‌های تخصصی، حمایت می‌کند. فنلاند دیگر کشوری است که طی سال‌های اخیر، نام خود را به عنوان کشوری پیشرو در توسعه هوش مصنوعی مطرح کرده است. دولت این کشور، استراتژی هوش مصنوعی ملی خود را که با نام AI Finland شناخته می‌شود، در سال 2019 راه‌اندازی کرد. هدف این برنامه استراتژیک، استفاده از پتانسیل هوش مصنوعی برای رشد اقتصاد و در عین حال اولویت دادن به ملاحظات اخلاقی است. فنلاند بودجه قابل توجهی را برای طرح‌های تحقیقاتی هوش مصنوعی، با تمرکز بر بخش‌هایی مانند مراقبت‌های بهداشتی، تولید و حمل‌ونقل در نظر گرفته است. این برنامه هوش مصنوعی در فنلاند طی یک دوره چهارساله، 100 میلیون یورو بودجه دریافت کرده که در میان شرکت‌های فعال در حوزه AI تقسیم شده است. برای مثال، دولت فنلاند برای هوش مصنوعی FCAI نزدیک به 3 /8 میلیون یورو اختصاص داده است. یک اقدام اساسی دیگر فنلاند، استفاده از هوش مصنوعی در راستای ارتقای شرایط آموزشی است. این کشور با ادغام هوش مصنوعی در برنامه‌های درسی مدارس و ارائه دوره‌های آنلاین برای شهروندان، بر بهبود مهارت‌های دیجیتالی تاکید می‌کند. دولت فنلاند راه‌حل‌هایی را نیز برای ارتقای مهارت نیروی کار در فناوری‌های هوش مصنوعی آغاز کرده است. برزیل به عنوان یکی از پیشرفته‌ترین کشورهای جهان، بخش بزرگی از تمرکز خود در هوش مصنوعی را به تاثیرات اجتماعی و نوآوری اختصاص داده است. این کشور هر چند دیرتر از کشورهای دیگر برنامه جامع خود را در زمینه AI آغاز کرد اما هدف این برنامه را ترویج استفاده مسئولانه از هوش مصنوعی در بخش‌های مختلف و در عین حال رسیدگی به نابرابری‌های اجتماعی قرار داد. برزیل پیش‌بینی کرده است که طی سال‌های 2024 تا 2028 حدود چهار میلیارد دلار به توسعه هوش مصنوعی در کشورش اختصاص دهد. قرار است 4 /2 میلیارد دلار از این بودجه در نوآوری‌های تجاری مرتبط با هوش مصنوعی و یک میلیارد دلار در توسعه زیرساخت‌ها سرمایه‌گذاری شود. دولت برزیل اعلام کرده که استراتژی این کشور در حوزه AI برای تقویت بخش علم و فناوری برنامه‌ریزی شده است. دولت این کشور همچنین از رشد استارت‌آپ‌های هوش مصنوعی از طریق ابتکارات مالی و انکوباتورها حمایت می‌کند. برزیل از جمله کشورهایی به شمار می‌رود که فعالانه در کنوانسیون‌های بین‌المللی که دانش و تخصص هوش مصنوعی را به اشتراک می‌گذارند، حضور دارد. این کشور با سازمان‌هایی مانند سازمان توسعه و همکاری‌های اقتصادی برنامه مشترک تعریف کرده تا بهترین شیوه‌ها را برای حکمرانی هوش مصنوعی توسعه دهد. دولت هلند هم از جمله دولت‌هایی است که استراتژی جاه‌طلبانه‌ای را برای توسعه هوش مصنوعی پیش‌بینی کرده و اقدامات اجرایی آن را نیز آغاز کرده است. این کشور به دنبال آن است که یک زیست‌بوم هوش مصنوعی قدرتمند در هلند و اتحادیه اروپا ایجاد کند که از همه فرصت‌ها برای توسعه AI بهره می‌برد. بر اساس این استراتژی، سالانه 45 میلیون یورو برای نوآوری و تحقیق در زمینه هوش مصنوعی از سوی دولت هلند به فعالان این بخش اختصاص می‌یابد. بودجه اولیه‌ای که دولت هلند برای آغاز برنامه‌های مبتنی بر هوش مصنوعی در سال 2019 اختصاص داد، 64 میلیون یورو بود اما پس از آن، این بودجه کاهش یافت تا بخش خصوصی مشارکت بیشتری در اجرای فعالیت‌ها داشته باشد. در کنار اختصاص بودجه، دولت هلند تلاش می‌کند چهارچوب‌های نظارتی را تقویت کند تا استفاده مسئولانه از هوش مصنوعی در این کشور ترویج شود. حفظ حریم خصوصی و حفاظت از داده‌ها، اصلی‌ترین دلیلی است که دولت هلند را به سمت ایجاد چهارچوب‌های نظارتی هدایت می‌کند. دولت هلند همچنین در حال سرمایه‌گذاری در برنامه‌های آموزشی است که بر توسعه مهارت‌های دیجیتال در میان دانش‌آموزان و متخصصان تمرکز دارد. مشارکت با دانشگاه‌ها برای ارائه آموزش‌های تخصصی در زمینه فناوری‌های هوش مصنوعی نیز از دیگر مواردی است که در فعالیت‌های اجرایی دولت این کشور برای توسعه AI جای می‌گیرد.
