روایت فقر
افزایش ضریب جینی چه تبعات اجتماعی و اقتصادی دارد؟
مرضیه محمودی: پس از گزارش مرکز پژوهش‌های مجلس و آمار 40درصدی زیر خط مطلق فقر، حالا وزارت امور اقتصادی و دارایی گزارش داده ضریب جینی افزایش یافته است. این به آن معناست که شکاف درآمدی در جامعه بیشتر شده است.
هنوز آمارهای رسمی سال 97 و 98 در دسترس نیست، اما وزارت امور اقتصادی و دارایی پیش‌بینی کرده ضریب جینی در سال ۹۷ به میزان 0123 /0 واحد نسبت به سال قبل افزایش یافته و معادل 4131 /0 خواهد شد. این روند افزایشی در سال 98 هم ادامه خواهد یافت. گزارش سال 96 می‌گوید ضریب جینی در این سال با اندکی بهبود از 4045 /0 در سال ۹۵ به 4008 /0 در سال ۹۶ رسیده بود و حالا گزارش‌ها حاکی از افزایش این شاخص است. جزئیات آماری بیشتری از این شاخص در دسترس نیست و آنچه وزارت امور اقتصادی و دارایی منتشر کرده، در حد همین چند عدد است. اطلاعاتی که در بسته رونق تولید برای سال ۹۸ ارائه شده و گویا سیاستگذار خواسته به خود یا آن دیگری یادآوری کند که اگر تولید رونق نگیرد و موانع آن برطرف نشود باید در انتظار زنجیره به هم پیوسته‌ای بود. زنجیره‌ای که در آن نرخ رشد اقتصادی وضعیت بدتری خواهد داشت. کاهش نرخ رشد اقتصادی و کوچک شدن کیک اقتصاد سبب می‌شود مشاغل بیشتری از دست برود و مشاغل کمتری ایجاد شود. در نبود شغل، درآمد خانوارها کمتر می‌شود و رفاه عمومی کاهش می‌یابد. در این میان فقرا، فقیرتر می‌شوند و آنان که شرایط بهتری دارند، در نهایت با تلاش بسیار خواهند توانست کیفیت کنونی زندگی خود را حفظ کنند. در این موقعیت طبقات بالا و پایین از هم بیشتر فاصله می‌گیرند، شکاف درآمدی و نابرابری بیشتر می‌شود و در یک جامعه نابرابر در شرایط اجتماعی و سیاسی خاصی قرار خواهد گرفت.
این آمار زمانی نگران‌کننده‌تر می‌شود که آن را در کنار گزارش اخیر مرکز پژوهش‌های مجلس قرار دهیم. گزارشی که نشان می‌داد «در سال 96، حدود 16 درصد از جمعیت کشور در زیر خط فقر مطلق قرار داشته اما پیش‌بینی می‌شود تا پایان سال 97 با سناریوهای مختلف برای وضعیت درآمدی خانوار، 23 تا 40 درصد جمعیت زیر خط فقر مطلق بروند.» آماری که نشان می‌داد درصد جمعیت زیر خط فقر مطلق در سال 97 نسبت به سال 96، در سناریوی خوش‌بینانه 5 /1 برابر و در سناریوی بدبینانه 5 /2 برابر شده است. گزارش وزارت امور اقتصادی و دارایی می‌گوید شکاف درآمدی بیشتر شده و قرار گرفتن آن در کنار گزارش مرکز پژوهش‌ها نشان می‌دهد در یکی‌دو سال اخیر، شرایط طبقات پایین جامعه بدتر شده. به عبارتی در یکی‌دو سال گذشته فقرا در ایران فقیرتر شده‌اند.
این دستاورد در حالی است که این دولت در یک سال گذشته - از ابتدای سال 97 به این‌سو- تمام تمرکز خود را صرف اجرای سیاست‌های حمایتی و تدوین بسته‌های مختلف کرده بود. بودجه عمران به نفع یارانه‌های نقدی و غیرنقدی هزینه شد و حالا نتیجه آن برای سیاستگذار جالب نخواهد بود.
دولت اما توان خود را صرف حمایت از طبقات فقیر کرده اما نه‌تنها نتوانسته آنها را در جایگاه قبلی حفظ کند، بلکه شرایط برای آنها بدتر هم شده است. اما مقصر اصلی این شرایط کیست؟ تورم بالا و نرخ رشد اقتصادی پایین یا سیاست‌هایی که مانع چرخش اقتصاد است؟
