شوک در معاملات

یک هفته معاملاتی دیگر در بازارهای دارایی به اتمام رسید و معاملات این بازارها به‌طور کامل تحت‌الشعاع حادثه ناگوار سقوط بالگرد حامل رئیس‌جمهور و همراهان در سفر استانی به آذربایجان شرقی قرار گرفت. بورس در هفته گذشته دو روز تعطیل را تجربه کرد و دامنه نوسان این بازار نیز برای کنترل هیجانات کاهش پیدا کرد. دلار در بازار آزاد گرفتار یک واکنش هیجانی موقت به اخبار مذکور شد، اما همچنان تمایلات کاهشی از خود ابراز می‌دارد. قیمت‌ها در بازار طلا و سکه نیز تحت تاثیر کاهش قیمت دلار در مدار نزولی قرار گرفته‌اند. رصد روند نفت در ماه‌های اخیر نیز گویای روند کاهشی قیمت‌ها در این بازار است.

بازار سهام

هفته گذشته برای بازار سهام، هفته پرحادثه‌ای بود. بورس تهران در 30 اردیبهشت یکی از سنگین‌ترین ریزش‌های چند وقت اخیر خود را تجربه کرد و شاخص کل این بازار با کاهش ارتفاع 56 هزارواحدی، به پله‌های ابتدایی کانال دو میلیون و 100 هزارواحدی رسید. بعد از ظهر این روز نیز خبر وقوع حادثه برای بالگرد رئیس‌جمهور در رسانه‌ها مخابره شد و با پیدا شدن بالگرد و مشخص شدن سرنوشت رئیس‌جمهور و همراهان، احتمال می‌رفت که ترس از شرایط خطیر به وقوع‌پیوسته، مجدداً آتش کاهش قیمت‌ها در بورس تهران را شعله‌ورتر از گذشته کند و بازار گرفتار صف فروش شود. اما سازمان بورس و اوراق بهادار، معاملات روز دوشنبه بورس تهران را به دلیل وقوع شرایط اضطراری تعطیل کرد تا تصمیمات مقتضی برای حمایت از بازار و ایجاد فضای آرامش در بازار سهام گرفته شود. بعد از ظهر روز دوشنبه اعلام شد که دامنه نوسان سهام به مثبت و منفی2 و صندوق‌های سهامی به مثبت و منفی چهار درصد کاهش پیدا کرده است. معاملات سه‌شنبه با دامنه محدود و رشد اندک شاخص کل بورس تهران پیگیری شد و روز چهارشنبه نیز به دلیل تعطیلی سراسر کشور، معاملات بورس تهران تعطیل شد. بورس تهران قبل از واقعه اخیر، ریسک‌های فراوانی را در بطن خود داشت و با رویدادی که اخیراً حادث شد، می‌توان گفت که یک ریسک مهم دیگر به سلسله ریسک‌های بورس تهران افزوده شد. بسیاری از سرمایه‌گذاران انتظار داشتند که با رشد دلار در بازار آزاد، برای کاهش شکاف میان دلار نیمایی و دلار بازار آزاد، اجازه افزایش قیمت به دلار نیمایی داده شود، اما این موضوع اتفاق نیفتاد تا بورس تهران از سمت این موضوع محرک خاصی را دریافت نکند. موضوع بعدی، افزایش نرخ بهره بدون ریسک است. میانگین نرخ بدون ریسک به حوالی 34 درصد رسیده است و طبیعتاً این موضوع فشار مضاعفی به بازارهای دارایی وارد خواهد کرد. جریان اعتماد عمومی نیز به کلی از بازار سهام رخت بربسته است و با کوچک‌ترین رشد در قیمت‌ها؛ سهامداران اقدام به شناسایی سود می‌کنند. به همه موارد مذکور، ریسک بلاتکلیفی و مشخص نبودن دولت بعدی را نیز به عنوان مهم‌ترین ریسک کنونی بازار باید اضافه کرد. هشتم تیرماه انتخابات ریاست‌جمهوری برگزار خواهد شد و رئیس‌جمهور منتخب، برای چهار سال آتی، مهمان پاستور خواهد بود. طبیعتاً دولت جدیدی که در راس امور قرار خواهد گرفت، کابینه جدیدی را به مجلس معرفی خواهد کرد و تیم اقتصادی دولت نیز عوض خواهد شد. بنابراین در زمینه این موضوعات، چند مسئله قابل تامل پیرامون بورس وجود دارد، اول اینکه در بازه زمانی 40روزه‌ای که تا مشخص شدن رئیس‌جمهور بعدی وجود دارد، احتمالاً هیچ تصمیم مهمی در حوزه اقتصاد یا بازار سرمایه اتخاذ نخواهد شد و طبیعتاً این موضوع بازار سهام را بیش از پیش در وضعیت کمای معاملاتی قرار خواهد داد. دوم، بعد از مشخص شدن رئیس‌جمهور بعدی، تا مستقر شدن دولت جدید و مشخص شدن ترکیب کابینه و تیم اقتصادی دولت نزدیک شش ماه زمان لازم خواهد بود و طبیعتاً بازار سهام نیز در این اثنی نمی‌تواند روند ادامه‌داری در بطن خود شکل دهد. برخی از فعالان بازار توصیه می‌کنند که در شرایط خطیر فعلی که بازار با ابهامات جدیدی مواجه شده است، باید همین سیاست دامنه محدود ادامه پیدا کند تا بازار با فشار فروش مواجه نشود. استدلال این گروه از فعالان تالار شیشه‌ای این است که وقتی بازار با ریسک‌های گوناگونی مواجه است، اگر دامنه به همان روال سابق باشد، هیچ‌کس جسارت خرید سهام را پیدا نمی‌کند. از سوی دیگر مخالفان این دیدگاه نیز معتقدند که اگر سیاست دامنه نوسان محدود ادامه‌دار باشد، بازار با مشکل نقدشوندگی مواجه خواهد شد و هیجانات بازار دیرتر تخلیه می‌شود. از سوی دیگر با بازگشت دلار به کانال 56 هزار تومان، بازار محرکی را که می‌توانست از ناحیه دلار داشته باشد از دست داده است. با فعل و انفعالاتی که در نخستین ماه سال در خاورمیانه به وقوع پیوسته بود، دلار در اواخر فروردین تا حوالی کانال 70 هزار تومان نیز پیشروی کرده بود و در همان مقطع بازار سهام به دلیل ریسک سیستماتیک منتج از منازعه خاورمیانه در مدار نزولی قرار گرفته بود. بسیاری از سهامداران در آن مقطع به عدم واکنش بازار سهام به رشد دلار اشاره می‌کردند که با افتی که دلار در بازار آزاد تجربه کرد، بازار فعلاً این محرک را نیز از دست داده است. موضوع دیگر نیز همان‌طور که اشاره شد فقدان اعتماد در بازار است که بعد از وقایع سال 1399 بورس تهران همواره به بازار سهام آسیب رسانده است. ریزش قیمت‌ها در میانه‌های اردیبهشت سال گذشته نیز در حکم بنزین بر روی آتش این بی‌اعتمادی بود که بعدها مشخص شد در نتیجه افزایش 40درصدی نرخ خوراک شرکت‌های پتروشیمی در آن مقطع حادث شده بود. بنابراین در مقام جمع‌بندی می‌توان گفت که بازار سهام تا تعیین‌تکلیف‌شدن دولت جدید در وضعیت بلاتکلیفی و کج‌دارومریز به سر خواهد برد و خریداران و فروشندگان این بازار، رفتار دست‌به‌عصاتری از خود نشان خواهند داد.

