عصر طلایی اقتصاد

شاخه جدید اقتصاد که فعالیت خود را از همین 30 سال پیش آغاز کرده، اکنون بیش از 20 درصد تولید ناخالص داخلی جهان را به خود اختصاص داده است. اقتصاد دیجیتال در سال 2023 به اوج توانمندی خود رسید و پیش‌بینی می‌شود تا سال 2025 به سهم 23 تریلیون دلار از اقتصاد جهانی دست یابد. تحول مبتنی بر اقتصاد دیجیتال که پس از همه‌گیری کووید 19 روند سریع‌تری به خود گرفت، کسب‌وکارها را به سمت دیجیتالی شدن هدایت کرد. نتیجه این اتفاق آن بود که کانال‌های فروش تجارت الکترونیک در سال 2022 به تنهایی از پنج تریلیون دلار فراتر رفت و برآوردها نشان می‌دهد این رقم تا سال 2025 به بیش از هفت تریلیون دلار خواهد رسید. اقتصاد دیجیتال همچنین در حال تغییر شکل بازارهای کار است. بر اساس گزارش مجمع جهانی اقتصاد، ممکن است تا سال 2025، وضعیت نزدیک به 85 میلیون شغل به دلیل اتوماسیون تغییر کند، اما 97 میلیون نقش جدید، به ویژه در بخش‌های مبتنی بر فناوری، ظاهر خواهد شد. این تغییر، بر نیاز به مهارت جدید و ارتقای مهارت‌های پیشین تاکید دارد. علاوه بر این، ظهور دورکاری، الگوهای اشتغال سنتی را تغییر داده است. یک نظرسنجی از سوی مک‌کینزی نشان داد که 58 درصد از آمریکایی‌ها می‌توانند حداقل یک روز در هفته دورکاری کنند؛ در حالی که بسیاری از شرکت‌ها به‌طور دائم از الگو‌های کاری ترکیبی استفاده می‌کنند. این تغییر نه‌تنها بهره‌وری را افزایش داده، بلکه به شرکت‌ها اجازه می‌دهد از پتانسیل‌های جهانی بهره ببرند و محدودیت‌های جغرافیایی را کاهش دهند. با این حال، اقتصاد دیجیتال بدون چالش نیست. مسائلی مانند حریم خصوصی داده‌ها، تهدیدات امنیت سایبری و شکاف دیجیتال همچنان نگرانی‌های بزرگی به‌شمار می‌روند. گزارشی از اتحادیه بین‌المللی مخابرات نشان می‌دهد که بیش از 9 /2 میلیارد نفر که بیشتر آنها در مناطق در حال توسعه زندگی می‌کنند، هنوز به اینترنت دسترسی ندارند. پر کردن این شکاف برای تضمین رشد عادلانه در چشم‌انداز دیجیتال بسیار مهم است. برآوردها حکایت از آن دارند که اقتصاد دیجیتال به نوآوری و همکاری بیشتر در میان صنایع می‌انجامد. فناوری‌هایی مانند هوش مصنوعی، بلاک‌چین و اینترنت اشیا قرار است بخش‌هایی از اقتصاد را بازتعریف کنند. بر همین اساس است که کارشناسان تاکید می‌کنند اقتصاد دیجیتال فقط یک روند نیست، بلکه تغییری اساسی است که آینده جهان را شکل خواهد داد.

