بهبود موقتی

  حامد زرندی: اخیراً هفدهمین گزارش بانک جهانی در ارتباط با انجام کسب‌وکارها در 190 اقتصاد گزارش شده است. این گزارش در واقع هشتمین گزارش از اقتصاد ایران و وضعیت آن برای کسب‌وکارهاست. در گزارش ۲۰۲۰ کشورمان نسبت به سال گذشته یک پله در رتبه جهانی‌اش صعود داشته است. در این گزارش بررسی شده است که اولاً ایران در کدام معیارهای سنجش کسب‌وکار نسبت به سال گذشته بهبود داشته است و دوماً در این هشت گزارش بانک جهانی هرسال چه اصلاحاتی انجام داده است. در بخش دیگری از این مقاله به اصلاحات کشورهای دیگر پرداخته شده که بانک جهانی از اصلاحات آنها به عنوان قدمی مهم یاد کرده است. به نظر می‌رسد این گزارش برای سیاستگذاران و افراد قانونگذار دید روشنی برای اصلاحات مورد نیاز برای سال‌های آینده دارد. این گزارش که تحت عنوان Doing Business 2020 منتشر شده است، اطلاعات جمع‌آوری‌شده در کشورها تا ماه آوریل 2019 را بررسی کرده است. روال کلی این گزارش به این صورت است که هرساله معیارهایی را برای سنجش روال کسب‌وکارهای هر اقتصاد مورد هدف قرار می‌دهد و با ارائه گزارش‌هایی این معیارها را در هر کشور نسبت به سال‌های گذشته خودش و همچنین مقایسه با کشورهای منطقه و برترین اقتصادهای دنیا مورد ارزیابی قرار می‌دهد. همچنین در پایان این گزارش اصلاحات انجام‌شده در سال‌های گذشته هر کشور را گزارش می‌کند.

 گزارش انجام کسب‌وکار

این پروژه اقدامات عینی از مقررات تجاری و اجرای آنها را در 190 اقتصاد و شهرهای منتخب در سطح ملی و منطقه‌ای ارائه می‌دهد. این گزارش‌ها به شرکت‌های کوچک و متوسط داخلی در هر اقتصاد نگاه می‌کند و مقررات مربوط به آنها را از طریق چرخه زندگی (چرخه زندگی یک کسب‌وکار) مورد ارزیابی قرار می‌دهد. این پروژه همان‌طور که در بنگاه‌های محلی اعمال می‌شود چندین بعد مهم از محیط را بررسی می‌کند. این شاخص‌های کمی مقررات برای شروع مشاغل، رسیدگی به پروانه ساخت‌وساز، دریافت خدمات الکتریکی، ثبت املاک، گرفتن اعتبار، محافظت از سرمایه‌گذاران کسب‌وکارهای خرد، پرداخت مالیات، تجارت در خارج از مرزها، اجرای قراردادها و حل مشکلات مربوط به ورشکستگی را ارائه می‌دهد. این پروژه با جمع‌آوری و تجزیه و تحلیل داده‌های کمی جامع برای مقایسه محیط‌های تجارت در هر اقتصاد، آنها را ترغیب می‌کند تا به سمت مقررات کارآمدتر رقابت کنند. همچنین در این گزارش سعی شده است معیارهای قابل اندازه‌گیری برای اصلاحات ارائه شود و به عنوان یک منبع برای دانشگاهیان، روزنامه‌نگاران، محققان بخش خصوصی و سایر افراد علاقه‌مند به فضای کسب‌وکار هر اقتصاد ارائه می‌شود. اولین گزارش ارائه‌شده که در سال 2003 منتشر شد، شامل پنج مجموعه شاخص در 133 اقتصاد بود. مطالعه امسال شامل 11 مجموعه شاخص و 190 اقتصاد است. در این گزارش آمده است، در حالی که مقررات برای محافظت از کارگران، ایمنی عمومی، مشاغل و سرمایه‌گذاری‌ها وجود دارد، اما مقررات ناکارآمد می‌تواند فعالیت کارآفرینی و رشد تجارت را خنثی کرده و بر سهولت انجام کار تاثیر بگذارد. به همین منظور مثال جالبی آمده است که می‌گوید تکمیل مجوزها و مدارک مرزی صادراتی برای حمل‌ونقل دریایی در کامرون و ساحل عاج بیشتر از 200 ساعت طول می‌کشد. در مقابل، تنها 10 ساعت در سنگاپور همین هدف به سرانجام می‌رسد. یا هزینه‌های مرز برای صادرات در بندرگاه‌های گابن به‌طور متوسط بیش از 1600 دلار است در حالی که در موریس 300 دلار است. در این گزارش آمده است که سرمایه‌گذاران خارجی ممکن است برای سرمایه‌گذاری در اقتصادهایی که قوانین، مانع از شکوفایی فعالیت‌های اقتصادی هستند دچار تردید شوند.

