کاهش نرخ بهره عامل افزایش ارزش طلا
حجت قندی از دلایل افزایش تقاضای طلا می‌گوید
سال 2020 که روزهای پایانی آن را سپری می‌کنیم با تحولات متعددی همراه بود، از شیوع ویروسی که اقتصادهای جهانی را زمین‌گیر کرد تا نتایج غیرمترقبه انتخابات آمریکا همگی موجب شد تا سال 2020 به یک سال پر‌حادثه برای بازارهای جهانی تبدیل شود. سالی که نااطمینانی در آن اوج گرفت و بازارهای کالایی نوسانات سنگینی را پشت سر گذاشتند. در این میان بازار طلا یکی از معدود بازارهایی بود که از این تحولات و نااطمینانی‌ها سود برد و این فلز گرانبها توانست با عبور از مرز 2000دلاری به ازای هر اونس رکوردی تاریخی را به ثبت برساند. هرچند کشف واکسن کرونا و همچنین پیروزی بایدن در انتخابات آمریکا باعث شد تا جهان به ثبات در آینده امیدوار شده و قیمت طلا اندکی افت کند اما بسیاری از تحلیلگران همچنان معتقدند در سال 2021 احتمالاً طلا مجدداً از مرز 2000دلاری عبور کرده و رکوردهای تازه‌تری را به ثبت برساند. اما این اتفاق به چه عواملی بستگی دارد؟ حجت قندی، اقتصاددان و استاد دانشگاه وندربیلت آمریکا معتقد است که طلا در جهان امروز به عنوان یک کالای سرمایه‌ای و ذخیره ارزش کارکرد دارد و همین موضوع باعث شده تا مردم بیشتر از قبل از این فلز گرانبها استقبال کنند. این استاد اقتصاد بر این باور است که پیروزی بایدن در انتخابات آمریکا تاثیر چندانی بر قیمت طلا نداشته و آنچه قیمت طلا را متاثر می‌کند، عرضه و تقاضا در بازار طلاست. قندی همچنین می‌گوید امروزه پول بسیار زیادی در جهان به دنبال مکانی برای سرمایه‌گذاری می‌گردد ولی با وجود این جایی مطمئن را برای آن پیدا نمی‌کند چرا که وسایل و ابزارهای حفظ ارزش کمیاب‌تر از گذشته شده‌اند و طبیعی است که در چنین جهانی فلز کمیابی مانند طلا به وسیله نسبی بهتری برای حفظ ارزش تبدیل می‌شود. این اقتصاددان معتقد است طلا به این دلیل در ایران یک دارایی امن محسوب می‌شود که دیگر سرمایه‌گذاری‌ها بسیار ناامن هستند، وگرنه سرمایه‌گذاری در طلا به خودی خود همانند هر بازار دیگری دارای ریسک است.
♦♦♦
با توجه به آغاز واکسیناسیون کرونا در برخی نقاط دنیا، بعضی تحلیلگران از بازگشت قیمت اونس جهانی به زیر سطح 1800دلاری صحبت به میان می‌آورند، با این حال برخی دیگر معتقدند اگر چه واکسن کرونا کشف شده، ولی تا زمانی که واکسیناسیون در سطح جهانی انجام شود زمان بسیاری طول خواهد کشید و در این مدت همچنان ویروس کرونا در جوامع بین‌المللی شیوع خواهد داشت. به همین دلیل همچنان اقتصادهای جهانی حداقل در سال 2021 تحت تاثیر پاندمی کرونا خواهند بود و از این‌رو بازار طلا در نهایت روندی صعودی را در سال آینده به ثبت خواهد رساند. به نظر شما کدام تحلیل می‌تواند درست‌تر باشد؟
قبل از اینکه به این سوال شما پاسخ بدهم اجازه بدهید به چند نکته درباره طلا و بازار آن اشاره کنم. بر اساس آمار منتشر‌شده در گزارش‌های بین‌المللی و رسمی، کل طلای استخراج‌شده در طول تاریخ در حدود ۱۵۰ هزار تن بوده است. اگر بخواهیم ارزش فعلی این طلا را محاسبه کنیم باید از روشی که Mark to market نامیده می‌شود، استفاده کنیم. با استفاده از این روش می‌توان گفت ارزش کل طلای استخراج‌شده در طول تاریخ حدوداً معادل ۹ هزار میلیارد دلار است که تقریباً چهار برابر ارزش بازار شرکت اپل است.