شروع ماجرا؛ پوست‌اندازی بزرگ

پوست‌اندازی بزرگ اقتصاد جهان در اواخر قرن بیستم آغاز شد. جایی که مفهوم اقتصاد دیجیتال متولد شد و تلاش کرد مفاهیم جدید بیشتری را نیز ارائه دهد. اقتصاد دیجیتال به اقتصادی گفته می‌شود که از اساس، مبتنی بر فناوری‌های دیجیتال است و طیف وسیعی از فعالیت‌های اقتصادی را نیز دربر می‌گیرد. این فعالیت‌های اقتصادی یا به صورت آنلاین انجام می‌گیرند، یا از طریق پلت‌فرم‌های دیجیتال تسهیل می‌شوند. تجارت الکترونیک، خدمات دیجیتال، بانکداری آنلاین و به‌کارگیری تجزیه و تحلیل داده‌ها و هوش مصنوعی برای افزایش بهره‌وری و نوآوری از جمله شاخه‌های مهم و متعدد اقتصاد دیجیتال به‌شمار می‌رود. این نوع اقتصاد در نقطه مرکزی خود، اینترنت و فناوری‌های ارتباطات دیجیتال را در فرآیندهای اقتصادی ادغام می‌کند و نحوه عملکرد کسب‌وکارها، نحوه تعامل مصرف‌کنندگان با محصولات و خدمات و نحوه عملکرد بازارها را تغییر می‌دهد. بخش‌های اصلی اقتصاد دیجیتال در دهه 1990 شکل گرفت. تجاری‌سازی اینترنت در کنار پیشرفت‌های فناوری مبتنی بر رایانه، زمینه مناسبی را برای الگو‌های تجاری جدید و فعالیت‌های اقتصادی ایجاد کرد. اصطلاح «اقتصاد دیجیتال» با انتشار کتاب «سرمایه دیجیتال» نوشته دان تاپسکات در سال 1999، که زمینه‌های تحول‌آفرین فناوری‌های دیجیتال را در تجارت، کسب‌وکار و جامعه مورد واکاوی قرار داد، بیشتر مورد توجه قرار گرفت. پیش از آن، توسعه شبکه جهانی وب به وسیله تیم برنرز لی در سال 1989، امکان به‌اشتراک‌گذاری اطلاعات را به‌طور گسترده و کارآمد فراهم آورد. در اواسط دهه 1990، شرکت‌هایی مانند آمازون و ئی‌بی ظهور کردند و نخستین گام‌های بلند به سمت استقرار و تثبیت اقتصاد دیجیتال در جهان برداشته شد. عوامل مهمی در پوست‌اندازی اقتصاد جهانی و حرکت به سمت اقتصاد دیجیتال تاثیرگذار بوده که می‌توان از آنها به عنوان عوامل کلیدی در شکل‌گیری این نوع اقتصاد نام برد. پیشرفت‌های تکنولوژیک، جهانی شدن، تغییر رفتار مصرف‌کننده، استفاده از داده‌ها و تغییر چهارچوب‌های نظارتی از جمله این عوامل به‌شمار می‌روند. تکامل سریع قدرت محاسباتی، ظرفیت ذخیره‌سازی و همچنین اتصال به اینترنت، پایه و اساس یک بازار دیجیتال را بنا گذاشت. فناوری‌هایی مانند محاسبات ابری، دستگاه‌های تلفن همراه و اینترنت پهن‌باند به کسب‌وکارها این امکان را داده که کارآمدتر عمل کنند و به مخاطبان جهانی دست یابند. از سوی دیگر، اقتصاد دیجیتال از مرزهای جغرافیایی فراتر می‌رود. کسب‌وکارها اکنون می‌توانند در مقیاس جهانی فعالیت کنند و بدون نیاز به حضور فیزیکی، در کشورهای مختلف به مشتریان دسترسی پیدا کنند. این جهانی شدن باعث ایجاد رقابت و نوآوری شده است. در کنار این موضوع، ظهور اینترنت عادات مصرف‌کننده را تغییر داده است. خرید آنلاین، تعاملات مبتنی بر رسانه‌های اجتماعی و مصرف محتوای دیجیتال، چگونگی تعامل مصرف‌کنندگان با برندها و محصولات را تغییر داده است. این تغییر، کسب‌وکارها را وادار کرده تا استراتژی‌های خود را برای برآورده کردن انتظارات در حال تحول مصرف‌کننده تطبیق دهند. در پی این رویکرد، توانایی جمع‌آوری، تجزیه و تحلیل و استفاده از داده‌ها نیز به سنگ بنای اقتصاد دیجیتال تبدیل شده است. کسب‌وکارها از تجزیه و تحلیل کلان‌داده‌ها برای به دست آوردن بینشی در مورد رفتار مصرف‌کننده، بهینه‌سازی عملیات و شخصی‌سازی تلاش‌های بازاریابی استفاده می‌کنند. با ایجاد این تحولات، دولت‌ها در سراسر جهان شروع به تدوین مقرراتی کرده‌اند که تراکنش‌های دیجیتال را تسهیل و البته فراگیر می‌کند. هدف این چهارچوب‌ها، حمایت از مصرف‌کنندگان و در عین حال تشویق نوآوری است.