بازار ارز

در هفته پرحادثه‌ای که سپری شد، نوسانات کاهشی در قیمت اسکناس آمریکایی همچنان پدیدار بود. شاخص ارزی که در 24 اردیبهشت و پس از دو ماه مجدداً به مقادیر زیر 60 هزار تومان بازگشته بود، در هفته گذشته نیز تمایلات کاهشی از خود ابراز کرد و حتی دلار برای مقاطعی، وارد کانال 56 هزار تومان نیز شد. شنبه هفته گذشته دلار با قیمت 56 هزار و 900 تومان کار خود را در بازار آزاد به اتمام رساند. اهمیت این موضوع وقتی دوچندان می‌شود که با بررسی سابقه قیمت دلار مشخص می‌شود آخرین‌باری که دلار در چنین مقادیری مورد معامله قرار گرفته بود، به اول اسفند سال گذشته بازمی‌گردد. در واقع می‌توان گفت که نرخ دلار در هفته گذشته در کف سه ماه اخیر خود قرار گرفت. برخی از کارشناسان اعتقاد داشتند که مجدداً تنور مذاکرات میان ایران و آمریکا داغ شده است و مخابره شدن اخبار از مذاکرات غیرمستقیم ایران و آمریکا سبب شد دلار در بازار آزاد با کاهش ارتفاع همراه شود. 30 اردیبهشت، یکی از خاص‌ترین روزها در بازار ارز در سال جاری بود؛ در حالی که نرخ دلار در حوالی ساعت 14 این روز در پله‌های پایانی کانال 56 هزار تومان مورد معامله قرار می‌گرفت، انتشار خبر وقوع سانحه برای بالگرد حامل رئیس‌جمهور و همراهان در سفر استانی به آذربایجان شرقی، تیتر یک تمامی رسانه‌های کشور شد و این موضوع سبب شد تا دلار با افزایش ناگهانی همراه شود و در عصر آن روز دلار تمامی افت چندین‌روزه خود در بازار آزاد را جبران کند و وارد کانال 60 هزار تومان شود. صبح 31 اردیبهشت، بقایای بالگردی که دچار سانحه شده بود، پیدا شد و این‌بار انتشار خبر ناگوار شهادت رئیس‌جمهور و همراهان، تبدیل به تیتر یک رسانه‌های داخلی و خارجی شد. با توجه به اینکه قیمت اسکناس آمریکایی، شامه حساسی نسبت به نابسامانی و اخبار این‌چنینی دارد، انتظار می‌رفت که با انتشار این خبر رشد دلار در بازار آزاد همچنان ادامه‌دار باشد، اما این موضوع رنگ واقعیت به خود نگرفت و آرامش مجدداً در بازار ارز برقرار شد و دلار مجدداً همه مسیری را که در روز انتشار خبر سانحه برای بالگرد رئیس‌جمهور به سمت بالا پیموده بود، مجدداً به صورت معکوس به عقب بازگشت.

