فقر تقاضا در بورس

یک هفته معاملاتی دیگر در بازارهای دارایی سپری شد و در این میان بورس تهران شاهد افزایش اندک شاخص هم‌وزن و کاهش ارتفاع شاخص کل بود. دلار نیز پس از واکنش به سقف تاریخی، با اصلاح همراه شد و مجدداً خیز صعودی برداشته است. قیمت‌ها در بازار طلا و سکه نیز این روزها به‌طور کامل چشم به نوسانات قیمت اسکناس آمریکایی دوخته‌اند. قیمت نفت نیز معاملات روز چهارشنبه را با افزایش اندک به پایان رساند و قیمت نفت برنت مجدد به مرز 80 دلار بازگشت.

بازار سهام

 بورس تهران همچنان از ناحیه فقر تقاضا رنج می‌برد. رصد جریان بورس تهران و سایر بازارهای دارایی نشان می‌دهد بازارها در مقطع کنونی از فقدان نقدینگی رنج می‌برند. نرخ‌های سود بدون ریسک در ماه‌های اخیر افزایش معناداری را تجربه کرده‌اند و چنین موضوعی بازدهی مورد انتظار سرمایه‌گذاران را از بازارها افزایش داده است. برخی از صندوق‌های درآمد ثابت تا مقادیر ۳۰‌ درصد نیز سود پرداخت می‌کنند و گواهی سپرده بانک‌ها نیز که سود ۳۰‌درصدی در دل خود دارد، از دیگر ابزارهایی است که چنین امکانی را برای سرمایه‌گذاران فراهم کرده است. در نتیجه چنین عواملی سبب شده بازارها تهی از نقدینگی سرشار و سیال باشند. این موضوع اخیراً خود را در معاملات بازار ارز و حتی سهام نشان داد و به‌رغم بروز ریسک سیاسی، تقاضای سفته‌بازانه به میزانی نبود که بتواند افسار بازار را از دست بانک مرکزی خارج کند و در نتیجه دلار با کاهش ارتفاع همراه شد. در بورس تهران نیز ارزش معاملات خرد این بازار در هفته‌های اخیر در سطوح نازلی قرار داشته است و در کنار فقدان محرک در بورس تهران، می‌توان گفت این موضوع نیز یکی از عواملی است که به شکل‌گیری شرایط رکودی در بورس منجر شده است. گفتنی است که در هفته گذشته، میانگین ارزش معاملات خرد بازار سهام که شامل سهام و حق تقدم می‌شود، رقم چهار‌ هزار و 100 میلیارد تومان را ثبت کرد. با توجه به اینکه بورس در مقطع فعلی تمایلات رو به بالا از خود نشان می‌دهد و متغیرهایی مانند ارزش دلاری بازار و همچنین نسبت قیمت به سود گذشته‌نگر بازار در محدوده کف‌های بلندمدت خود قرار دارند، می‌توان به حرکت بازار در این مسیر جدید امیدوار بود، اما نمی‌توان از عدم اعتمادی که همچنان به عنوان یکی از مهم‌ترین ریسک‌های بازار است، غافل شد. واقعیت امر این است که جریان پول همچنان از خرید بی‌احتیاط در بازار سهام می‌ترسد و نسبت به ادامه مسیر معاملاتی نامطمئن است. از سوی دیگر بازار از سایر ریسک‌هایی که در حوالی آن پرسه می‌زند، ترس دارد و باید دید که در ماه‌های آتی نوع واکنش سرمایه‌گذاران به جریان معاملات بازارهای دارایی چگونه خواهد بود، بازار با اخبار مربوط به تجدید ارزیابی دارایی‌های شرکت‌های بورسی از پاییز تاریک خود بیرون آمد و مدتی هم با این فضای روانی مثبت تجدید ارزیابی در مدار صعودی قرار گرفت، اما بعد از آن دیگر اخبار تجدید چندان در معاملات نمادها موثر نبود. حتی اعلام عدد تجدید ارزیابی از سوی برخی شرکت‌ها نتوانست تقاضای قابل‌توجهی به سمت این نماد جذب کند و شاهد اصلاح و افت قیمت در آنها بودیم. به نظر می‌رسد اگر فضای معاملاتی بازار بهتر شود، احتمالاً نمادهای تجدید ارزیابی‌محور باز هم مورد توجه بازار قرار بگیرند. البته جریان‌های نقدی همیشه پناهگاه مطمئن‌تری برای معامله‌گران و سرمایه‌گذاران بوده، اما برنامه‌های تجدید ارزیابی نیز می‌تواند حداقل در کوتاه‌مدت در بازار تقاضا ایجاد کند. با توجه به افزایش قیمت دلار در بازار آزاد، دیدگاهی در تالار شیشه‌ای وجود دارد که بازار سهام نیز دیر یا زود حرکت خود را آغاز خواهد کرد و بنابراین این گروه از افراد در تالار شیشه‌ای اقدام به عرضه سهام تحت‌تملک خود نمی‌کنند و حتی در صورت داشتن نقدینگی در سمت خرید قرار می‌گیرند. علاوه بر افزایش قیمت دلار در بازار آزاد، این گروه اعتقاد دارند که ارزش دلاری بازار سهام در کف یک سال اخیر خود قرارگرفته است و نسبت قیمت به سود گذشته‌نگر نیز با افت قیمت‌ها در این مدت، در محدوده مناسبی قرار دارد، بنابراین دیر یا زود بازار سهام در مسیر صعودی قرار خواهد گرفت، در مقابل این جریان خوش‌بین در تالار شیشه‌ای نیز گروهی قرار دارند که نوع نگاه آنها با گروه مذکور تفاوت معناداری دارد. طرفداران این نگاه معتقدند بازار سهام در معرض انواع و اقسام ریسک‌ها قرار گرفته است و افزون بر ریسک قانون‌گذاری که همواره از ناحیه سیاستگذار، اکوسیستم تالار شیشه‌ای را در تنگنا قرار داده، بازار از ناحیه ریسک‌های سیستماتیک و ژئوپولیتیک نیز تهدید می‌شود و طبیعتاً در چنین شرایطی میل به خرید سهام در کلیت بازار در نازل‌ترین حد ممکن قرار می‌گیرد و دلیل اوضاع و احوال آشفته‌ای که اخیراً در بازار سهام حکمفرماست، همین عوامل است. نمی‌توان هیچ‌یک از دیدگاه‌های فوق‌الذکر را به‌طور کامل رد یا تایید کرد، اما می‌توان با بررسی برخی شواهد و قرائن و تجمیع دو دیدگاه یادشده، به درستی یا نادرستی تقریبی دیدگاه‌های مذکور پی برد. واقعیت امر این است که به دلیل ریسک‌هایی که در بالاتر ذکر شد، جریان پول در شرایط کنونی اقتصاد ایران ترجیح می‌دهد تا روانه بازارهایی شود که کنترل کمتری روی آن وجود دارد، بنابراین شاهد این امر هستیم که در هفته‌های اخیر، جریان نقدینگی راهی بازار طلا و سکه و سایر بازارهای دارایی می‌شود و بازار سهام، جزو آخرین اولویت‌های صاحبان نقدینگی است.