آنچه پوست‌اندازی را تسهیل کرد

نقش کشورها، شرکت‌ها و افراد مختلف در شکل‌گیری، رشد، توسعه و تثبیت اقتصاد دیجیتال در سراسر جهان انکارناشدنی است. گذار به سمت اقتصاد دیجیتال، بازیگران مختلفی را در کشورها و مناطق مختلف جهان به مشارکت طلبید و سبب شد تاثیراتی در این حوزه بر جای گذاشته شود که سنگ‌بنای دوران جدید اقتصاد جهان را شکل دهد. ایالات‌متحده آمریکا و چین از جمله کشورهایی به‌شمار می‌روند که نخستین گام‌ها را در مسیر دستیابی به اقتصاد دیجیتال بسیار بلند و بر اساس چشم‌انداز مشخص‌شده برداشتند. جالب آنکه، استونی نیز از جمله الگوهایی به‌شمار می‌رود که اقتصاد دیجیتال را به بهترین شکل ممکن به اجرا درآورده است. ایالات‌متحده خانه سیلیکون ولی است که در خط مقدم نوآوری و کارآفرینی فناورانه حضور دارد و با قدرت به حرکت خود ادامه می‌دهد. شرکت‌هایی مانند گوگل، متا و مایکروسافت نقش مهمی در شکل دادن به چشم‌انداز اقتصاد دیجیتال ایفا کرده‌اند. چین در سال‌های اخیر با شرکت‌هایی مانند علی‌بابا و تنسنت که در تجارت الکترونیک و رسانه‌های اجتماعی پیشرو هستند، به عنوان یک وزنه سنگین و تاثیرگذار در اقتصاد دیجیتال عمل کرده است. حمایت‌های بی‌وقفه و البته تاثیرگذار دولت چین از توسعه فناوری نیز رشد این کشور را در حوزه اقتصاد دیجیتال تسریع کرده است. استونی که اغلب به عنوان الگویی برای حکمرانی دیجیتال مطرح می‌شود، از زمان استقلال خود در سال 1991، پیش‌نیازهای حکومت الکترونیک را پذیرفته و موارد مورد نیاز را به اجرا گذاشته است. این کشور خدمات دیجیتالی مختلفی به شهروندان خود ارائه می‌دهد که نشان می‌دهد چگونه فناوری می‌تواند مدیریت عمومی یک کشور را بهبود ببخشد. شرکت‌های بزرگی نیز بر بسترهای ایجادشده از سوی کشورها در حوزه اقتصاد دیجیتال شکل گرفته و گسترش یافته‌اند. هر یک از این شرکت‌ها، تاثیر بسیار زیادی بر دیجیتالی کردن اقتصاد داشته‌اند و به عنوان شرکت‌های پیشگام، فناوری‌های جدیدی را به اقتصاد جهانی معرفی کرده‌اند. آمازون که در سال 1994 به عنوان یک کتاب‌فروشی آنلاین تاسیس شد، به سرعت فعالیت‌های خود را گسترش داد و به رهبر کسب‌وکارهای مرتبط با تجارت الکترونیک تبدیل شد. رویکرد نوآورانه آمازون به تدارکات، لجستیک، پشتیبانی و خدمات مشتری، استانداردهای جدیدی را برای خرده‌فروشی‌های آنلاین تعیین کرده که دستیابی به آن از سوی شرکت‌های دیگر، کمی سخت به نظر می‌رسد. ئی‌بی هم که در سال 1995 راه‌اندازی شد، با ایجاد یک پلت‌فرم حراج آنلاین، انقلابی در نحوه خرید و فروش کالا از سوی افراد ایجاد کرد. این شرکت، فروشندگان کوچک را قدرتمند کرد و با معرفی الگویی جدید برای تجارت، سطح تاثیرگذاری خود را در اقتصاد جهانی تا حد بسیار زیادی گسترش داد. PayPal نیز در سال 1998 تاسیس شد و با تبدیل شدن به یک سیستم پرداخت آنلاین پرکاربرد، انجام تراکنش‌های امن را از طریق اینترنت امکان‌پذیر کرد که در نهایت موجب آسان‌تر شدن خرید آنلاین برای مشتریان شد. با بررسی سال‌های تاسیس شرکت‌های تاثیرگذار در حوزه اقتصاد دیجیتال، به این نتیجه می‌رسیم که جف بزوس، موسس آمازون، پی‌یر امیدیار، موسس ئی‌بی و ایلان ماسک، موسس پی‌پال از جمله افرادی بوده‌اند که تاثیر بسیار زیادی در توسعه اقتصاد دیجیتال بر جای گذاشته‌اند.

سرمایه‌گذاری‌های ماورائی در اقتصاد دیجیتال

اقتصاد دیجیتال در چند سال گذشته به سرعت تکامل یافته و به شکل قابل ‌توجهی بر بازارهای جهانی و استراتژی‌های سرمایه‌گذاری تاثیر گذاشته است. از سال 2023، سرمایه‌گذاری در اقتصاد دیجیتال شاهد رشد بی‌سابقه‌ای بوده که از پیشرفت‌های فناوری، تغییر رفتارهای مصرف‌کننده و اهمیت روزافزون تصمیم‌گیری مبتنی بر داده سرچشمه گرفته است. طبق گزارش مک‌کینزی، سرمایه‌گذاری جهانی در فناوری‌های دیجیتال در سال 2022 به نزدیک شش تریلیون دلار رسید و پیش‌بینی‌ها نشان می‌دهد که این رقم می‌تواند تا سال 2025 به 10 تریلیون دلار برسد. این افزایش به صورت عمده ناشی از افزایش هزینه‌هاست. رایانش ابری، هوش مصنوعی و پلت‌فرم‌های تجارت الکترونیک اصلی‌ترین بخش‌های هدف سرمایه‌گذاری در فناوری‌های دیجیتال بوده‌اند. انتظار می‌رود بازار خدمات ابری از 500 میلیارد دلار در سال 2022 به نزدیک یک تریلیون دلار تا سال 2025 رشد کند. بازیگران اصلی مانند خدمات وب آمازون (AWS)، مایکروسافت آژور و   گوگل کلود این سرمایه‌گذاری‌ها را هدایت می‌کنند و به کسب‌وکارهایی که به دنبال راه‌حل‌های مقیاس‌پذیر هستند، خدمات ارائه می‌کنند. ارزش بازار جهانی هوش مصنوعی نیز در سال 2022 حدود 136 میلیارد دلار بود و پیش‌بینی می‌شود تا سال 2025 به 6 /1 تریلیون دلار برسد. این رشد ناشی از پیشرفت در یادگیری ماشینی است که روند آن با توجه به تغییرات روزانه تکنولوژی‌ها و توسعه همه‌جانبه فناوری در این حوزه، طبیعی به نظر می‌رسد. پردازش زبان و بینایی کامپیوتری که موفق شده‌اند به شکل فزاینده‌ای در صنایع مختلف ادغام شوند، بیشترین تاثیر را از این سرمایه‌گذاری‌ها پذیرفته‌اند. بخش تجارت الکترونیک هم به سرعت در حال گسترش است و فروش جهانی آن به نزدیک 7 /5 تریلیون دلار در سال 2022 رسید. اصلی‌ترین دلیل رشد در حوزه تجارت الکترونیک، ظهور تجارت موبایلی و پلت‌فرم‌های خرید آنلاین بوده که همچنان سطح تاثیرگذاری خود را افزایش داده است. از سوی دیگر، سرمایه‌گذاری در اقتصاد دیجیتال در سراسر جهان یکنواخت نیست. ایالات‌متحده و چین همچنان پیشتاز هستند و سهم قابل توجهی از سرمایه‌گذاری‌های دیجیتال جهانی را به خود اختصاص داده‌اند. در سال 2022، سرمایه‌گذاری ایالات‌متحده در فناوری‌های دیجیتال از دو تریلیون دلار با تمرکز بر بخش‌هایی مانند فین‌تک، فناوری سلامت و امنیت سایبری فراتر رفت. سیلیکون ولی نیز همچنان مرکز استارت‌آپ‌ها و سرمایه‌گذاری‌های خطرپذیر است. همچنین، پیش‌بینی می‌شود اقتصاد دیجیتال چین تا سال 2025 به هفت تریلیون دلار برسد که با سرمایه‌گذاری‌های بسیار گسترده در تجارت الکترونیک، فین‌تک و تولید هوشمند، تقویت می‌شود. شرکت‌هایی مانند علی‌بابا و تنسنت در خط مقدم اقتصاد دیجیتال چین قرار دارند و نوآوری و توسعه بازار را هدایت می‌کنند. در جبهه دیگر اقتصاد دیجیتال جهان، اتحادیه اروپا متعهد شده 750 میلیارد یورو (معادل 850 میلیارد دلار) به عنوان بخشی از طرح بهبود پس از همه‌گیری کووید 19، در طرح‌های دیجیتالی سرمایه‌گذاری کند. هدف این سرمایه‌گذاری تقویت زیرساخت‌های دیجیتال، ارتقای توسعه هوش مصنوعی و حمایت از شرکت‌های کوچک و متوسط در تحول دیجیتال است.

