تصمیم‌سازی مدیران

در حال حاضر بازارهای مالی در وضعیت بحران و گذار به سر می‌برد و از آنجا که حدود 25 درصد از کل اقتصاد جهانی مربوط به بازار خدمات مالی است، بررسی چشم‌انداز این بازار به ‌ویژه برای تصمیم‌سازی مدیران این صنعت، از اهمیت ویژه‌ای برخوردار است. دوران گذار به وسیله تحولات گسترده از جمله توسعه پایدار و تکنولوژی‌های مالی هدایت خواهد شد. هم‌افزایی و کنار هم قرار گرفتنِ مهندسان تکنولوژی با سرمایه‌گذاران و مدیران مالی، آینده بازارهای مالی و شیوه خدماتِ ارائه‌شده در این بازار را تغییر خواهد داد. بررسی بازار خدمات مالی نشان می‌دهد که با ایجاد بازارها و خدمات تلفیقی جدید شاهد محو شدن مرز بین خدمات مالی و صنایع مجاور نظیر صنایع خرده‌فروشی، مخابرات و تکنولوژی هستیم. تغییر در بازار خدمات مالی به دلیل فشارهای وارده از سوی سه اهرم، تغییر نسل و ذائقه مشتریان کلیدی، کاهش اعتبار بانک‌ها و مشتری‌مداری‌شان و ظهور تکنولوژی‌های جدید ایجاد می‌شود که در این بین تغییر نسل و ذائقه مشتریان کلیدی از اهمیت ویژه‌ای برخوردار است. جایگاه فین‌تک در دوران گذارِ بازارهای مالی بسیار حائز اهمیت است. فین‌تک‌ها پتانسیل‌های بالایی برای تضعیف نواقص و تغییر ساختار هزینه‌های موجود در بازار مالی ایفا می‌کنند. آنها محصولات و خدمات ابتکاری ارائه می‌دهند که نیازهای کاربران را پوشش می‌دهد. در حالی که فین‌تک‌ها از بسیاری جهات، مانند ارائه راه‌حل‌های مشتری‌محور و هزینه‌های کمتر، بهتر از روش‌های سنتی عمل می‌کنند اما هنوز هم سازمان‌های سنتی مالی در برخی از عرصه‌های مهم، همچون اعتمادسازی موفق‌تر از رقبای فین‌تکی خود ظاهر می‌شوند. بیش از نیمی از نسل فعلی خدمات فین‌تک را به خدمات مالی سنتی ترجیح می‌دهند؛ با وجود این منحنی طول عمر فین‌تک‌ها وابستگی بالایی به نسل جدیدتری که از سوی این نسل آموزش داده می‌شود؛ خواهد داشت. بررسی میزان نفوذ فین‌تک‌ها و استقبال از آنها، در بین بخش‌های بانک، بیمه، پرداخت و انتقال نشان می‌دهد که نفوذ فین‌تک‌ها در بانک‌ها با کمترین مقدار و در مدیریت دارایی و حوزه پرداخت با بیشترین نفوذ همراه بوده است. بیشترین انتظار رشد فین‌تک در بخش پرداخت‌های خرد است و پس از آن با اختلاف چشم‌گیری تامین مالی قرار گرفته است. طی 10 سال اخیر، مجموعاً 172 میلیارد دلار در بازار فین‌تک سرمایه‌گذاری شده است؛ با وجود این اطلاعات جامعی از درصد موفقیت و ارزش‌افزوده ایجادشده از سوی فین‌تک‌ها در دست نیست.