بهترین اقتصادها برای انجام یک کسب‌وکار

بر اساس این بررسی 10 اقتصاد برتر دنیا برای انجام کسب‌وکار چنین گزارش شده است. نیوزیلند (با نمره 8 /86 از 100)، سنگاپور (2 /86)، هنگ‌کنگ چین (3 /85)، دانمارک (3 /85)، جمهوری کره (84)، ایالات‌متحده (84)، گرجستان (7 /83)، انگلیس (5 /83)، نروژ (6 /82) و سوئد (82). در این گزارش از علت‌های موفقیت این کشورها در سهولت انجام کسب‌وکار چند ویژگی مشترک ذکر شده است. از جمله استفاده گسترده از سیستم‌های الکترونیکی. 20 اقتصاد برتر دارای فرآیندهای مشاغل آنلاین و سیستم‌های تشکیل پرونده مالیاتی الکترونیکی هستند و اجازه می‌دهند رویه‌های آنلاین مربوط به نقل و انتقال املاک در آنها شکل گیرد. علاوه بر این، 11 اقتصاد روش‌های الکترونیکی برای اجازه ساخت‌وساز را به کارآفرینان و صاحبان کسب‌وکار می‌دهند. در نهایت، 20 اقتصاد برتر دارای مقررات تجاری صحیح و شفافیت بالایی هستند.

اقتصادهایی با بیشترین پیشرفت

این گزارش همچنین به این موضوع نگاه می‌کند که کدام اقتصادها بیشترین پیشرفت را داشته‌اند. Doing Business 2020 نشان داد که 10 اقتصادی که بیشترین سهم خود را در سهولت انجام کسب‌وکار کسب کرده‌اند عبارتند از: عربستان سعودی، اردن، توگو، بحرین، تاجیکستان، پاکستان، کویت، چین، هند و نیجریه. در عربستان سعودی مقامات این کشور یک مرکز برای ادغام شرکت تاسیس کردند و شرط لازم را برای زنان متاهل به منظور تهیه اسناد اضافی هنگام ارائه کارت شناسایی ملی حذف کردند. این کشور همچنین روندهای قبل و بعد از ثبت را ساده و ادغام کرده است. اردن برای نخستین بار با سه اصلاح به کشورهایی با اصطلاحات قوانین مربوط به کسب‌وکار پیوسته است. با وضع قانون جدید معاملات امن، اصلاح قانون ورشکستگی و راه‌اندازی یک وثیقه یکپارچه مدرن و مبتنی بر اخطار، دسترسی به اعتبار را برای کسب‌وکارها تقویت کرده است. علاوه بر این، اردن پرداخت مالیات را با اجرای پرونده‌های الکترونیکی و پرداخت مالیات کار و سایر کمک‌های اجباری آسان‌تر کرده است. با پنج اصلاح در آیین‌نامه تجارت توگو با سهولت در انجام کسب‌وکار، نمره کسب‌وکار این کشور برای دومین سال متوالی و برای سومین بار در پنج سال گذشته در بین 10 اقتصاد برتر دنیا قرار گرفت. مقامات الزام به اسناد رسمی برای شرکت را لغو کردند و زمان ثبت نام شرکت را کاهش دادند. دولت روند دریافت پروانه ساخت را ساده‌تر و اتصال به شبکه برقی را آسان‌تر کرده است. همچنین فرآیندهای ثبت املاک و اعتبار تسهیل شده است. برخی دیگر از اقتصادهایی که اصلاحات انجام دادند، عبارت‌اند از: بحرین آسان‌تر شدن دسترسی به برق و سیستم‌های الکتریکی را انجام داده است. در حال حاضر اتصال سریع‌تر و ارزان‌تر به شبکه اتفاق می‌افتد. پاکستان با ثبت سریع‌تر و آسان‌تر ثبت‌نام و افزایش شفافیت سیستم مدیریت اراضی، ثبت املاک را آسان‌تر کرده است. تاجیکستان با راه‌اندازی یک آژانس وثیقه‌سازی یکپارچه، اخذ اعتبار را آسان‌تر کرده است. کویت با ارائه اطلاعیه 21روزه برای جلسات مجمع عمومی، حمایت از سرمایه‌گذاران خرد را تقویت کرده است. از جمله اقدامات دیگر، چین با اجرای روش‌های ترجیحی مالیات بر درآمد شرکت‌ها باعث تسهیل پرداختی بنگاه‌ها شده است. هند با کاهش هزینه‌ها و زمان مرتبط با مدارک و مستندات مرتبط با صادرات، تجارت در مرزها را آسان‌تر کرده است. نیجریه با افزایش کیفیت روندهای قضایی، اجرای قراردادها را تسهیل کرده است.