اقتصاد دیجیتال، چالش‌ها و فرصت‌ها

اقتصاد دیجیتال از بخش‌های مختلفی تشکیل شده که هر یک سهم قابل توجهی در گذار از اقتصاد سنتی به سمت اقتصاد جدید دارند. تجارت الکترونیک به سنگ بنای اقتصاد دیجیتال تبدیل شده و غول‌های خرده‌فروشی آنلاین مانند آمازون و علی‌بابا بر این فضا تسلط دارند. در سال 2022، تجارت الکترونیک حدود 9 /19 درصد از کل خرده‌فروشی جهانی را به خود اختصاص داد. همه‌گیری کووید 19 این روند را تسریع کرد و مصرف‌کنندگان بیشتری را به سمت خرید آنلاین پیش برد. بخش فناوری مالی (فین‌تک) نیز شاهد رشد بسیار سریع و به قولی انفجاری بوده است، سرمایه‌گذاری جهانی فین‌تک در سال 2022 به حدود 210 میلیارد دلار رسید و روند رشد این سرمایه‌گذاری همچنان ادامه دارد. نوآوری‌هایی مانند پرداخت‌های موبایلی، وام‌دهی همتا به همتا و فناوری بلاک‌چین در حال تغییر هستند. از جمله شرکت‌هایی که در این حوزه سرمایه‌گذاری‌های عمیقی انجام داده‌اند می‌توان به پی‌پال، Square و Stripe اشاره کرد. به نظر می‌رسد همه‌گیری کووید تاثیر عمیقی بر چگونگی توسعه اقتصاد دیجیتال در جهان داشته است. پس از دوران شیوع کرونا، تبعات ناشی از این بیماری باعث افزایش سرمایه‌گذاری در فناوری سلامت شد که در سال 2022 به نزدیک 50 میلیارد دلار رسید. شرکت‌هایی مانند Teladoc و Amwell در این بخش پیشرو هستند. با افزایش تهدیدات دیجیتال نیز سرمایه‌گذاری در امنیت سایبری سر به فلک کشیده است. ارزش بازار جهانی امنیت سایبری در سال 2022 حدود 200 میلیارد دلار بود و انتظار می‌رود تا سال 2026 به 400 میلیارد دلار برسد. شرکت‌هایی مانند CrowdStrike، Palo Alto Networks، و Fortinet، بازیگران کلیدی این حوزه را تشکیل می‌دهند. در پایان، آخرین بخشی که بر اقتصاد دیجیتال تاثیر بسیاری دارد، برنامه‌های کاربردی هوش مصنوعی است. این برنامه‌ها، در صنایع مختلفی از وسایل نقلیه خودران گرفته تا بازاریابی شخصی کاربرد دارند و هوش مصنوعی را به بخش محوری در اقتصاد دیجیتال تبدیل می‌کنند. سرمایه‌گذاری در استارت‌آپ‌های هوش مصنوعی در سال 2022 به 75 میلیارد دلار رسید. البته در حالی که اقتصاد دیجیتال فرصت‌های بسیار زیادی برای رشد و نوآوری ارائه می‌دهد، با چالش‌هایی نیز مواجه است. دولت‌ها در سراسر جهان با نحوه تنظیم موثر پلت‌فرم‌های دیجیتال و در عین حال پرورش نوآوری دست‌وپنجه نرم می‌کنند. ایجاد تعادل میان حمایت از مصرف‌کننده و تشویق کارآفرینی همچنان یک چالش اساسی به‌شمار می‌رود. از سوی دیگر، با توجه به اینکه داده‌ها به‌طور فزاینده‌ای در عملیات تجاری به صورت یکپارچه مورد استفاده قرار می‌گیرند، نگرانی‌ها در مورد حفظ حریم خصوصی و امنیت داده‌ها بسیار مهم است. شرکت‌ها باید قوانین پیچیده‌ای مانند GDPR در اروپا را رعایت کرده و در عین حال اعتماد مصرف‌کننده را حفظ کنند. و در نهایت اینکه، با وجود پیشرفت‌های قابل توجه، تفاوت‌هایی در دسترسی به فناوری‌های دیجیتال در میان مناطق و جمعیت‌های مختلف وجود دارد. پر کردن این شکاف دیجیتالی برای رشد اقتصادی فراگیر بسیار مهم است.

