گیاه تروریسم و آب نفت

متیو جانستون/روزنامه‌نگار

دولت اسلامی شام و عراق یا آنچه به اختصار داعش می‌نامیم، ثروتمندترین گروه تروریستی شناخته‌شده در جهان است. اما این ثروت از کجا حاصل شده و چه کسی هزینه عملیات‌های تروریستی داعش را می‌پردازد؟ بعد از آنکه در ماه مارس سال 2013، داعش وارد خاک سوریه شد و به این ترتیب رسماً به خارج از مرزهای عراق گسترش یافت، همگان مطمئن شدند این گروه اهدافی بلندپروازانه‌تر از سایر گروه‌های تروریستی که تاکنون دیده‌اند در سر دارند. با در اختیار گرفتن شهر رقه، حالا داعش مناطقی را در اختیار داشت که شش تا هشت میلیون نفر در آنها زندگی می‌کردند.
گسترشی با این سرعت به منابع مالی فراوانی نیاز دارد. تنها اسکان دادن سربازان، تامین خدمات اولیه مورد نیاز آنان، خرید سلاح و مهمات و پرداخت هزینه‌های دفاع از مرزها آن هم وقتی قلمرو مورد بحث نه‌تنها بزرگ است که هر قسمت از آن در خاک یک کشور قرار دارد، هزینه زیادی نیاز دارد. داعش حدود 30 هزار سرباز در اختیار دارد و به آنها به طور متوسط ماهانه 500 دلار حقوق می‌دهد. این مبلغ در مورد سربازانی که از کشورهای خارجی به این گروه می‌پیوندند، به ماهی هزار دلار می‌رسد یعنی ماهانه تنها بین 15 تا 20 میلیون دلار هزینه حقوق تروریست‌های داعش است.
داعش از گروه‌های تروریستی است که چندان نمی‌تواند روی کمک‌های خارجی حساب کند. البته مسلماً کمک‌هایی خصوصاً از کشورهای عربی حوزه خلیج فارس دریافت می‌کند، اما هزینه‌ها از این بیشتر است. مابقی هزینه‌ها باید از منابع داخلی پرداخت شود. منابع داخلی داعش اما با انواع معمول آن در جهان تفاوت‌های بزرگی دارد. این گروه بانک‌ها و موسسات دولتی شهرهایی را که در اختیار می‌گیرد غارت می‌کند. این غارت شامل اثاثیه با ارزش خانگی، جواهرات و اتومبیل مردم هم می‌شود. بخش دیگری از درآمد، از فروش اشیای باستانی در بازار سیاه به دست می‌آید. مناطق تحت کنترل این گروه یکی از قدیمی‌ترین تمدن‌های باستانی و در نتیجه با‌ارزش‌ترین آثار باستانی جهان را در خود جای داده است. داعش ادعا می‌کند که به نام اسلام آنها را تخریب کرده و سوزانده است و فیلم‌هایی هم از آن وجود دارد. اما با توجه به اشیای باستانی راه‌یافته به غرب به نظر می‌رسد در اکثر مواقع بخش‌های قابل جداسازی و نقل و انتقال بناها قبلاً از محل بیرون برده شده‌اند.
اما مهم‌ترین منبع درآمد این گروه نفت است. داعش روزانه بین 34 تا 40 هزار بشکه نفت به فروش می‌رساند. طبیعتاً قیمتی که این گروه می‌تواند بابت نفت دریافت کند کمتر از قیمت رسمی بازار است. اما بدون هیچ منبع درآمد دیگری هم، هر قیمتی بین 20 تا 40 دلار می‌تواند کلیه هزینه‌های داعش را پوشش دهد. بنابراین حتی با وجود کاهش قیمت نفت هم این گروه می‌تواند بخش عمده‌ای از هزینه‌های خود را از طریق فروش نفت تامین کند. البته این هنوز همه منابع درآمدی این گروه نیست. مردمی که در قلمروهای داعش زندگی می‌کنند باید مالیات‌های سنگینی بپردازند و اگر اقلیت مذهبی باشند، این مالیات بیشتر هم می‌شود. فشار بار مالیات به حدی است که عده زیادی از مردم فقط برای فرار از آن به داعش می‌پیوندند. اینکه چرا نفت به عنوان اصلی‌ترین منبع درآمدی داعش هنوز امکان استخراج و فروش توسط این گروه را دارد از اصلی‌ترین سوالاتی است که با آن روبه‌رو هستیم. فرماندهان آمریکایی نبرد علیه داعش در سوریه، اخیراً ادعا کرده‌اند تاثیر نفت بر این معادله را دست کم گرفته بودند و در کنار آن تاثیر بمباران‌هایشان در از کار‌اندازی چاه‌های داعش را هم بیشتر از واقع تخمین می‌زدند. اگر این خطا تصحیح شود و در عین حال کشورهای عربی برای قطع کمک به این گروه تروریستی تحت فشار قرار بگیرند، شاید بتوان کم‌کم ریشه آن را خشکاند.