بازار ارز

با گذر از بحران و اخبار مربوط به درگیری و کشمکش نظامی با آمریکا در منطقه، در معاملات هفته گذشته، فضای رسانه‌ای علیه دلار و طلا با جدیت شروع شد و جریان منفی در حال تلاش برای تعمیق اصلاح بر روی ارز و طلا بود. با رسیدن دلار به سقف تاریخی خود اصلاح قیمتی در اسکناس آمریکایی محتمل بود و با فروکش کردن نسبی تنش‌ها و اخبار جنگی این اصلاح حتمی به نظر می‌رسید. در اولین مرحله از این فضای منفی رسانه‌ای، حباب قیمتی صندوق‌های طلا نسبت به ارزش ذاتی در صدر اخبار اوایل هفته گذشته قرار گرفت و مانور ویژه‌ای بر روی آن داده شد. در حالی ‌که این حباب، هفته‌های پیش با افزایش سقف صندوق‌ها از بین رفته بود، اما در اوایل هفته گذشته، از نظر خبری مانور خاصی بر روی آن داده شد. یکی از موضوعاتی که باعث کاهش نوسان دلار در هفته گذشته بود، اجرایی شدن نرخ سود ۳۰درصدی در بانک‌هاست. به نظر کارشناسان افزایش نرخ سود احتمالاً باعث خواهد شد که برخی از سرمایه‌گذاران ریالی از ورود به بازار دلاری صرف‌نظر کنند. البته هنوز برای قضاوت در خصوص عملکرد افزایش نرخ سود بر بازار ارز کمی زود به نظر می‌رسد.