استراتژی آلمان و هند در اقتصاد دیجیتال

علاوه بر ایالات‌متحده آمریکا، چین و استونی، کشورهای بسیاری زیرساخت‌های خود را در حوزه اقتصاد دیجیتال شکل داده‌اند و گام‌های خود را برای دستیابی به موفقیت‌های بیشتر در این عرصه محکم‌تر برداشته‌اند. کشورهای آلمان، هند، سنگاپور، کره‌جنوبی و بریتانیا، در اقتصاد دیجیتال در جهان پیشگام به‌شمار می‌روند. هر کشور، استراتژی‌های منحصربه‌فردی را برای استفاده از فناوری برای رشد اقتصادی اتخاذ کرده که از طریق نوآوری، سرمایه‌گذاری و تعهد به تحول دیجیتال هدایت می‌شود. جای کشوری مانند ژاپن در این فهرست خالی است، اما حضور نداشتن این کشور در فهرست هشت کشور نخست، نشان می‌دهد رقابت در اقتصاد دیجیتال بسیار زیاد است. آلمان به‌عنوان بزرگ‌ترین اقتصاد اروپا و پیشرو در دیجیتالی‌سازی صنعتی یا همان «صنعت 4.0» شناخته می‌شود. دولت این کشور نوآوری‌های مختلفی را برای تقویت اقتصاد دیجیتال اجرا کرده که از آن جمله می‌توان به «استراتژی دیجیتال 2025» اشاره کرد که با هدف ارتقای زیرساخت دیجیتال و ترویج نوآوری به اجرا درمی‌آید. آلمان در ادغام فناوری‌های دیجیتال در فرآیندهای تولید پیشتاز است. این کشور بر فعالیت کارخانه‌های هوشمند که مبتنی بر اینترنت اشیا فعالیت می‌کنند و به جمع‌آوری داده‌ها برای بهینه‌سازی کارایی تولید می‌پردازند، تاکید دارد. شرکت‌های بزرگی مانند زیمنس و بوش این تحول را در آلمان رهبری می‌کنند. برلین، بزرگ‌ترین شهر و پایتخت آلمان به عنوان یک مرکز فناوری پرجنب‌وجوش در این کشور به‌شمار می‌رود که سرمایه‌گذاری‌های خطرپذیر قابل ‌توجهی در آن انجام می‌شود. فقط در سال 2022، استارت‌آپ‌های آلمانی با تمرکز بر فین‌تک، فناوری سلامت و تجارت الکترونیک، حدود 10 میلیارد یورو (معادل 11 میلیارد دلار) جذب کردند. دولت این کشور هم سرمایه‌گذاری بسیار زیادی برای گسترش دسترسی پهنای باند و بهبود اتصال تلفن همراه به ویژه در مناطق روستایی انجام داده است. این اقدام با هدف اطمینان از مشارکت همه شهروندان در اقتصاد دیجیتال انجام گرفته است. پس از آلمان، هند فعال‌ترین کشور در اقتصاد دیجیتال به‌شمار می‌رود. اقتصاد دیجیتال هند رشد سریعی را تجربه کرده که از سوی جمعیت جوان، افزایش نفوذ اینترنت و اکوسیستم استارت‌آپی در حال رشد هدایت می‌شود. برنامه توسعه «هند دیجیتال» با هدف تبدیل هند به یک جامعه دیجیتالی توانمند و اقتصاد دانش‌محور نیز تاثیر بسیار زیادی بر پیشرفت این کشور در زمینه اقتصاد دیجیتال داشته است. هند محل تشکیل و فعالیت یکی از بزرگ‌ترین اکوسیستم‌های استارت‌آپی در سطح جهان به‌شمار می‌رود که بیش از 70 یونیکورن را در خود جای داده است. شهرهایی مانند بنگلور و حیدرآباد، قطب‌های فناوری پررونقی هستند که نوآوری را در زمینه‌هایی مانند فین‌تک و فناوری سلامت تقویت می‌کنند. هند با بیش از 800 میلیون کاربر اینترنت، به صورت عمده از طریق دستگاه‌های تلفن همراه، یکی از بالاترین نرخ‌های پذیرش اینترنت تلفن همراه را در جهان به خود اختصاص داده است. این تغییر موجب افزایش فعالیت تجارت الکترونیک و مصرف خدمات آنلاین شده است. دولت هند نیز در حال سرمایه‌گذاری روی زیرساخت‌های دیجیتال و ترویج طرح‌هایی مانند UPI (رابط پرداخت‌های یکپارچه) است که پرداخت‌های دیجیتال و فعالیت‌های مالی را با تحول روبه‌رو می‌کند.

