خلیج اقتصادی

به نظر می‌رسد بزرگ‌ترین شرکت بیمه‌گر منطقه خلیج فارس بایستی خودش را نیز بیمه می‌کرد. شرکت بیمه قطر سال گذشته 110 میلیون ریال (30 میلیون دلار) حق بیمه را از طریق دفتر خود در ابوظبی کسب کرد. اما در ماه سپتامبر اعلام کرد که به خاطر مناقشات دیپلماتیک، امارات متحده عربی دیگر جواز کسب‌وکارشان را تمدید نمی‌کند و لذا شرکت مجبور است شعبه خود در پایتخت امارات را تعطیل کند. از آغاز تابستان امسال ارزش سهام این شرکت تا 30 درصد پایین آمده است. 

چهار ماه از زمانی می‌گذرد که عربستان سعودی، امارات، بحرین و مصر مرزهای خود را به روی قطر بستند و روابط دیپلماتیک با این کشور را قطع کردند. این چهار کشور از قطر می‌خواهند تا از حمایت گروه‌های اسلام‌گرا از جمله اخوان‌المسلمین دست بردارد و الجزیره، پرطرفدارترین شبکه خبری جهان عرب را تعطیل کند. این مناقشه حتی حالت فردی و شخصی به خود گرفت،‌ هنگامی که ماه گذشته دیپلمات‌ها در قاهره یکدیگر را به باد دشنام و توهین گرفتند. مقامات دوحه، پایتخت قطر، انتظار دارند که این مناقشه سال‌ها به طول انجامد.

قطر می‌تواند فشارها را تحمل کند اما هزینه آن زیاد است. طبق گزارش آژانس رتبه‌بندی مودیز، دولت قطر 35 میلیارد دلار از 340 میلیارد دلار ذخایرش را به اقتصاد کشور تزریق کرد. سال گذشته بیش از نیمی از گردشگران به قطر از سایر کشورهای حاشیه خلیج فارس بودند اما از ماه ژوئن میزان گردشگر ورودی از این کشورها بیش از 70 درصد کاهش یافته است. امسال میزان نرخ اشغال هتل‌ها 50 درصد بود که در مقایسه با سال گذشته 10 واحد درصد کاهش را نشان می‌دهد. تجارت نیز رو به کندی گذاشته است. 

اما این بایکوت به ضرر دیگر کشورهای خلیج فارس از جمله کشورهای تحریم‌کننده تمام می‌شود. دوبی که مرکز خدماتی منطقه است بیشترین آسیب را می‌بیند. بنگاه‌های قطری فعال در امارات شرکای بومی دارند و بسیاری از آنها به دردسر افتاده‌اند. مدیر روابط عمومی یکی از این شرکت‌ها می‌گوید پس از قطع قرارداد با قطر در فکر اخراج کارکنان است. بنگاه‌های املاک می‌گویند که بحران به بخش املاک دوبی نیز آسیب زده است. سال گذشته قطری‌ها املاکی به ارزش 500 میلیون دلار خریداری کرده بودند. جبل علی شلوغ‌ترین بندر منطقه در جنوب دوبی قرار دارد. این بندر بیش از یک‌سوم بارهای خلیج فارس را مدیریت می‌کند و قبل از تحریم نیز 85 درصد از محموله کشتی‌های قطر را مدیریت می‌کرد. کشورهای همسایه از مدت‌ها قبل در تلاش بودند تا سهم بازار این بندر را از چنگش خارج سازند. قطر در ماه سپتامبر بندر 4 /7 میلیارد دلاری جدید خود را که سال‌ها در دست احداث بود افتتاح کرد. این بندر به کشتیرانی‌ها امکان می‌دهد به طور کلی امارات را کنار بگذارند. عربستان سعودی نیز در حال ساخت بندر جدیدی در کرانه غربی نزدیک جده و درست در جنوب کانال سوئز است. تحریم قطر باعث می‌شود فرآیند دور شدن از دوبی سرعت بگیرد. مجموعه بزرگ کشتیرانی قطر در حال انتقال مرکز منطقه‌ای خود از امارات به عمان است چراکه عمان به این تحریم نپیوست. تجارت عمان با قطر از تابستان امسال دو هزار درصد افزایش یافته و میزان رفت و آمد کشتی‌ها در بندر صلاله این کشور 29 درصد بالا رفته است. 

علاوه بر این، تحریم قطر شورای همکاری خلیج فارس را نیز تضعیف کرده است. قطر، عربستان و امارات از اعضای این شورا هستند. این شورا هیچ‌گاه عامل اتحاد سیاسی نبود اما حداقل به کالاها و افراد امکان می‌داد آزادانه از مرزها بگذرند. تحریم قطر پایانی بر این آزادی بود. 

در عین حال، تحریم قطر پاداشی برای بزرگ‌ترین رقیب شورای همکاری خلیج فارس است. سال گذشته ارزش تجارت بین ایران و قطر 98 میلیون دلار بود. تابستان امسال صادرات ایران به قطر 60 درصد رشد کرد. از آنجا که مسیر هوایی عربستان بسته شده است صدها هواپیمای قطر ایرویز از آسمان ایران می‌گذرند. این هواپیمایی هزینه زیادی را به این خاطر می‌پردازد. به گفته یک اقتصاددان در دوبی «اگر بحران چند سال طول بکشد صدها میلیون دلار درآمد عاید تهران خواهد شد».