سهم نفت

روبرت راپیر/روزنامه‌نگار فوربس

من فکر می‌کنم اگر عربستان سعودی می‌توانست زمان را به عقب، به روز قبل از جلسه اوپک در نوامبر 2014 بازگرداند، حالا با بازار نفتی بسیار متفاوت از امروز روبه‌رو بودیم. در این جلسه، این نهاد تصمیمی گرفت که هزینه سنگینی را به اعضایش تحمیل کرد. من فکر می‌کنم مشکل این جلسه یک خطای محاسباتی بزرگ بود. به طور سنتی، اوپک شکل‌دهنده قیمت و عمده‌ترین تولیدکننده در بازار نفت است. بزرگ‌ترین تولیدکننده اوپک، عربستان که حدود 30 درصد کل تولید اوپک را به تنهایی تامین می‌کند، نیز معمولاً در موارد مهم، میزان عرضه به بازار را با هدف ثابت نگه ‌داشتن قیمت تغییر می‌دهد.
اما این روش رفتار سنتی، در جلسه نوامبر 2014 تغییر کرد. در این جلسه اوپک تصمیم گرفت به جای قیمت، از سهم بازاری دفاع کند که در سال‌های اخیر و با افزایش تولید از سوی تولیدکنندگان غیرعضو، کاهش یافته بود. عمده‌ترین این تولیدکنندگان ایالات متحده است که با نفت شیل به بازار آمده است. عده‌ای اعتقاد داشتند این تنها انتخاب پیش روی عربستان بود و این کشور چاره‌ای جز برتری دادن سهم بازار به قیمت نداشت. اما من نظری خلاف این دارم. در سال 1994، اوپک 9 /39 درصد از نفت جهان را تامین می‌کرد. این رقم، درست قبل از افزایش قیمت‌ها به بالای 100 دلار به ازای هر بشکه، به 1 /42 درصد رسید. با افزایش قیمت‌ها، تولیدکنندگان شیل ایالات متحده وارد بازار شدند و طی سال‌های 2008 تا 2014، به طور متوسط روزانه 5 /4 میلیون بشکه به عرضه نفت در جهان افزودند. در این مقطع، سهم اوپک از بازار نفت با اندکی کاهش نسبت به قبل از افزایش قیمت‌ها به 2 /41 درصد رسید (که هنوز بیشتر از سهم بازار در سال 1994 بود).
در مجموع، اعضای اوپک در سال 2014 به طور متوسط روزانه 5 /36 میلیون بشکه نفت خام و میعانات گازی به جهان صادر کردند. وقتی جلسه اوپک در ماه نوامبر همین سال تشکیل شد، قیمت‌ها نسبت به ماه‌های قبل از آن به شدت کاهش یافته بود اما همچنان هر بشکه نفت با قیمت 75 دلار معامله می‌شد. تخمین‌ها نشان می‌داد بازار نفت با اضافه عرضه‌ای یک تا دو میلیون‌بشکه‌ای در روز روبه‌روست. اوپک می‌توانست بنا به روال سنتی، حدود 5 /5 درصد از تولید روزانه خود بکاهد و قیمت را در بازه‌ای بین 75 تا 85 دلار نگه دارد. اگر چنین تصمیمی اتخاذ و اجرا می‌شد، اوپک 9 /38 درصد سهم بازار را در اختیار داشت. اما اوپک انتخاب کرد 5 /36 بشکه در روز تولید کند حتی در حالتی که قیمت‌ها به زیر 40 دلار برسد. تفاوت این دو سناریو در زمان نوشته شدن این مقاله 541 میلیارد دلار در سال بوده است و هزینه‌ای که اعضای اوپک آن را پرداختند و استدلالی که باعث تحمیل این هزینه شد، بسیار ساده بود. عربستان اعتقاد داشت نه اعضای اوپک که تولیدکنندگانی باید بازار را ترک کنند که بیشترین هزینه تولید را دارند. اما چرا فکر می‌کنم اگر عربستان می‌توانست به نوامبر بازگردد اوضاع متفاوت می‌شد؟ چون فکر نمی‌کنم عربستان پیش‌بینی کرده بود که قیمت‌ها تا این حد کاهش خواهند یافت. حدس من این است که عربستان و احتمالاً سایر اعضای اوپک پیش‌بینی می‌کردند که قیمت‌ها برای مدتی، اندکی کمتر از 75 دلار خواهد شد و این کاهش هم برای خروج رقیب از بازار مفید بود. اما نه‌تنها کاهش بیشتر و طولانی‌تر از پیش‌بینی‌ها بود که تولیدکنندگان شیل هم آن‌گونه که انتظار می‌رفت بازار را خالی نکردند. حالا نه‌تنها سهم بازار اوپک همچنان در خطر است که قیمت‌ها نیز به حد بی‌سابقه‌ای کاهش یافته‌اند.