سنگاپور، کره و بریتانیا؛ فعال و امیدوار

سنگاپور نام خود را به عنوان یک رهبر جهانی در زمینه‌های نوآوری دیجیتال و ابتکارات شهرهای هوشمند تثبیت کرده است. موقعیت استراتژیک و محیط مناسب تجاری این شهر-دولت، سنگاپور را به مقصدی جذاب برای شرکت‌های فناوری و استارت‌آپ‌ها تبدیل کرده است. این کشور طرحی را با نام «ملت هوشمند» از سال 2014 در دستور کار قرار داده که به‌کارگیری فناوری برای بهبود استانداردهای زندگی و افزایش رقابت اقتصادی را اصلی‌ترین هدف خود می‌داند. این طرح به صورت ویژه‌ای روی تجزیه و تحلیل داده‌ها، اینترنت اشیا و هوش مصنوعی برای توسعه راه‌حل‌های هوشمند برای عبور از چالش‌های شهری تمرکز دارد. سنگاپور به شدت در تحقیق و توسعه سرمایه‌گذاری می‌کند و دولت حدود سه درصد از تولید ناخالص داخلی را به فعالیت‌های تحقیق و توسعه اختصاص می‌دهد. این سرمایه‌گذاری از نوآوری در بخش‌هایی مانند مراقبت‌های بهداشتی، مالی و تدارکات پشتیبانی می‌کند. سنگاپور همچنین یک مرکز فین‌تک منطقه‌ای با استارت‌آپ‌های متعدد محسوب می‌شود که نوآوری‌های ویژه‌ای در زمینه‌های پرداخت، فناوری بلاک‌چین و فناوری بیمه انجام داده است. مرجع پولی سنگاپور (MAS) هم فعالانه توسعه فین‌تک را از طریق سامانه‌های نظارتی ترویج می‌کند. کره‌جنوبی نیز به دلیل زیرساخت‌های دیجیتال پیشرفته و سطح بالای نفوذ اینترنت، در جهان مشهور شده است. دولت این کشور تحول دیجیتال را در بخش‌های مختلف از جمله تولید، آموزش و مراقبت‌های بهداشتی در اولویت قرار داده است. کره‌جنوبی جزو نخستین کشورهایی بود که شبکه‌های 5G را در سراسر کشور راه‌اندازی کرد. این شبکه پیشرفته، نوآوری‌های ایجادشده در اینترنت اشیا، وسایل نقلیه خودران و شهرهای هوشمند را مورد پشتیبانی قرار می‌دهد. دولت کره‌جنوبی همچنین سیاست‌هایی را برای حمایت از استارت‌آپ‌ها و واحدهای کوچک و متوسط در بخش فناوری اجرا کرده است. برنامه‌هایی مانند استراتژی «اقتصاد خلاق» با هدف تقویت کارآفرینی و پیشرفت تکنولوژیک از جمله این فعالیت‌ها به‌شمار می‌روند. کره‌جنوبی در مسیر خود برای تبدیل شدن به یک بازیگر اصلی اقتصاد دیجیتال، با تهدیدهای مختلفی روبه‌رو شده که در نتیجه، سرمایه‌گذاری قابل ‌توجهی در اقدامات امنیت سایبری برای محافظت از زیرساخت‌های دیجیتال خود انجام داده است. این تمرکز، اعتماد مصرف‌کننده را افزایش می‌دهد و سرمایه‌گذاری بیشتر در اقتصاد دیجیتال را تشویق می‌کند. بریتانیا نیز خود را به عنوان یک نقش‌آفرین برجسته در اقتصاد دیجیتال جهانی تثبیت کرده است. اقتصاد دیجیتال این کشور از طریق یک اکوسیستم فناوری قوی در اطراف لندن و سایر شهرهای بزرگ هدایت و رهبری می‌شود. بریتانیا برنامه جامع Tech City UK را برای معرفی لندن به عنوان مرکز فناوری جهانی به اجرا درآورده است. این برنامه باعث رشد استارت‌آپ‌های متعدد و البته جذب سرمایه‌گذاری‌های بسیار زیاد برای شرکت‌های فعال در حوزه‌های دیجیتال شده و شرایطی را فراهم کرده تا شرکت‌های فناوری بریتانیا در سال 2022 نزدیک به 29 میلیارد پوند (معادل 39 میلیارد دلار) بودجه جذب کنند. از سوی دیگر، اکنون شرایطی ایجاد شده تا لندن به عنوان یکی از مراکز پیشرو فین‌تک در جهان شناخته شود. نوآوری‌هایی مانند بانکداری باز، الگوهای بانکداری سنتی را تغییر داده و مصرف‌کنندگان را قادر کرده به طیف وسیع‌تری از خدمات مالی دسترسی داشته باشند. همچنین دولت بریتانیا سیاست‌های مختلفی را با هدف ارتقای آموزش مهارت‌های دیجیتال و تقویت زیرساخت‌های پهنای باند ارائه کرده است.