به عنوان یک نکته حاشیه‌ای باید بگویم که در جهان فعلی نکته بسیار جالبی است که می‌توان شرکتی خلق کرده که ارزش آن به اندازه یک‌چهارم تمام طلاهایی باشد که بشریت در طول تاریخ پیدا کرده است. در حقیقت موضوعی که می‌خواستم با این مثال حاشیه‌ای به آن اشاره کنم این است که در جهان امروزی راه ایجاد ارزش از طریق مثلاً تلاش برای کشف یک معدن جدید طلا نیست بلکه از طریق ایجاد شرکت‌هایی نوآور و تکنولوژیک مانند اپل است.
اجازه دهید به بحث اصلی طلا برگردیم. طلا در شکل‌گیری تاریخ بشریت اهمیت زیادی دارد. قبل از اینکه پول به شکل امروزی آن رواج پیدا کند و در اختیار مردم قرار گیرد، سکه‌های ضرب‌شده از طلا کار مبادله و تجارت را در میان آدمیان تسهیل می‌کرده است. و از این طریق هم تجارت آسان‌تر شده و هم رفاه و رونق میان جوامع بشری بیشتر شده بود. در حقیقت علاوه بر آنکه طلا وسیله‌ای برای مبادله میان مردم بوده است این فلز گرانبها ابزاری برای ذخیره ارزش یا همان سرمایه‌گذاری هم محسوب می‌شده است.
چه مسائلی باعث شده تا طلا دیگر کاربرد معاملاتی نداشته باشد و یک کالای سرمایه‌ای میان مردم تبدیل شود؟
سه مشکل بزرگ باعث شد تا طلا و دیگر فلزات کمیاب و گرانبها به عنوان یک واسطه مبادله از رونق بیفتند و ابتدا پول کاغذی و اسکناس و سپس پول الکترونیکی جایگزین آنها شوند. نخستین مشکل که استفاده از طلا را تقریباً منسوخ کرد، مساله امنیت است. مساله بعدی، مشکل حمل‌و‌نقل خود طلاست. (به عنوان مثال حجم مبادلات الکترونیکی پول مخصوصاً برای تجارت از راه دور را در نظر بگیرید و تصور کنید که چه حجم از این مبادلات با جایگزینی طلا به جای پول الکترونیکی نابود می‌شد.)
در نهایت مشکل نهایی و مهم‌ترین مشکل در واقع کمیابی طلاست که کنترل عرضه این فلز زرد را غیرممکن می‌کند.
این موارد باعث شده تا طلا به عنوان وسیله مبادله دیگر مورد استفاده قرار نگیرد و کارکرد دیگر این فلز گرانبها در چند سال اخیر اهمیت بیشتری پیدا کند و آن کارکرد این است که طلا به عنوان ابزاری برای ذخیره ارزش مورد استفاده قرار بگیرد.
شما از دلایل تغییر ماهیت طلا از یک وسیله مبادله‌ای به یک کالای سرمایه‌ای گفتید، اما چرا با گذشت زمان اهمیت طلا برای حفظ ذخیره ارزش بیشتر شده و تقاضای طلا دچار افزایش شده است؟
دلیل اصلی این است که نرخ بهره واقعی در سال‌های اخیر به شدت کاهش پیدا کرده است. آمار قبل از بحران ویروس کووید 19 نشان می‌داد که تقریباً ۱۶ هزار میلیارد دلار دارایی در جهان وجود دارد که نرخ بهره اسمی منفی به آنها پرداخته می‌شود.
به عنوان مثال، نرخ بهره پرداختی دولت آلمان بر روی بدهی ده‌ساله آن دولت منفی نیم درصد است. به عبارتی اگر شما به دولت آلمان هزار یورو قرض بدهید ده سال دیگر چیزی کمتر از ۹۵۰ یورو به شما برخواهد گرداند.
