خطر پیش‌رو

 ترجمه: جواد طهماسبی- با گذشت اندکی بیش از یک سال از اولین موفقیت واکسن کووید 19 در آزمایش‌های بالینی اکنون احساس وحشت اکثر نقاط جهان را فراگرفته است. سویه اومیکرون ویروس کرونا که اولین‌بار در 24 نوامبر برای عموم شناسایی شد ممکن است بتواند دیوار دفاعی ایجاد‌شده از طریق واکسیناسیون یا ابتلای به کووید 19 را دور بزند. سازمان بهداشت جهانی اعلام کرد که اومیکرون خطر جهانی بسیار بزرگی به همراه دارد. رئیس شرکت واکسن‌سازی مدرنا می‌گوید واکسن‌های موجود شاید نتوانند در برابر سویه جدید که جهش‌های زیادی داشته است موثر باشند. سرمایه‌گذارانی که چشم‌انداز وحشتناک قرنطینه‌های بیشتر، بسته شدن مرزها و مشتریان مضطرب را پیش‌رو می‌بینند با فروش سهام خود در خطوط هوایی و هتل‌های زنجیره‌ای واکنش نشان دادند. بهای نفت حدود 10 دلار در هر بشکه کاهش یافت. این نوع کاهش اغلب نشانه‌ای از رکود قریب‌الوقوع به‌شمار می‌رود.  هنوز بسیار زود است که بگوییم 35 جهش صورت‌گرفته در پروتئین اومیکرون آن را در مقایسه با سویه دلتا مسری‌تر یا کشنده‌تر می‌سازد. در هفته‌های آینده دانشمندان داده‌ها را تحلیل می‌کنند و تصویر پیش‌روی اپیدمیولوژیست‌ها (همه‌گیری‌شناسان) شفاف‌تر می‌شود. اما تهدید عبور موج بیماری از یک کشور به کشور بعدی یک‌بار دیگر بر سر اقتصاد جهان سایه می‌افکند و سه خطر موجود کنونی را تشدید می‌کند. اولین خطر آن است که اعمال محدودیت‌های شدید در غرب به رشد اقتصادی آسیب برساند. با انتشار اخبار مربوط به سویه جدید کشورها جلوی مسافرانی را که از آفریقای جنوبی، اولین محل شناسایی سویه، می‌آمدند گرفتند. اسرائیل و ژاپن مرزهایشان را به‌طور کامل بستند. بریتانیا الزامات جدید قرنطینه‌ای را اعمال کرد. همه‌گیری به سرعت به عصر مسافرت آزاد جهانی پایان داده بود. امسال محدودیت‌ها تا حدی برداشته شدند اما تجربه دو هفته گذشته نشان داد دروازه‌ها بسیار سریع‌تر از زمان باز شدن بسته می‌شوند. احتمال دارد شیوع اومیکرون برای جابه‌جایی‌ها در داخل کشورها نیز محدودیت‌ ایجاد کند. حتی قبل از ورود سویه جدید، اروپا برای کنترل شیوع سویه دلتا بسیاری از فعالیت‌های داخلی را محدود کرده بود. ایتالیا به افراد واکسن‌نزده اجازه ورود به رستوران‌های سرپوشیده را نمی‌دهد. پرتغال حتی واکسن‌زده‌ها را ملزم می‌کند برای ورود به قهوه‌خانه‌ها تست منفی کرونا داشته باشند و اتریش قرنطینه کامل اعمال می‌کند. صنایع خدماتی جهان ثروتمند مدت زیادی منتظر بهبود اوضاع بودند اما انتظار این خدمات، از صنعت مهمان‌پذیری گرفته تا کنفرانس‌ها، یک‌بار دیگر تمدید می‌شود. عدم تعادل در اقتصاد به خطر دوم دامن می‌زند: اینکه سویه جدید تورم بالا را باز هم افزایش دهد. این خطر بیشتر از همه در آمریکا خودنمایی می‌کند. جایی که بسته‌های محرک تندروانه رئیس‌جمهور جو بایدن اقتصاد را بیش از حد داغ کرد و بهای مصرف‌کننده در ماه اکتبر و در مقایسه با سال قبل تا 2 /6 درصد بالا رفت که بیشترین میزان در سه دهه گذشته بود. اما طبق داده‌های بلومبرگ، تورم در دیگر نقاط جهان نیز به میزان ناراحت‌کننده‌ای بالاست و تورم جهانی به 3 /5 درصد می‌رسد. 