شرکت‌های پیشگام؛ توانمند و تعیین‌کننده

اقتصاد دیجیتال به سرعت در حال دگرگون کردن بازارهای جهانی است و شرکت‌های متعددی در این فضا سرمایه‌گذاری کرده‌اند. این شرکت‌ها به عنوان بازیگران اصلی در بخش‌های مختلف مانند فناوری، امور مالی، خرده‌فروشی و مراقبت‌های بهداشتی، استراتژی‌های نوآورانه‌ای برای استفاده از پتانسیل فناوری‌های دیجیتال اتخاذ کرده‌اند. شرکت‌هایی مانند آمازون، مایکروسافت، علی‌بابا، جی‌پی‌مورگان چیس، و وال‌مارت استراتژی‌های جذابی را برای به دست آوردن سهم بیشتری از اقتصاد دیجیتال در پیش گرفته‌اند. آمازون به شکل قابل ‌توجهی در تجارت الکترونیک و محاسبات ابری سرمایه‌گذاری کرده و خود را به عنوان رهبر شرکت‌های فعال در اقتصاد دیجیتال مطرح کرده است. خدمات وب آمازون (AWS) از سال 2022، نزدیک به 80 میلیارد دلار درآمد ایجاد کرد که حدود 15 درصد از کل فروش آمازون را تشکیل می‌داد. آمازون به ارتقای پلت‌فرم تجارت الکترونیک خود از طریق سرمایه‌گذاری در لجستیک، هوش مصنوعی و تجربه مشتری ادامه می‌دهد. در سال 2021، آمازون حدود 61 میلیارد دلار را برای حمل‌ونقل و تدارکات برای بهبود کارایی تحویل هزینه کرد که نتیجه هم داد. خدمات وب آمازون جزء حیاتی استراتژی این شرکت است که ابزارها و امکانات ابری مقیاس‌پذیر را برای کسب‌وکارهای بین‌المللی ارائه می‌دهد. AWS به‌طور مداوم شاهد نرخ رشد بیش از 30 درصد در سال بوده که به سودآوری کلی آمازون کمک می‌کند. سرمایه‌گذاری این شرکت در زیرساخت‌های دیجیتال نه‌تنها موجب تحول خرده‌فروشی شده، بلکه هزاران کسب‌وکار را نیز توانمند کرده تا از پلت‌فرم‌های تجارت الکترونیک برای رشد خود استفاده کنند. شرکت مایکروسافت روی محاسبات ابری و هوش مصنوعی متمرکز شده و فقط در سال 2022 بیش از 20 میلیارد دلار در تحقیق و توسعه سرمایه‌گذاری کرده است. پلت‌فرم ابری Azure شرکت مایکروسافت اکنون به سنگ بنای استراتژی تجاری این شرکت تبدیل شده و دستاوردهای مطلوبی را به مخاطبان خود عرضه کرده است. Microsoft Azure به سرعت رشد کرده و درآمد آن از 25 میلیارد دلار در سال 2022 فراتر رفته است. این رشد نشان‌دهنده افزایش تقاضا برای خدمات ابری در میان شرکت‌هایی است که به دنبال دیجیتالی کردن عملیات خود هستند. مایکروسافت همچنین هوش مصنوعی را در مجموعه محصولات خود از جمله Office365 و Dynamics365 ادغام کرده است. این شرکت سرمایه‌گذاری زیادی در تحقیقات هوش مصنوعی انجام داده و شرکت‌هایی مانند Nuance Communications را به قیمت 7 /19 میلیارد دلار خریداری کرده تا قابلیت‌های خود را در این زمینه افزایش دهد.

شرکت چینی علی‌بابا در سال‌های اخیر به یک شرکت تاثیرگذار و قدرتمند در اقتصاد دیجیتال آسیا تبدیل شده و پلت‌فرم‌های تجارت الکترونیک آن به نام‌های Taobao و Tmall در بازار پیشرو هستند. علی‌بابا در سال 2022، حدود 109 میلیارد دلار درآمد از تجارت الکترونیک و رایانش ابری به دست آورد. این شرکت سرمایه‌گذاری‌های خود در گسترش اکوسیستم تجارت الکترونیک را به صورت مستمر به‌روز می‌کند. همین اتفاق سبب شد که در سال 2021، بیش از 15 میلیارد دلار را به بهبود لجستیک و افزایش تجربه مشتری از طریق فناوری اختصاص دهد. Ant Group، بازوی فین‌تک علی‌بابا، بازیگر مهمی در پرداخت‌های دیجیتال و خدمات مالی است. پلت‌فرم Alipay Ant Group دارای بیش از یک میلیارد کاربر است که سالانه تراکنش‌هایی به ارزش تریلیون‌ها دلار را سازماندهی می‌کند. به جرات می‌توان گفت که سرمایه‌گذاری‌های علی‌بابا انقلابی در خرده‌فروشی و امور مالی در آسیا ایجاد کرده و باعث پذیرش دیجیتال در میان میلیون‌ها مشتری و کسب‌وکار شده است. شرکت جی‌پی مورگان هم با حضور در حوزه بانکداری دیجیتال، نقش خود را در اقتصاد دیجیتال به خوبی ایفا می‌کند. این بانک در سال 2022 با سرمایه‌گذاری نزدیک به 12 میلیارد دلار در فناوری، بر افزایش قابلیت‌های بانکداری دیجیتال خود تمرکز کرد. اپلیکیشن موبایل این بانک دارای بیش از 60 میلیون کاربر فعال است که موفقیت سرمایه‌گذاری این مجموعه در حوزه‌های دیجیتال کاربرپسند را نشان می‌دهد. هدف جی‌پی مورگان ارائه تجربیات یکپارچه بانکی از طریق ارتقای مداوم برنامه‌ها و ویژگی‌های نوآورانه است. وال‌مارت نیز که دوره‌ای بزرگ‌ترین مجموعه خرده‌فروشی جهان بود، برای رقابت با آمازون، رشد تجارت الکترونیک را به‌شدت دنبال کرده است. وال‌مارت در سال 2022 با هدف افزایش حضور آنلاین و کارایی زنجیره تامین خود، بیش از 14 میلیارد دلار را در زمینه فعالیت‌های دیجیتالی سرمایه‌گذاری کرد. پس از این سرمایه‌گذاری، فروش آنلاین وال‌مارت به نزدیک 75 میلیارد دلار در سال 2022 رسید که نتیجه سرمایه‌گذاری در ارتقای وب‌سایت و مراکز عملیاتی آنلاین بوده است. وال‌مارت از فناوری برای بهینه‌سازی زنجیره تامین خود از طریق اتوماسیون و تجزیه و تحلیل داده‌ها استفاده می‌کند. این شرکت سیستم‌های مدیریت موجودی مبتنی بر هوش مصنوعی را برای کاهش هزینه‌ها و بهبود کارایی پیاده‌سازی کرده است. تمرکز وال‌مارت بر تجارت الکترونیک و دیجیتالی کردن زنجیره تامین، موقعیت رقابتی این شرکت را در مقابل خرده‌فروشان آنلاین تقویت کرده و در عین حال تجربه مشتری را از طریق تحویل سریع‌تر افزایش داده است.

