به سوی جهانی شدن

برون‌سپاری در میان بنگاه‌های چندملیتی غربی به عبارتی نامطلوب تبدیل شده است. بنگاه‌هایی که در گذشته و با هدف کاهش هزینه‌ها تولید خود را مشتاقانه به خارج -و به‌ویژه به چین- انتقال داده بودند اکنون مایل‌اند خود را به بازگشت به خانه متعهد نشان دهند. این‌بار طرف دیگر کفش  به پا می‌کند. بنگاه‌های چینی آنهایی هستند که فعالیتشان را به خارج انتقال می‌دهند و در تاسیسات جدید تولیدی در سرتاسر جهان سرمایه‌گذاری می‌کنند. این روند در سال 2015 شدت خواهد گرفت. برای آن دسته از بنگاه‌های چینی که به صادرات به آمریکا علاقه‌مندند انتقال تولید به خارج از حوزه اختیار خارج و الزامی می‌شود. این انتقال به آنها امکان داد تا در دوره اول ترامپ بتوانند تعرفه‌ها را دور بزنند و در زمان جو بایدن هم صادرات را ادامه دهند. با انتخاب مجدد دونالد ترامپ و چشم‌انداز تعرفه‌های 60درصدی (یا بیشتر) علیه صادرات چین، تلاش برای پیدا کردن پایگاه‌هایی در خارج از کشور روزبه‌روز ضروری‌تر می‌شود. منطق ورای آن از حد جنگ تجاری هم فراتر می‌رود. تولید محلی در دیگر کشورها درهای بازارهای جدید را به روی تولیدکنندگان چینی می‌گشاید و آنها را در برابر محدودیت‌های آینده مصون می‌کند. همچنین آنها در منطقه جدید سرقفلی پیدا می‌کنند و حتی گاهی از یارانه‌‌های دولتی بهره‌مند می‌شوند. واقعیت دردناک رکود اقتصادی چین هم در دیگر مناطق انعکاس می‌یابد و ثابت می‌کند بازار داخلی که دهه‌ها برای بنگاه‌های چینی کفایت می‌کرد دیگر نمی‌تواند گزینه‌ای نویدبخش باشد، چراکه رکود آن با رکود بازار مسکن رقم خورده است.  این تحول را می‌توان بهتر از همه در سرمایه‌گذاری‌های مستقیم خارجی بنگاه‌های چینی در حوزه‌های سبز و در مناطق جدید مشاهده کرد. این سرمایه‌گذاری‌ها در مناطقی به‌جز کشورهای غربی صورت گرفت و در سال 2023 به رکورد 163 میلیارد دلار رسید. عربستان سعودی، مالزی، ویتنام، مراکش و قزاقستان پنج مقصد اصلی این سرمایه‌گذاری‌ها بودند. هیچ نشانه‌ای از کاهش آنها در سال 2024 دیده نشد. شرکت BYD بزرگ‌ترین تولیدکننده خودروهای برقی چین که قبلاً کارخانه‌ای در مجارستان دایر کرده بود، در ماه جولای اعلام کرد که یک میلیارد دلار در ترکیه سرمایه‌گذاری خواهد کرد. خودروسازی گریت وال‌موتور در ژانویه سال 2024 یک کارخانه تولیدی در تایلند راه‌اندازی کرد. کارخانه شرکت چانگان‌اتومبیل هم در مارس سال 2025 در تایلند افتتاح خواهد شد. شرکت بیکی فوتون‌موتور، سازنده وانت نیز خود را برای سرمایه‌گذاری یک میلیارددلاری در کارخانه خودروهای برقی در مکزیک آماده می‌کند. مجموع سرمایه‌گذاری خارجی شرکت‌های چینی در 9 ماه اول سال 2024 به 124 میلیارد دلار رسید که در مقایسه با زمان مشابه در سال 2023 معادل 2 /9 درصد افزایش داشت.  شرکت‌های بورسی چینی هنوز عاشق وطن هستند. آنها فقط 10 درصد از درآمدشان را از تولید در خارج به دست می‌آورند. این سهم در میان همتایان ژاپنی آنها 35 درصد است. برخی شرکت‌های پیشتاز عملکرد بهتری دارند. شرکت‌های گورتک (Goertek) و لوکس‌شر (Luxshare)، دو بنگاه الکترونیکی در زنجیره تامین اپل در سال‌های اخیر فعالیت‌شان را در جنوب شرق آسیا توسعه داده‌اند و در حال حاضر به ترتیب 93 و 89 درصد از درآمدشان در خارج از کشور کسب می‌شود. این اقدامات فرصت‌های بی‌نظیری خلق می‌کنند. برنامه توسعه در خارج اگر به خوبی اجرا شود می‌تواند پادزهری برای تنش‌‌های تجاری باشد. بنگاه‌های چینی به‌ویژه خودروسازان آن همان مسیر بنگاه‌های ژاپنی را در پیش گرفته‌اند. تنش‌های تجاری بین واشنگتن و توکیو که در دهه 1980 به اوج رسید به خاطر سرمایه‌گذاری‌های سنگین بنگاه‌هایی مانند هوندا، نیسان و تویوتا در سایت‌های تولید آمریکایی بی‌اثر شدند. شاید بنگاه‌های چینی هیچ‌گاه نتوانند به بازار آمریکا رخنه کنند، اما توسعه خارجی به آنها کمک می‌کند تا تنش‌های تجاری با دیگر کشورها را آرام کنند. اما همان‌گونه که تولیدکنندگان چینی صفحات خورشیدی در خارج از کشور فهمیده‌اند، این تحولات مخاطراتی نیز دارد. وزارت بازرگانی آمریکا می‌گوید سایت‌های تولیدی جنوب شرق آسیا کاری بیشتر از مونتاژ نهایی کالاهای چینی انجام می‌دهند و در ژوئن سال 2024 تعرفه‌‌های جدیدی را علیه آنها به اجرا گذاشت. شمار فزاینده‌ای از بنگاه‌های چینی برای گریز از دیوار تعرفه‌های آینده آمریکا فعالیتشان را به خارج از کشور انتقال می‌‌دهند، اما کم‌کم متوجه می‌شوند که بازوی دراز حمایت‌گرایی آمریکا سرانجام به آنها هم می‌رسد.