انتظار می‌رود ترکیب بازیگران بازار خدمات مالی تغییر یابد و در چهار دسته اصلی قرار گیرد. موسسات مالی، واسطه‌های سنتی و بانک‌ها باید در دسته اول، شرکت‌های تکنولوژی‌محور، شرکت‌های ارائه‌دهنده زیرساخت و شرکت‌های استارت آپی به ترتیب در دسته‌های دوم، سوم و چهارم قرار گیرند. در این بین استارت‌آپ‌ها آسیب‌پذیرترین بازیگران هستند و بیشترین تهدید برای بانک‌ها و واسطه‌های سنتی فعال در بازار مالی نیز از سوی شرکت‌های تکنولوژی‌محور نظیر گوگل و اپل است. پیشرفت تکنولوژیک نیروی مهمی در تحول نظام مالی بوده و خواهد بود. نوآوری در بخش مالی دارای تاریخچه‌ای طولانی است که شامل ایجاد بانک‌های مدرن مرکزی و سیستم‌های پرداخت و بازارهای پیچیده دارایی و خرده‌فروشی مالی است از این‌رو استفاده از تکنولوژی در امور مالی، جدید نیست؛ بلکه آن چیزی که باعث اختلال است، کاربرد ترکیب‌ِ جدیدِ تعدادی از این فناوری‌هاست که ما قبلاً شاهد آن نبوده‌ایم. برخی از این اختلالات اساساً ارزش کل صنعت را کاهش می‌دهد. اخیراً در بسیاری از صنایع مانند فروش موسیقی، اجاره فیلم، رزرو سفر، روزنامه‌ها، تاکسی‌ها و هتل‌ها این اختلال و تغییر رخ داده است. این صنایع در طول یک دوره ده‌ساله به طور متوسط با کاهش سود 44درصدی ناشی از گسترش الگو‌های کسب‌وکار دیجیتال روبه‌رو شده‌اند. بنابراین فناوری یکی از دلایل اصلی برای این است که چرا درآمد بیشتر مردم در کشورهای پردرآمد، متوقف شده یا کاهش داشته است. نوآوری‌های تکنولوژی منجر به ایجاد پیامدهای مثبت و منفی در سیستم مالی می‌شود، فرصت‌های به وجود‌آمده شامل افزایش اثربخشی ناشی از بهتر شدن خدمات، انتخاب بیشتر و قیمت‌های کمتر ناشی از رقابت است با وجود این ریسک مالی، عملیاتی، ریسک یکپارچگی و کلاهبرداری همچنان در سیستم جدید نیز وجود دارد. الگو‌های فعلی کسب‌وکار مالی از طریق فناوری مالی تهدید می‌شود. چهار تکنولوژی اصلی، راهبری آتی خدمات مالی را بر عهده دارند که هر کدام از این تکنولوژی‌ها نیز بر بخش منحصر به فردی از این صنعت تاثیر می‌گذارد.

1- هوش مصنوعی و پایگاه داده‌های بزرگ1 که شامل محتوای معاملات میلیاردها عامل اقتصادی است و از طریق روش‌هایی مانند یادگیری ماشینی2 بر فعالیت‌های مشاوره مالی، اتخاذ تصمیم‌های مالی، reg-techها3، بازرسی وجوه و معاملات دارایی به قلب خدمات مالی نفوذ می‌کنند.

2- محاسبات توزیع‌شده4 از طریق فناوری بلاک‌چین به پرداخت صورتحساب و ذخیره اطلاعات تراکنش‌ها، پرداخت‌های B2B، عملیات پیشخوان و ایجاد ارزهای دیجیتال می‌پردازند. با وجود این هنوز چالش‌های زیادی مانند پردازش حجم و چارچوب نظارتی معاملات در این فضا وجود دارد که رفع و کنترل این چالش‌ها، مستلزم صرف زمان خواهد بود لذا فناوری‌هایی که بر پایه بلاک‌چین5 شکل خواهند گرفت در چند سال آینده تاثیر بزرگی نخواهند داشت.

3- تحولات در رمزنگاری6 موارد زیادی را شامل می‌شود که از آن جمله می‌توان به قراردادهای هوشمند اشاره کرد که با ترکیبِ تکنولوژی‌های حسگر و بیومتریک، سیستم‌های امنیتی قوی‌تری را ایجاد می‌کنند. این تکنولوژی‌ها، به تشخیص هویت، ایجاد امنیت و معاملات خودکار می‌انجامد.