رهبران اقتصاد جهانی

اقتصاد دیجیتال که چشم‌انداز جهانی را متحول کرده، از طریق ترکیبی از پیشرفت‌های تکنولوژیک، ذهن‌های نوآور و رهبری استراتژیک هدایت می‌شود. چهره‌های کلیدی متعددی بر این تکامل تاثیر گذاشته‌اند و با تعیین مسیر تجارت دیجیتال، ارتباطات و اتصال نقطه‌های اثرگذار در اقتصاد دیجیتال را هدایت می‌کنند. جف بزوس به عنوان بنیان‌گذار آمازون، اقتصاد دیجیتال و تجارت الکترونیک را متحول کرده است. رویکرد مشتری‌محور او بر راحتی، سرعت و طیف وسیع محصول تاکید دارد. بزوس نوعی استراتژی رشد متمرکز بر فناوری، پشتیبانی و تدارکات را اجرا کرد و تجربه خرید یکپارچه را برای مخاطبانش رقم زد که استانداردهای جدیدی را برای خرده‌فروشی آنلاین ایجاد کرد. تاکید او بر تجزیه و تحلیل داده‌ها و محاسبات ابری از طریق خدمات وب آمازون (AWS)، استارت‌آپ‌های بی‌شماری را به عرصه دیجیتال هدایت کرده است. مارک زاکربرگ یکی از بنیان‌گذاران متا نیز تاثیر عمیقی بر رسانه‌های اجتماعی و بازاریابی دیجیتال داشته است. دیدگاه او در ارتباط با مردم جهان، نحوه تعامل کسب‌وکارها با مصرف‌کنندگان را تغییر داد. زاکربرگ با استفاده از محتوای تولیدشده از سوی کاربر و تبلیغات هدفمند، راه‌های جدیدی را برای کسب‌وکارها ایجاد کرد تا به مخاطبان خود دست یابند. ظهور رسانه‌های اجتماعی همچنین باعث ایجاد اینفلوئنسر مارکتینگ شده و الگو‌های سنتی تبلیغات را متحول کرده است. ایلان ماسک، مرد عجیب و غریب این روزهای فناوری در جهان نیز با سرمایه‌گذاری‌هایش نه‌تنها مرزهای اختراع وسایل نقلیه الکتریکی و اکتشافات فضایی را جابه‌جا کرده، بلکه پیشرفت در هوش مصنوعی و انرژی‌های تجدیدپذیر را نیز تسریع بخشیده است. تعهد او به نوآوری، نوعی فرهنگ ریسک‌پذیری و تفکر بلندمدت را تشویق و ترویج می‌کند که برای رشد در اقتصاد دیجیتال ضروری است. ساندار پیچای، مدیرعامل اجرایی Alphabet Inc، شرکت مادر گوگل هم نقشی اساسی در هدایت تمرکز گوگل به سمت هوش مصنوعی و یادگیری ماشینی ایفا کرده است. گوگل تحت رهبری او، مجموعه خدمات خود را از موتورهای جست‌وجو گرفته تا محاسبات ابری گسترش داده و زیرساخت‌های اقتصاد دیجیتال را بهبود بخشیده است. رویکرد پیچای بر توسعه اخلاقی هوش مصنوعی تاکید دارد و تضمین می‌کند پیشرفت‌های فناوری در کل به نفع جامعه است. ساتیا نادلا، مدیرعامل مایکروسافت نیز این شرکت را به یک رهبر در رایانش ابری و راه‌حل‌های سازمانی تبدیل کرده است. استراتژی نادلا بر همدلی و همکاری تاکید دارد و فرهنگی را تقویت می‌کند که نوآوری و فراگیری را تشویق می‌کند. او با هدایت مایکروسافت به سمت خدمات ابری با Azure، این شرکت را به عنوان یک بازیگر کلیدی در قدرت بخشیدن به تحولات دیجیتالی سایر کسب‌وکارها قرار داده است.