ولع نقدینگی

حمید فرزین: «خریدار وام ازدواج شما هستم؛ وام 50میلیونی را 12 میلیون می‌خرم و وام 100میلیونی را 24 میلیون.» این متن یکی از آگهی‌های سایت دیوار است و آگهی‌های مشابه دیگری نیز در این سایت وجود دارد، منتها کمی قیمت‌ها تفاوت می‌کند. پیش از این، افرادی تمایل داشتند تسهیلات قرض‌الحسنه ازدواج زوجین را خریداری کنند، ولی هم قیمت‌ها بسیار پایین‌تر بود و هم خرید و فروش مانند الان گسترده نبود که بازاری پیرامون آن شکل بگیرد. در حال حاضر نه‌تنها خریداران در سایت‌های آنلاین قیمت‌های خود را اعلام می‌کنند که فروشندگان نیز بعضاً قیمت‌های پیشنهادی خود را عنوان می‌کنند. فروشنده‌ای در آگهی خود در سایت دیوار نوشته است: «وام 50میلیونی را 15 میلیون تومان می‌فروشد»؛ از دیگر شرایط او، قرارداد محضری و تامین ضامن‌ها از سوی خریدار است. در واقع فروشندگان سعی می‌کنند، حتی ضامنین وام ازدواج را خود خریدار تامین کند و بعد برای این که کار از محکم‌کاری عیب نمی‌کند، قراردادی محضری هم امضا می‌کنند.

فروشندگان از خریداران، بعضاً سفته می‌خواهند که اقساط وام را پرداخت کنند. هر کس البته شرایطی دارد؛ خلاصه اینکه بازاری شکل گرفته است و برحسب خواست‌های افراد، مقتضیات خاص خود را دارد. چرا چنین بازاری شکل گرفته است و اساساً دلیل اینکه تقاضا برای خرید وام ازدواج بالا رفته، چیست؟ به نظر می‌رسد بخشی از پاسخ را بتوان در بالا بودن نرخ تورم جست‌وجو کرد. خریداران می‌گویند در صورتی که بتوانند نقدینگی برای خود فراهم کنند، می‌توانند از طریق سرمایه‌گذاری آن در بازارهای دیگر کسب سود کنند. در واقع انتظار دارند هر کالایی بخرند، با توجه به نرخ تورم، حداقل بتوانند 25 درصد سود کسب کنند و البته به دلیل انتظار بالا ماندن نرخ تورم، امکان کسب سودهای بیشتر را نیز برای خود منتفی نمی‌دانند. در کنار این، برخی می‌گویند چون به منابع بانکی دسترسی ندارند، سعی می‌کنند از گیرندگان تسهیلات قرض‌الحسنه ازدواج این نیاز را تامین کنند. در واقع به دنبال سود خاصی نیستند، بلکه می‌خواهند نقدینگی‌ای را که برای کار مورد نظر خود نیاز دارند، تامین کنند.

با این حال، نمی‌توان نادیده گرفت که این بازار می‌تواند رانتی را ایجاد کند که منجر به سود عده‌ای خاص و ضرر عده‌ای دیگر شود؛ تسهیلات قرض‌الحسنه ازدواج نرخ بهره خاصی ندارد و فرد تنها یک کارمزد برای دریافت آن می‌پردازد؛ با توجه به این مساله و بالا بودن نرخ تورم، طبیعی است که انتظار داشته باشیم تمایل برای دریافت این تسهیلات زیاد باشد. در چنین شرایطی، اگر منابع بانک‌ها برای تامین این وام قرض‌الحسنه کافی نباشد، طبیعی است که بانک به جای استفاده از منابع سپرده‌های قرض‌الحسنه پس‌انداز، از سپرده‌های قرض‌الحسنه جاری استفاده کند. این مساله خود یک عدم توازن ایجاد می‌کند و مساله دیگر این است که ما در حاشیه بازار اصلی، یک بازار دیگر با نرخ بهره متفاوت برای وام‌های ازدواج درست کرده‌ایم.