دشواری در راه

  ابراهیم علیزاده: دقیقاً در اوج تحریم‌های اقتصاد ایران، در یک نشست پارلمان بخش خصوصی، یکی از اعضای هیات نمایندگان اتاق تهران اجازه گرفت تا سخن بگوید. سخنان گلایه‌آمیزش را که شروع کرد سکوتی نشست را فرا گرفت. او از شرایط خاصی سخن می‌گفت که شاید کمتر کسی تا آن زمان شنیده بود. می‌گفت شرایط کاری آنقدر سخت شده که برخی مجبورند مواد اولیه و قطعات مورد نیاز واحد تولیدی خود را با چمدان به کشور بیاورند. پس از آن در نشستی دیگر رئیس وقت اتاق بازرگانی تهران هم به گونه‌ای دیگر گلایه کرد. یحیی آل‌اسحاق از افزایش 20درصدی هزینه‌ها به واسطه تحریم‌ها انتقاد کرده بود. در آن دوره فرقی هم نمی‌کرد، چه بخش خصوصی و چه بخش دولتی درگیر مسائل خاصی شده بودند. «در آن دوران کسی اجازه بیمه کردن محموله‌های طلا و اسکناس‌های ما را نداشت. به همین دلیل در آن شرایط ما باید یک آدم معتمد را همزمان با خرید اسکناس خود از دوبی، به آنجا می‌فرستادیم تا چمدان‌های اسکناس را روی صندلی‌های یک هواپیمای فرست‌کلاس می‌گذاشت و بعد خودش در صندلی عقب آن می‌نشست و بلیت همه صندلی‌های دیگر را می‌خرید تا بتواند این اسکناس‌ها را به داخل کشور بیاورد.» این روایت کمال سیدعلی، معاون ارزی بانک مرکزی از روزهای سخت سال 1390 است که بعدها وی در شماره 175 تجارت فردا بیان کرد. او گفت: «همین‌طور جمع‌آوری اسکناس از کشور عراق و حمل آن با اتومبیل‌ سواری یا چهارپایان یا کشورهای مختلف خیلی سخت بود. این نوع کارها با ریسک‌های بزرگی هم همراه بود ولی همکاران در بانک مرکزی ما این کارها را انجام داده‌اند.» این سخنان برای دوره‌هایی است که اقتصاد ایران منفی‌ترین نرخ تشکیل سرمایه و بعد از آن هم بدترین دوره‌های نرخ رشد اقتصادی را پشت سر گذاشت. اتفاقاتی که شاید همزمانی آنها با تحریم چندان هم بی‌ارتباط نباشند. با این حال برجام که کلید خورد شرایط متفاوت از گذشته شد. به تدریج تحریم‌ها کم و حتی امکان برخی همکاری‌های خارجی مهیا شد. با این حال پس از خروج آمریکا از برجام و آغاز تحریم‌های جدید به نظر می‌رسد دوباره اقتصاد ایران با شرایط جدید دیگری مواجه خواهد شد. معاون اول رئیس‌جمهوری گفته است: «کشور در شرایط جدیدی قرار گرفته و بروز مسائلی قابل پیش‌بینی است. کشور با فشارها و تحریم‌های جدیدی مواجه خواهد شد و موانعی نیز پیش ‌روی صادرات و واردات کشور بروز می‌کند.» وی که در جلسه 21 خردادماه ستاد فرماندهی اقتصاد مقاومتی سخن می‌گفت، متذکر شد: «به‌رغم همه محدودیت‌های قابل پیش‌بینی اما کشور دارای ظرفیت‌های فراوانی است که با تنظیم سازوکارهای لازم می‌توانیم با تحریم‌ها مقابله کنیم.» وی همچنین از مقاوم‌سازی اقتصاد کشور در برابر تکانه‌های خارجی سخن گفت و درخواست کرده که دستور کار جلسات بعدی ستاد فرماندهی اقتصاد مقاومتی با رویکرد اتخاذ تصمیمات برای شرایط جدید پیش‌ روی کشور باشد. اما شرایط پیش روی کشور چه ویژگی‌هایی دارد و چگونه می‌توان در این دوره آسیب‌ها را به حداقل رساند؟ سیاست‌های دولت چقدر با شرایط جدید منطبق است و چه سیاست‌های تازه‌ای در این شرایط باید اتخاذ شود؟