تیر خطا

مرضیه محمودی: پنج سال از روزی که حسن روحانی اولین لایحه بودجه دولتش را به مجلس ارائه داد و با گلایه از یارانه عظیم انرژی کارشناسان را به ارائه راهکاری برای پایان دادن به این شیوه نادرست فراخواند می‌گذرد. اما نه‌تنها راهکار جایگزینی یافت نشده که معاون اول دولت هم می‌گوید: «نمی‌توانیم یک‌مرتبه از اقتصادی که در آن یارانه وجود دارد به سمت اقتصاد آزاد حرکت کنیم.» او گفته «افزایش قیمت بنزین در حال حاضر شدنی نیست و جامعه کشش آن را ندارد.» دلیل دولتی‌ها و حتی مجلسی‌ها برای عدم افزایش قیمت بنزین حمایت از اقشار فرودست جامعه است. اما آیا واقعاً یارانه انرژی به جیب فرودستان می‌رود؟ مهدی ناجی و پویا ناظران در سرمقاله اول آبان‌ماه دنیای اقتصاد به همین مساله اشاره کرده و نوشتند «دولت روزانه 400 میلیارد تومان یارانه برای مصرف بنزین می‌پردازد تا از طبقات فرودست جامعه حمایت کند اما سهم دهک دهم جامعه (طبقه ثروتمند) از این یارانه روزانه 100 میلیارد تومان و سهم گروه‌های کم‌درآمد نزدیک به ۱۰ میلیارد تومان است.» یعنی یک‌دهم! حتی «سهم قاچاقچیان بنزین از یارانه، روزانه حدود ۸۰ میلیارد تومان است». یعنی قاچاقچیان سوخت هم، هشت برابر طبقات کم‌درآمد از یارانه دولت بهره‌مند می‌شوند. آمارهای آژانس بین‌المللی انرژی نشان می‌دهد در سال 2016 ایران 8 /34 میلیارد دلار به پرداخت یارانه نفت و گاز و برق اختصاص داده و پس از چین، در جایگاه دوم پرداخت یارانه انرژی قرار دارد. همچنین بر اساس آمارهای صندوق بین‌المللی پول، ایران از منظر نسبت یارانه پنهان انرژی به بودجه در رتبه اول جهان قرار دارد. پویا ناظران و جمعی از اقتصاددانان هم پژوهشی در خصوص اصلاح قیمت انرژی در ایران -در زمان دلار 4800‌تومانی- انجام داده بودند که نشان می‌داد با احتساب دلار 4800‌تومانی، دولت سالانه 70 هزار میلیارد تومان یارانه برای بنزین می‌پردازد و اگر دیگر حامل‌های انرژی مانند گازوئیل و گاز طبیعی را هم لحاظ کنیم این رقم به 200 هزار میلیارد تومان می‌رسد. یعنی رقمی پنج برابر رقم کل یارانه نقدی سالانه. حال قیمت دلار به حدود چهار برابر رسیده و احتمالاً یارانه پنهان دولت هم چهار برابر شده است! آمارها ساده و روشن است. دولت همه‌ساله منابع عظیمی را صرف یارانه انرژی می‌کند. دولتمردان می‌گویند قیمت بنزین و دیگر حامل‌ها را افزایش نمی‌دهند چون «جامعه کشش آن را ندارد» یا چون «به طبقات پایین فشار می‌آید» اما کجای اینکه ثروتمندان ۱۰ برابر فقرا یارانه بگیرند رنگ عدالت دارد و کجای آن که یارانه قاچاقچی از کل درآمد فقرا بیشتر باشد، عادلانه است؟ حتی این قیمت تصنعی پایین به افزایش مصرف هم دامن زده. چراکه آمارها نشان می‌دهد سرانه مصرف نهایی انرژی ایران 7 /1 برابر متوسط مصرف جهانی است. هم دولت می‌داند و هم مجلس که گزیر و گریزی از اصلاح قیمت‌ها نیست. اما راهکار آنها بازگشت به احیای کارت‌های سوخت و دونرخی کردن بنزین است. اما احیای کارت سوخت در بهترین حالت قاچاق را کاهش می‌دهد. اما عدالتی در توزیع یارانه‌ها به همراه نخواهد داشت. دولت با این شیوه باز هم روزانه 400 میلیارد و ماهانه 12 هزار میلیارد و سالانه بالغ بر 140 هزار میلیارد تومان یارانه انرژی می‌پردازد. یارانه‌ای به نام فرودستان جامعه و به کام فرادستان.