ارزش سبز

بانک جهانی در معرض حملات زیادی قرار گرفته است. کشورهای در حال توسعه خواستار نقش بیشتری در مدیریت آن هستند. دونالد ترامپ رئیس‌جمهور ایالات متحده این بانک را به خاطر وام‌دهی زیاد به چین سرزنش می‌کند. سال گذشته کارمندان بانک جهانی آشکارا به بحرانی که تحت رهبری جیم‌ یانگ کیم رئیس بانک ایجاد‌شده بود اعتراض کردند. به ‌تازگی این موسسه پرچالش با انتقاداتی از جانب یک دوست قدیمی مواجه شده است: طرفداران محیط ‌زیست.

این گروه بانک جهانی و سایر بانک‌های توسعه چندجانبه (MDBs) را متهم می‌کنند که در مورد نقش واقعی‌شان در تولید کربن صادقانه عمل نکرده‌اند. این اتهام دردناک است. به هرحال بانک‌های توسعه چندجانبه همواره پیشگام تامین مالی پروژه‌های زیست‌محیطی بوده‌اند. همین 10 سال پیش بود که بانک سرمایه‌گذاری اروپا نخستین اوراق قرضه سبز را با هدف تقویت انرژی‌های تجدیدپذیر و طرح‌های کارآمدسازی انرژی منتشر کرد. بانک جهانی نیز از سال 2010 تاکنون از حمایت از نیروگاه‌های زغال‌سوز دست برداشته است. در سال‌های 2016-2011 بانک جهانی و پنج بانک بزرگ منطقه‌ای در آمریکا، آسیا، آفریقا و اروپا در مجموع 158 میلیارد دلار به کشورهای در حال توسعه وام دادند تا برای مقابله با تغییرات اقلیمی و سازگاری با اثرات آن مصرف کنند. این بانک‌ها میزان تصاعد دی‌اکسید کربن ناشی از فعالیت‌هایشان (از روشنایی ادارات گرفته تا سفرهای هوایی بانکداران در سراسر جهان) را به طور روزانه گزارش می‌کنند. اما بسیاری از طرفداران محیط زیست آنها را به پنهانکاری متهم ساخته‌اند. 

گروه بین‌المللی تغییرات نفتی که یک گروه حامی محیط زیست است برآورد می‌کند به جز در پروژه‌های کم‌کربن اما مخربی مانند نیروگاه‌های بزرگ آبی، به ازای هر یک دلاری که در سه سال گذشته در انرژی‌های سبز مانند انرژی باد یا خورشید سرمایه‌گذاری شده است بانک‌های توسعه چندجانبه 99 سنت را به انرژی‌های فسیلی اختصاص داده‌اند. هلنا رایت از اندیشکده E3G در لندن می‌گوید وضعیت حدود 5 /1 میلیارد دلار از وام‌های سبز اعطایی در سال‌های 2013 و 2015 ابهام‌آلود است. به عنوان مثال، بانک بازسازی و توسعه اروپا (EBRD)   9 درصد از 200 میلیون وام ساخت یک پایانه بندری در مراکش را به عنوان یک طرح اقلیمی تامین کرد اما از این تاسیسات صرفاً برای مدیریت و انبارسازی نفت خام و زغال‌سنگ استفاده می‌شود. 

بانک‌ها این‌گونه اظهار نظرات را رد می‌کنند. بسیاری از این‌گونه وام‌ها از طریق خزانه‌داری ملی یا واسطه‌های مالی تامین می‌شوند. این نهادها می‌توانند تامین مالی پروژه‌های سوخت فسیلی را از هزینه‌های عمومی انجام دهند نه لزوماً از منابع بانک‌های توسعه چندجانبه. سایر وام‌ها نیز برای گزینه‌‌های پاک‌تر مثلاً تبدیل نیروگاه‌های زغال‌سنگ به گازی مصرف می‌شوند. بانک بازسازی و توسعه اروپا ادعا می‌کند وام مراکش برای سازگار ساختن بندر با افزایش سطح دریا به کار رفته است.  با این حال بسیاری از بانکداران بانک‌های توسعه اذعان دارند که موسسات‌شان می‌توانند در مورد تصاعد گازهای گلخانه‌ای مربوط به فعالیت‌های آنها بهتر عمل کنند. برخی موسسات مالی بخش خصوصی از قبیل آکسا (AXA) که یک بیمه‌گر بزرگ فرانسوی است به همراه صندوق‌های بازنشستگی دولتی در بریتانیا و آمریکا از چندین سال قبل تاکنون میزان کل تصاعد گازهای گلخانه‌ای در پورتفوی سرمایه‌گذاری‌هایشان را گزارش می‌کنند. در میان بانک‌های توسعه چندجانبه تنها بانک توسعه اینترامریکن و بانک بازسازی و توسعه اروپا به این کار مبادرت ورزیده‌اند. دیگر بانک‌ها نیز با تاخیر به این حرکت پیوسته‌اند. آقای کیم در همایش سالانه بانک جهانی در واشنگتن وعده داد که کل میزان دی‌اکسید کربن تولیدی و تولید‌نشده در پروژه‌هایی که توسط بانک تامین مالی شده‌اند را گزارش کند. سال آینده چارچوبی برای پایش میزان خالص تصاعدها فراهم می‌شود. اروپاییان در حال پالایش رویکردهایشان هستند. همتای آفریقایی آنها نیز تا قبل از تغییرات مدیران اجرایی چنین روشی را اتخاذ کرده بود. بانک توسعه آسیا نیز ماه گذشته وعده داد تا میزان خالص مشارکت پورتفوی خود در گرمایش جهانی را اندازه‌گیری کند و آن را کاهش دهد. 

بانک‌های توسعه جدید چینی نیز حداقل روی کاغذ خود را علاقه‌مند نشان می‌دهند. بانک توسعه جدید بر زیرساختارهای پایدار تمرکز دارد و اولین دسته از وام‌های خود را به طور کامل به پروژه‌های انرژی پاک اختصاص داده است. تیری لانگومار معاون رئیس بانک سرمایه‌گذاری در زیرساختارهای آسیا تایید کرد این بانک دیگر تامین مالی نیروگاه‌های زغال‌سنگی را انجام نخواهد داد. سخنگوی بانک اعلام کرد: «اگر ما در مورد تاثیرات محیطی و تاثیر منفی بر شهرت خود نگرانی داشته باشیم هر پیشنهادی را تایید نخواهیم کرد.» اکنون همتایان پیشرو آنها در غرب می‌توانند به آنها گوشزد کنند که منتقدان به دقت وعده‌هایشان را تحت نظر خواهند گرفت.