بازار طلا و سکه

در چند وقت اخیر، دلار در بازار آزاد با رشد همراه شد و هم‌راستا و همسو با دلار، قیمت‌ها در بازار طلا و سکه نیز با افزایش همراه شد. دامنه نوسان ایجادشده یک‌درصدی برای سکه، سکه‌بازان بورسی را در تنگنای معاملاتی قرار داد و معاملات سکه رفاه در بورس در چند روز متوالی با افت یک‌درصدی نسبت به روز قبل پیگیری شد تا سکه رفاه چند روز متوالی در محدوده صف فروش قرار بگیرد. در هفته گذشته همچنین اکثر صندوق‌های طلا از سقف ثبت‌شده در روند صعودی اخیر افت معناداری را تجربه کردند و نکته جالب‌توجه این است که قبل از ریزش دلار، بسیاری از این صندوق‌ها بالاتر از NAV معامله می‌شدند و هیجان انتظاری افزایش قیمت، موجبات شکل‌گیری حباب را در این صندوق‌ها فراهم کرده بود که با ریزش‌های مکرر چند روز اخیر، قیمت برخی از این صندوق‌ها به زیر NAV رسید. تا جایی که قیمت صندوق‌های طلا به حدی کاهش پیدا کرد که برخی از آنها به قیمت‌های پایین‌تر از ارزش ذاتی رسیدند. اکثر صندوق‌های طلا در هفته گذشته با کاهش ارتفاع بیش از پنج درصد در قیمت پایانی خود در مقیاس هفتگی همراه شدند و قیمت سکه رفاه نیز همان‌طور که عنوان شد در هفته گذشته از سقف چند وقت اخیر خود عقب‌نشینی کرد و در ناحیه صف فروش قرار گرفت. تدوین دامنه نوسان برای سکه سبب شده فرآیند تخلیه هیجانات در این ابزار به تعویق بیفتد. سکه رفاه معاملات هفته گذشته را با قیمت بالاتر نسبت به سکه امامی در بازار آزاد به پایان رساند و دلیل این موضوع نیز همان‌طور که گفته شد، به دامنه نوسان وضع‌شده برای این ابزار بورسی بازمی‌گردد. به نظر می‌رسد مجموعه فعل و انفعالات حادث‌شده در قضیه تنش‌های منطقه‌ای و همچنین فضای خبری منفی موفق شده تا به حال عمق اصلاح را در دلار بازار آزاد و طلا بیشتر کند و احتمالاً این تلاش و افت قیمت‌ها تا جایی ادامه‌دار خواهد بود که فضای منفی پیرامون این متغیرها ادامه‌دار باشد.

بازار نفت

قیمت نفت در معاملات روز چهارشنبه اندکی تغییر کرد و بازارها در بحبوحه بدتر شدن شرایط ژئوپولیتیکی در روسیه و خاورمیانه منتظر نشانه‌های بیشتری برای عرضه هستند. قدرت دلار همچنان قیمت‌ها را تا حد زیادی پایین نگه داشته و معامله‌گران هرگونه احتمال کاهش زودهنگام نرخ بهره توسط فدرال‌رزرو را در نظر می‌گیرند. شاخص دلار در روز دوشنبه به بالاترین حد در سه ماه اخیر رسید. معاملات آتی نفت برنت سررسید آوریل در روز چهارشنبه با 76 /0 درصد افزایش به 19 /79 دلار در هر بشکه رسید، در حالی که قیمت آتی نفت خام وست‌تگزاس‌اینترمدییت با 5 /0 درصد افزایش به 81 /73 دلار در هر بشکه رسید. هر دو قرارداد نفتی روز دوشنبه حدود یک درصد رشد داشتند و در معاملات سه‌شنبه افت محدودی را تجربه کردند و در روز چهارشنبه مجدداً سبزپوش شدند. چندین حمله نیروهای ایالات‌متحده علیه گروه حوثی، مستقر در یمن، نشان از ناآرامی‌های ژئوپولیتیکی پایدار در خاورمیانه دارد. ایالات‌متحده همچنین در مورد حملات احتمالی بیشتر علیه حوثی‌ها، پس از تهدید این گروه به حمله به کشتی‌ها در دریای سرخ، هشدار داد. فعالیت حوثی‌ها در دریای سرخ به اختلالات احتمالی در حمل‌ونقل نفت به اروپا و آسیا اشاره دارد که به نوبه خود نگرانی‌ها را نسبت به کاهش عرضه جهانی افزایش داده است. جنگ اسرائیل و حماس که در مرکز بی‌ثباتی اخیر در خاورمیانه قرار دارد، نیز هیچ نشانه‌ای از کاهش تنش نشان نداده و گزارش‌های اخیر درباره آتش‌بس بی‌اساس به نظر می‌رسد. در روسیه، رسانه‌ها گزارش دادند که اوکراین حملات پهپادی را علیه یکی از بزرگ‌ترین پالایشگاه‌های نفت در این کشور انجام داده است که انتظار می‌رود صادرات محصولات نفتی از این کشور را کاهش دهد. چشم‌انداز کاهش عرضه می‌تواند تا حدودی به خنثی کردن نگرانی‌های مداوم در مورد کند شدن تقاضای نفت در سال جاری کمک کند. نگرانی از کاهش تقاضا باعث کاهش بیش از هفت‌درصدی قیمت نفت در دو هفته گذشته شد. تولید بی‌سابقه ایالات‌متحده و کاهش بی‌رویه تولید از سوی سازمان کشورهای صادرکننده نفت نیز تردیدهایی را در مورد اینکه چقدر بازارهای نفت در سال 2024 محدود خواهند شد، ایجاد کرده است. با این حال، نشانه‌های اخیر قدرت اقتصادی در ایالات‌متحده نشان داد تقاضا حداقل در بزرگ‌ترین مصرف‌کننده سوخت جهان ثابت خواهد ماند. پس از آنکه جروم پاول تا حد زیادی موضع خود را در مورد ثابت نگه داشتن نرخ بهره در کوتاه‌مدت تکرار کرد، تمرکز این هفته بر سیگنال‌های بیشتری از سوی مقامات فدرال‌رزرو است.