ثروتمندان خلیج فارس

محمد هاشم/روزنامه‌نگار الجزیره

اعلام تمایل ایران برای مذاکره با عربستان سعودی و سایر کشورهای عضو اوپک، درباره میزان عرضه نفت، حکایت از تمایل این کشور برای بالا رفتن هرچه سریع‌تر قیمت نفت دارد. بالا رفتن قیمت به این کشور که سال‌ها با تحریم‌های بین‌المللی مواجه بوده است، کمک می‌کند تا دوباره برای سرمایه‌گذاران خارجی جذابیت پیدا کرده و بتواند به وضعیت صنایع نفتی خود سر و سامانی بدهد. علاوه بر اینکه درآمد کشور را نیز احتمالاً افزایش خواهد داد. اظهار نظر زنگنه، از نظر فعالان بازار به معنای این است که صنعت نفت ایران به شدت نیازمند سرمایه‌گذاری است تا ظرفیت تولیدی را که در این سال‌ها به شدت آسیب دیده است، ترمیم کند.
به مجرد برداشته شدن تحریم‌هایی که دولت‌های غربی و به دلیل برنامه هسته‌ای ایران وضع کرده بودند، وزیر نفت ایران، بیژن زنگنه اعلام کرد ایران ظرفیت تولید و صادرات خود را افزایش خواهد داد. عربستان سعودی نه‌تنها بزرگ‌ترین تولیدکننده نفت اوپک محسوب می‌شود، که سال گذشته میلادی را با 600 میلیارد دلار ذخیره ارزی به پایان رساند. ذخیره‌ای که ایران به دلیل سال‌ها تحریم مداوم و درآمد ارزی کم، از آن محروم است. بالا رفتن قیمت نفت، تقریباً تنها راه ممکنی است که ایران بتواند سرمایه‌ای را که برای بازسازی و نوسازی این بخش از اقتصاد نیاز دارد، تامین کند.
مشکل بازار نفت، در تابستان سال 2014 شروع شد که به دنبال کاهش قیمت نفت، عربستان و سایر کشورهای منطقه سعی کردند بازار را اشباع کنند و با عرضه زیاد، تولیدکنندگانی را که هزینه تولید بالایی دارند، کنار بزنند. نفتی که اوپک در این مقطع زمانی به بازار وارد می‌کرد حدود 30 میلیون بشکه بود. اما هدفی که این تاکتیک اشباع بازار برای رسیدن به آن استفاده شد، در عمل جواب نداد.
ایران برای آنکه بخواهد بر تصمیم اوپک اثر گذاشته و سیاستی واحد را با هدف افزایش قیمت شروع کند، باید وارد یکی از کارتل‌هایی شود که در دل کارتل اصلی اوپک ایجاد شده است. معمولاً عربستان حمایت بی‌قید و شرط چند کشور عربی را به همراه دارد و همین موضوع باعث می‌شود توان بالایی برای متقاعد کردن سایر اعضا داشته باشد. ایران برای متقاعد کردن اعضا یا باید وارد و همراه تیم عربستان شود یا کارتلی برای خودش بسازد.
اما چرا حرکات عربستان در این بازار سیاسی تلقی شد. زمانی که عربستان و سایر کشورهای منطقه شروع به افزایش تولید و اشباع بازار کردند، ایران هنوز تحت تاثیر تحریم‌های بین‌المللی امکان تولید نفت کمی داشت و واضح است که به دلیل کاهش قیمت به شدت تحت فشار قرار می‌گرفت. این روند افزایش تولید و کاهش قیمت‌ها بدون هیچ محدودیت خاصی ادامه پیدا کرد و حتی مقامات اوپک در سخنانی تاکید کردند رفع تحریم‌های ایران هم به میزان تولید خواهد افزود. اما وقتی بعد از لغو تحریم‌ها ایران خواست در قدم اول 500 هزار بشکه به تولیدش اضافه کند، این اقدام از سوی مقامات امارات متحده عربی، مختل‌کننده بازار تلقی شد. همچنین بعد از مدت‌ها افزایش عرضه در بازار، بدون اینکه جز کاهش قیمت هیچ نتیجه دیگری حاصل شده باشد، این بار اوپک رای به توقف تولید در سطح فعلی داد. اظهارنظری که وزیر نفت ایران آن را مضحک و خنده‌دار خواند. به عقیده او این تناقض که کشورهای عربی سطح تولید خود را در حد فعلی، که بسیار بالاتر از معمول است، ثابت کنند و ایران نیز در حالی که تازه از بار تحریم خلاص شده و قصد دارد تولید را قدم به قدم افزایش دهد، تولید خود را در سطح فعلی ثابت نگه دارد اصلاً عاقلانه و قابل قبول نیست.
اگر این اظهارنظرها را در کنار تنشی که در روابط بین دو کشور در سراسر سال گذشته وجود داشته قرار دهیم، متوجه خواهیم شد که چرا عده بسیاری تحرکات عربستان را سیاسی تلقی می‌کنند. در واقع ایران فعلاً و به دلیل وضعیت اقتصادی این کشور، امکان کنش سیاسی در مورد مسائل اقتصادی را ندارد، اما دچار سیاسی‌گری همسایه خود شده است.