صعود یک‌پله‌ای رتبه ایران

ایران در این گزارش نسبت به سال قبل یک پله صعود داشته است و از 128 به 127 صعود کرده است. نمرات ایران را در این دو سال بررسی می‌کنیم و نشان می‌دهیم دقیقاً در کدام شاخص‌ها کشور بهبود یافته که در نهایت منجر به صعود یک‌پله‌ای کشورمان شده است. همان‌طور که به 10 معیار ارزیابی‌شده در این دو گزارش پرداخته شده، برخی معیارها اندکی بهبود یا اندکی پسرفت داشته‌اند. اما همان‌طور که مقایسه رتبه‌ها یا به صورت دقیق‌تر مقایسه نمره‌ها در این دو سال نشان می‌دهد، سه معیار پیشرفت چشمگیری داشته‌اند. در درجه اول حمایت از سرمایه‌گذار خرد بیشترین بهبود را داشته، سپس بحث مربوط به ثبت مالکیت و در نهایت اخذ مجوز ساخت‌وساز نسبت به سال گذشته پیشرفت داشته‌اند. در پایان این گزارش اصلاحات صورت‌گرفته هر کشور به صورت سالانه گزارش شده است. اصلاحات در کشورمان طی سال‌های گذشته چنین است.

گزارش 2010

 شروع یک کسب‌وکار: با معرفی یک سیستم ثبت‌نام الکترونیکی، راه‌اندازی کسب‌وکار را ساده کرد.

 برخورد با مجوزهای ساختمانی: با معرفی دفاتر خدمات الکترونیکی در تهران، کار با مجوزهای ساختمانی را تسهیل کرده است.

 پرداخت مالیات: با تبدیل مالیات بر فروش به مالیات بر ارزش افزوده، پرداخت مالیات برای شرکت‌ها را آسان‌تر کرده است.

 تجارت در سراسر مرزها: از طریق نصب اسکنر در بندر شهید رجایی زمان صادرات و واردات را کاهش داده است.

گزارش 2011: راه‌اندازی یک کسب‌وکار: با راه‌اندازی یک پورتال وب، امکان راه‌اندازی کسب‌وکار را آسان‌تر کرده و به کارآفرینان امکان جست‌وجو و ذخیره یک شرکت منحصر به فرد می‌بخشد.

دریافت اعتبار: ایجاد یک دفتر اعتباری جدید خصوصی، که با این دفتر دسترسی به اطلاعات اخذ اعتبار تسهیل شده است.

اجرای قراردادها: با معرفی پرونده الکترونیکی برخی اسناد، پیام متنی اجرای قراردادها آسان‌تر و سریع‌تر انجام می‌شود.

گزارش 2013: شروع یک کسب‌وکار: با ملزم کردن بنیانگذاران شرکت برای دریافت ترخیص پرونده کیفری نسبت به ثبت شرکت جدید. حمایت از سرمایه‌گذاران خرد: حمایت از سرمایه‌گذاران با نیاز به افشای فوری معاملات تراکنش‌های مربوطه.

گزارش 2015: شروع یک کسب‌وکار: با ساده کردن مراحل ثبت نام و مراحل ثبت شرکت، تجارت را آسان‌تر کرده است. دسترسی به برق: تسهیل در اخذ مجوزهای مربوط به برق (Electricity).

گزارش 2017: تجارت در سراسر مرزها: صادرات و واردات را با بهبود و گسترش خدمات ارائه‌شده آسان‌تر کرده است. اجرای قراردادها: با اجرای خدمات الکترونیکی، فرآیند اجرای قراردادها تسهیل شده است.

گزارش 2018: دریافت اعتبار: با گزارش داده‌های مربوط به پرداخت اعتبار از یک خرده‌فروش خودرو، دسترسی به اطلاعات را تسهیل کرده است.

گزارش 2019: پرداخت مالیات: با معرفی یک سیستم آنلاین برای تشکیل کمک‌های تامین اجتماعی، پرداخت مالیات را آسان‌تر کرده و امکان ثبت مطالبات بازپرداخت مالیات بر ارزش افزوده به‌صورت آنلاین، اصلاح اظهارنامه مالیات بر درآمد شرکت به صورت آنلاین و پرداخت بدهی مالیاتی اضافی در بانک را فراهم آورد. تجارت در سراسر مرزها: با افزایش پنجره واحد تجارت ملی، صادرات و واردات را آسان‌تر کرده است.

گزارش 2020: ثبت املاک: با افزایش میانگین ارزش زمین مشمول مالیات در شهر تهران، انتقال ملک را گران‌تر کرد.  در پایان این گزارش آمده است که مشوق‌ها مشخص است. اقتصادهایی که در شاخص‌های انجام کار موفق هستند از سطح بالاتری از فعالیت‌های کارآفرینی بهره‌مند می‌شوند. این مساله به نوبه خود باعث ایجاد اشتغال بهتر، درآمد بیشتر دولت و درآمد بیشتر می‌شود. علاوه بر این، در جایی که فرآیندهای نظارتی سنگین و طاقت‌فرساست، ممکن است وسوسه متوسل شدن به فساد برای انجام کارها بیشتر شود. نتایج حاصل از Doing Business 2020 نشان می‌دهد که تقریباً در هر اقتصاد دنیا، زمینه‌ای برای ساده‌سازی یا تسریع در قوانین وجود دارد تا کارها آسان‌تر انجام گیرد تا کارآفرینی شکوفا شود و این امکان را برای فعالیت اقتصادی فراهم کند تا به بیشترین پتانسیل خود دست یابد.