اما چرا وضعیت به این شکل در آمده و به چه دلیل کاهش نرخ بهره بانک‌های مرکزی موجب می‌شود تا محبوبیت طلا میان سرمایه‌گذاران بیشتر شود؟
دلیل ساده و اقناعی آن است که در جهان امروز، پول بسیار زیادی در جهان به دنبال سرمایه‌گذاری می‌گردد ولی با وجود این جایی برای آن پیدا نمی‌کند.
به عبارتی وسایل و ابزارهای حفظ ارزش کمیاب‌تر از گذشته شده‌اند. به همین دلیل است که نرخ بهره در جهان در حال کاهش است و طبیعی است که در چنین جهانی فلز کمیابی مانند طلا به وسیله نسبی بهتری برای حفظ ارزش تبدیل می‌شود.
نکته دیگری که می‌توان به آن اشاره کرد این است که تقریباً تمام بانک‌های مرکزی عمده جهان در سال ۲۰۲۰ میلادی و برای مقابله با بحران کرونا سیاست‌های انبساط پولی اتخاذ کرده‌اند. حال اگر این سیاست‌ها در سال آینده نیز ادامه پیدا کند ارزش دارایی‌هایی که به شکل پول نقد نیستند نسبت به گذشته افزایش بیشتری هم خواهد یافت. یکی از این دارایی‌های غیرنقد طلاست.
اجازه دهید از این مساله عبور کنیم و کمی تحولات فعلی بازار طلا را مورد بررسی قرار دهیم. در سال 2020 اتفاقات زیادی در سطح جهانی رخ داد که بعد از پاندمی کرونا، انتخابات ریاست جمهوری آمریکا و شکست دونالد ترامپ مقابل بایدن یکی از مهم‌ترین رخدادها بود. به نظر شما پیروزی بایدن در انتخابات آمریکا چه تاثیری بر بازار طلا داشته است؟
نکته اول که باید عرض کنم این است که کار یک اقتصاددان پیش‌بینی قیمت دارایی‌ها در کوتاه‌مدت نیست. این موضوع به این دلیل است که ارزش دارایی‌ها در کوتاه‌مدت از عوامل روانی و خبرهای روزانه و لحظه‌ای متاثر می‌شوند که پیش‌بینی را بسیار مشکل می‌کند.
بنابراین پیش‌بینی قیمت دارایی‌ها در میان‌مدت و دراز‌مدت کاری به مراتب آسان‌تر است، چراکه می‌توان در آن از شوک‌های لحظه‌ای صرف‌نظر کرد. با این توضیحات باید بگویم به نظر من انتخاب بایدن و شکست ترامپ تاثیر مثبت یا منفی خاصی بر قیمت طلا ندارد.
پس از کشف واکسن کرونا و همچنین همزمانی تقریبی آن با پیروزی بایدن، نااطمینانی در اقتصاد و سیاست کمتر شد و تمایل به طلا نیز در میان سرمایه‌گذاران اندکی افت کرد. به نظر شما چگونه استقبال سرمایه‌گذاران از این فلز گرانبها به عنوان یک دارایی امن مجدداً رونق پیدا خواهد کرد؟
در پاسخ به این سوال باید به این نکته توجه کنیم که طلا لزوماً در هر زمان و مکانی امن‌ترین دارایی یا وسیله سرمایه‌گذاری نیست. به عنوان مثال آنچه در آمریکا امن‌ترین وسیله برای سرمایه‌گذاری در نظر گرفته می‌شود بدهی‌های دولت آمریکاست. تقریباً در بقیه جهان توسعه‌یافته نیز همین وضعیت صادق است و بدهی‌های دولت‌هایی که اعتبار خوبی دارند وسیله‌ای امن برای سرمایه‌گذاری در نظر گرفته می‌شوند.
اگر به افزایش و کاهش قیمت طلا در بازار جهانی نگاه کنیم به خوبی در‌می‌یابیم که سرمایه‌گذاری در بازار طلا هم مانند سرمایه‌گذاری در دارایی‌های دیگری مانند سهام و ارز با ریسک همراه است.