4- دسترسی عموم به موبایل و اینترنت اجازه می‌دهد که دستاوردهای پیشرفت تکنولوژیک به طور مستقیم با میلیاردها نفر از مصرف‌کنندگان فردی به اشتراک گذاشته شود. دستگاه‌های تلفن همراه در حال حاضر پورتالی برای دسترسی به طیف وسیعی از خدمات مالی هستند که می‌توانند از طریق رابط برنامه‌نویسی کاربری این کار را انجام دهند. این تمرکززدایی عظیم زمینه انتقال معاملات شخصی فرد به فرد و تامین مالی مستقیمِ شرکت‌ها را فراهم می‌آورد. این مزیت به کشورهای کم‌درآمد و مصرف‌کنندگان بدون بانک برای دسترسی به خدمات مالی کمک می‌کند. تامین مالی کرودفاندینگ و معاملات P2P نیز از طریق این تکنولوژی گسترش خواهد یافت. حال پرسش اصلی این است که آیا تغییرات در بازارهای مالی تدریجی و تکاملی یا به صورت مخرب خواهد بود؟ تا آنجا که تکنولوژی‌های جدید هزینه انجام کسب‌وکار را کاهش می‌دهد، آنها می‌توانند تغییرات تدریجی را پشت سر بگذارند. با این حال معرفی محصولات جدید که واسطه‌ها و بازارهای موجود یا اثرات شبکه‌ای موجود را کنار بگذارد نیازمند محصولات بسیار قدرتمندتر است. در مجموع بررسی‌های انجام‌شده نشان می‌دهد تغییرات حوزه بیمه می‌تواند انقلابی باشد و تغییرات بخش پرداخت و بانکداری خرد و مدیریت دارایی‌های خرد به صورت تکاملی خواهد بود. در برخی از بخش‌ها، نظیر پرداخت‌های بین‌المللی، پرداخت‌های B2B یا تامین مالی در سطح بنگاه، احتمال تغییر چشم‌گیری وجود ندارد. با وجود این بیشترین تغییرات ساختارشکنانه در حوزه بیمه اتفاق خواهد افتاد. پذیرش گسترده فناوری‌های جدید مزایایی را ارائه می‌دهد اما همچنان خطراتی را نیز ایجاد می‌کند. فین‌تک ممکن است سودمندی بهره‌وری در بخش مالی را افزایش دهد، محصولات و خدمات بهتر و دقیق‌تری ارائه دهد یا تعمیق مالی را در کشورهای در حال توسعه تقویت کند؛ اما ممکن است خطراتی نیز ایجاد کند که نهایتاً منجر به تضعیف رقابت، اعتماد، ثبات مالی و سیاست‌های انتقال پولی شود. از سایر تاثیرهای مهم تغییرات در عرصه مالی می‌توان به مواردی نظیر محوکردن مرزهای میان قلمروهای فیزیکی، دیجیتالی و بیولوژیک، نابرابری بیشتر ناشی از آشفته کردن بازار نیروی کار، افزایش شکاف میان بازده سرمایه و بازده نیروی کار، افزایش کارهای پربازده‌تر و امن، افزایش درخواست برای نیروی کار بسیار ماهر، افزایش ناخرسندی و بالا رفتن سطح توقعات، بالا رفتن بیکاری ناشی از افزایش اتوماسیون و گسترش روبات‌ها اشاره کرد. بیشترین بهره این نوآوری به دارندگان سرمایه فکری و فیزیکی و مشتریان این خدمات خواهد رسید.

به طور کلی بخش خدمات مالی برای تغییر آماده است. سیاستگذاری در این بخش باید مبتنی بر تجربه و به صورت مشارکتی باشد. مقامات نظارتی برای مواجهه با این تغییرات سریع، نیازمند تعادل و افزایش رفاه هستند. آنها باید اطمینان داشته باشند که خطرات ناشی از حملات سایبری، پولشویی و تامین مالی تروریسم در بسترهای جدید فراهم نمی‌شود؛ از این‌رو اعتماد به سیستم مالی در طی این نوآوری‌ها باید افزایش یابد. 

«برگرفته از کتاب آینده بازارهای خدمات مالی، هلدینگ مالی، بانکی و سهام صندوق بازنشستگی کشوری»