بازار طلا و سکه

قیمت‌ها در بازار طلا و سکه نیز در هفته گذشته تحت تاثیر کاهش قیمت دلار در بازار آزاد در مدار کاهشی قرار گرفت و حباب قیمتی یا اسمی اکثر صندوق‌های طلا تخلیه شد. سکه رفاه در بورس کالا در هفته گذشته پس از مدت‌ها به ارقام کمتر از 40 میلیون تومان رسید. کاهش دلار به مقادیر کمتر از 60هزار تومان، مهم‌ترین عامل تاثیرگذار در این افت قیمتی بود. رشد بهای اونس در بازارهای جهانی سبب شده تا ابزارهای معاملاتی بازار طلا و سکه به اندازه دلار افت قیمتی نداشته باشند. در واقع بخشی از فشار کاهش دلار، از طریق رشد قیمت اونس طلا جبران شده است. بررسی قطعات خانواده سکه طلا نیز نشان می‌دهد که همچنان قطعات مختلف سکه، نیم‌سکه و ربع‌سکه دارای حباب هستند و با دلار بالاتری مورد معامله قرار می‌گیرند. گفتنی است که انتظارات تورمی حاکم بر اقتصاد ایران موجبات این حباب در ابزارهای بازار طلا و سکه را فراهم کرده است.

بازار نفت

بهای نفت در روز چهارشنبه کاهش یافت، زیرا اظهارات مقامات بانک مرکزی ایالات‌متحده حاکی از افزایش نرخ بهره برای مدت طولانی‌تر است که می‌تواند مانع از تقاضای بزرگ‌ترین مصرف‌کنندگان نفت خام جهان شود. بهای معاملات آتی نفت برنت به 44 /82 دلار در هر بشکه رسید. نفت خام وست تگزاس اینترمدییت آمریکا با یک دلار کاهش به 26 /78 دلار در هر بشکه رسید. لوری لوگان، رئیس فدرال‌رزرو دالاس روز جمعه گفت مشخص نیست که آیا سیاست‌های پولی به اندازه کافی سخت‌گیرانه است که تورم را به هدف دودرصدی بانک مرکزی آمریکا کاهش دهد یا خیر. نرخ‌های بهره بالاتر معمولاً فعالیت اقتصادی را کاهش می‌دهد و تقاضای نفت را تضعیف می‌کند. رافائل بوستیک، رئیس فدرال رزرو آتلانتا نیز به رویترز گفت که فکر می‌کند تورم تحت سیاست‌های پولی کنونی احتمالاً کاهش می‌یابد و به بانک مرکزی امکان می‌دهد تا نرخ سیاستی خود را در سال 2024 کاهش دهد. جان کیلداف، یکی از شرکای Again Capital می‌گوید: به نظر می‌رسد دو سخنران فدرال‌رزرو مطمئناً چشم‌انداز کاهش نرخ‌ها را در نظر گرفته‌اند. پس از اظهارات مقامات فدرال‌رزرو، دلار آمریکا تقویت شد و کالاهای دلاری را برای خریدارانی که از ارزهای دیگر استفاده می‌کنند گران‌تر کرد. نرخ‌های بهره بیشتر و طولانی‌تر ایالات‌متحده نیز می‌تواند تقاضا را کاهش دهد. جیم ریتربوش از Ritterbusch and Associates گفت که قیمت نفت همچنین تحت فشار افزایش ذخایر سوخت ایالات‌متحده که به فصل تابستان نزدیک می‌شود، قرار دارد. ریتربوش گفت: با توجه به کاهش قیمت در ماه گذشته و روند ضعیف‌تر از حد انتظار تقاضا برای بنزین و گازوئیل ایالات‌متحده، برخی تعدیل‌های نزولی تقاضا محتمل به نظر می‌رسد. داده‌های روزهای گذشته نشان می‌دهد چین در ماه آوریل نفت بیشتری نسبت به ماه مشابه سال گذشته وارد کرده است که به جلوگیری از کاهش قیمت نفت کمک کرد. صادرات و واردات چین در ماه آوریل پس از کاهش ماه قبل به رشد بازگشت. در همین حال، به نظر می‌رسد بانک مرکزی اروپا به‌طور فزاینده‌ای کاهش نرخ بهره را در ژوئن آغاز کند.