اما یک سوال که باید به جواب آن فکر کنیم این است که چرا در کشوری مثل ایران دارایی مانند طلا به یکی از امن‌ترین دارایی‌ها تبدیل شده است و مردم نقدینگی خود را به این فلز گرانبها تبدیل می‌کنند. با توجه به ارتباط مستقیم قیمت طلا در داخل کشور با قیمت طلا در بازارهای جهانی و توجه به این نکته که طلا در دیگر کشورها به این اندازه مورد توجه سرمایه‌گذاری نیست، اینکه طلا امن‌ترین وسیله سرمایه‌گذاری در داخل کشور است نشانگر این موضوع است که وسایل دیگر سرمایه‌گذاری همگی ناامن هستند. و این مشکلی است که باید برای آن چاره‌ای اندیشید.
در حقیقت هدف سیستم اقتصادی کشور باید ایجاد وسایل امن‌تر سرمایه‌گذاری برای فعالان اقتصادی و خانواده‌ها در داخل کشور باشد.
با توجه به رخدادهای مختلفی که در سال جاری روی قیمت طلا تاثیر گذاشت و موجب شد تا این فلز گرانبها به بالاترین سطح تاریخی خود نیز برسد، به نظر شما به طور کلی چه عواملی می‌تواند بازار طلا را تحت تاثیر قرار دهد؟
به طور کلی قیمت طلا به عرضه و تقاضا در بازار طلا بستگی دارد. در حقیقت در طرف عرضه، طلا با محدودیت فیزیکی مواجه است. در طرف تقاضای طلا نیز بخشی از این تقاضا مربوط به تقاضای مصرفی است و بخشی دیگر تقاضای سفته‌بازی و سرمایه‌گذاری است.
حدس من آن است که در میان‌مدت و دراز‌مدت تقاضای سرمایه‌گذاری برای طلا افزایش خواهد یافت. البته شاید بهتر باشد که این جمله را این‌گونه بخوانید که احتمال افزایش تقاضا برای سرمایه‌گذاری در بازار طلا، بیشتر از احتمال کاهش تقاضا برای سرمایه‌گذاری در این بازار است.
چه تفاوتی میان پیش‌بینی‌های کوتاه‌مدت و میان‌مدت وجود دارد؟ در واقع تفاوت در عوامل تاثیرگذار بر آینده طلا در کوتاه‌مدت و میان‌مدت چیست؟
همان‌گونه که پیشتر هم به آن اشاره کردم کار یک اقتصاددان تخمین قیمت کوتاه‌مدت دارایی‌ها نیست. فعالان بازار طلا احتمالاً دید بهتری از یک اقتصاددان درباره جهت‌گیری کوتاه‌مدت یک دارایی دارند.
با وجود این حدس من این است که نیروها و عواملی که باعث افزایش تقاضا برای سرمایه‌گذاری روی طلا در آینده می‌شوند باعث خواهد شد که تقاضا برای طلا نه‌تنها در میان‌مدت بلکه در دراز‌مدت نیز افزایش پیدا کند. البته مجدداً باید بر این نکته تاکید کنم که این فقط یک حدس است.
از آنجا که در بازار داخل کشور، قیمت طلا و سکه به دلار نیز وابسته است، توازن میان اونس جهانی و دلار در نهایت بازار طلا را به چه سمت‌و‌سویی خواهد برد؟
اگر منظورتان رابطه میان طلا و دلار در کشور است، جواب می‌تواند این باشد که با توجه به بانک، آربیتراژ طلا بسیار آسان است. در حقیقت قیمت طلا در داخل کشور منعکس‌کننده قیمت دلار و قیمت اونس جهانی آن است.
به عبارت دیگر هر تغییر قیمت طلا در داخل ایران منعکس‌کننده تغییر در قیمت دلار، قیمت اونس جهانی یا هر دو آنهاست که این تاثیرها می‌تواند در یک جهت یا در خلاف جهت یکدیگر
باشند.