شاید فکر کنید که اومیکرون با سرکوب فعالیت‌های اقتصادی تورم را پایین می‌آورد اما در حقیقت ممکن است عکس آن اتفاق بیفتد. بخشی از دلیل افزایش قیمت‌ها آن است که مصرف‌کنندگان تقاضای خود برای کالاها را به شدت افزایش داده و با تقاضا برای هر چیز، از چراغ‌های کریسمس تا کفش‌های ورزشی، زنجیره‌های عرضه جهانی را تحت فشار قرار داده‌اند. هزینه حمل یک کانتینر از کارخانه‌های آسیا به آمریکا به شدت بالا رفته است. اگر قرار باشد تورم کلی کاهش یابد مصرف‌کنندگان باید توجه خود را به سمت خدماتی مانند گردشگری و رستوران‌ها بازگردانند. اومیکرون چنین رویدادی را به تاخیر می‌اندازد. همچنین احتمال دارد که سویه جدید باعث شود در نقاط کلیدی تولید از قبیل ویتنام و مالزی قرنطینه‌های بیشتری اعمال شود و بن‌بست‌های زنجیره‌های عرضه افزایش یابند. همچنین ممکن است کارگران محتاط بازگشت خود را به نیروی کار فعال به تاخیر اندازند و در نتیجه دستمزدها بالاتر برود. شاید به همین دلیل است که جروم پاول رئیس فدرال‌رزرو در 30 نوامبر اعلام کرد که از سخت‌گیری پولی حمایت می‌کند. این موضع‌گیری درست است اما خطرات خود را به همراه دارد. اثرات سرریز آن به اقتصادهای نوظهور آسیب می‌زند. هرگاه فدرال‌رزرو سیاست انقباضی در پیش بگیرد جریان خروجی سرمایه و کاهش نرخ ارز این اقتصادها را به دردسر می‌اندازد.

اقتصادهای نوظهور در مقایسه با دوران توقف خرید اوراق قرضه توسط فدرال‌رزرو در سال 2013 و تلاش آن برای تحریک اقتصاد ذخایر بیشتری دارند و کمتر به بدهی‌های ارزی وابسته‌اند اما همزمان باید در داخل به مقابله با سویه اومیکرون بپردازند. برزیل، روسیه و مکزیک نرخ‌های بهره را بالا برده‌اند. این اقدام به جلوگیری از تورم کمک می‌کند اما درست در زمان پیدایش موج جدید کرونا به کاهش رشد اقتصادی می‌انجامد. ترکیه برعکس عمل کرد و نرخ بهره را کاهش داد که در نتیجه آن ارزش پول ملی سقوط کرد. احتمال دارد دیگر کشورهای نوظهور هم مجبور شوند به اقدامات ناخوشایند دست بزنند. 

آخرین خطر که کمتر به آن توجه می‌شود کندی رشد در چین، دومین اقتصاد بزرگ جهان است. تا همین چند وقت پیش، چین الگوی برجسته تاب‌آوری اقتصادی در برابر همه‌گیری به‌شمار می‌رفت. اما امروزه این کشور با بحران شدید بدهی در صنعت املاک، کارزارهای ایدئولوژیک علیه کسب‌وکارهای خصوصی و سیاست ناپایدار «کووید صفر» درگیر است. طبق این سیاست چین خود را در انزوا قرار می‌دهد و در هر جا مواردی از ابتلا مشاهده شود قرنطینه و تعطیلی فراگیر اعمال می‌کند. حتی با وجود اینکه دولت برای تحریک اقتصاد تلاش می‌کند رشد اقتصادی تا پنج درصد پایین آمده است. به‌جز در زمان تکانه مختصر زمان آغاز همه‌گیری، این سطح از رشد اقتصادی پایین‌ترین میزان در 30 سال گذشته به حساب می‌آید.  اگر ثابت شود اومیکرون قدرت سرایت بیشتری از سویه دلتا دارد راهبرد چین دشوارتر خواهد شد. از آنجا که این سویه ساده‌تر و سریع‌تر انتقال می‌یابد چین مجبور می‌شود برای ریشه‌کنی آن با شروع هر شیوع اقدامات شدیدتری انجام دهد. این امر به رشد اقتصادی آسیب می‌زند و زنجیره‌های عرضه را مختل می‌کند. همچنین ممکن است سویه  اومیکرون خروج چین را از سیاست کووید صفر دشوارتر کند چراکه به‌محض برقراری آزادی‌های بیشتر موج ابتلا بدون تردید شدت می‌گیرد و اقتصاد و نظام سلامت را تحت فشار می‌گذارد. این رویداد با توجه به نرخ پایین مصونیت ناشی از ابتلا در چین و تردیدهای مربوط به کارایی واکسن‌های چینی دور از واقعیت نخواهد بود.

سویه‌های آزاردهنده و هفته‌های پر از نگرانی

اما تمام تصاویر مایوس‌کننده نیستند. جهان بار دیگر شاهد رویدادهای بهار 2020 از جمله سقوط وحشتناک تولید ناخالص داخلی نخواهد بود. به گفته گلدمن‌ساکس مردم، بنگاه‌ها و دولت‌ها خود را با ویروس سازگار ساخته‌اند. بدان معنا که پیوند بین تولید ناخالص داخلی و محدودیت‌های رفت‌و‌آمد و فعالیت‌ها یک‌سوم آن‌چیزی است که در گذشته بود. برخی از واکسن‌سازان منتظر داده‌های جدیدی هستند که نشان دهند واکسن‌های موجود می‌توانند از شدیدترین موارد ابتلا به بیماری پیشگیری کنند. در صورت اجبار،‌ دولت‌ها و بنگاه‌ها قادرند ظرف چند ماه از سال 2022 واکسن‌ها و داروهای جدیدی تولید کنند. اما حتی در این صورت هم سویه اومیکرون (و در آینده، سویه‌های پی، یا سیگما) خطر کاهش رشد و افزایش تورم را به همراه می‌آورند. رویداد اخیر به جهان یادآوری کرد که مسیر تبدیل ویروس به یک بیماری عادی مسیر چندان همواری نخواهد بود.