خداحافظ ریال

تغییر رسمی واحد پول ملی از «ریال» به «تومان» در حالی بازهم بر سر زبان‌ها افتاده است که هنوز چند گام قانونی برای خداحافظی با ریال باقی‌مانده است. فعلاً در این مرحله در جلسه مورخ یکم مردادماه سال جاری هیات دولت لایحه قانون پولی و بانکی کشور پس از بررسی در هیات وزیران به تصویب رسید. با تصویب این لایحه پیشنهادی که از آذرماه سال گذشته در جریان بررسی لایحه قانون بانک مرکزی مطرح شده بود هیات دولت واحد پول ملی را از «ریال» به «تومان» تغییر داد. در آن مقطع واحد پول ملی در متن پیشنهادی از سوی بانک مرکزی، ریال معرفی شده بود اما هیات دولت در اولین گام این واحد را به تومان تغییر داد و ارزش هر تومان را 10 ریال تعیین کرد. به هر ترتیب در اول مردادماه امسال تبدیل واحد پول ملی از ریال به تومان، بار دیگر در فرآیند نهایی شدن بررسی شد و تصویب لوایح بانک مرکزی در جلسه هیات دولت مورد تاکید قرار گرفت و به تصویب نهایی رسید. با این حال تنها مصوبه دولت برای تحولات واحد پولی کافی نیست آن هم برای واحد پولی که پیشینه آن به دوره صفویه برمی‌گردد. بنابراین باید منتظر ماند تا این لایحه به مجلس برود تا روند مرسوم قانونی‌شدن را پس از تصویب قوه مقننه و تایید شورای نگهبان طی کند. صرف‌نظر از اینکه چه زمانی رسماً ریال از مراودات مالی کنار گذاشته شود و تومان بر مسندی که بیش از 80 سال در اختیار ریال بود، تکیه زند؛ در شرایط فعلی اقتصاد ایران تغییر واحد پول ملی با کلید زدن پروژه حذف صفرها که این موضوع، بیش از یک دهه در جامعه ایرانی مطرح است، چه ضرورتی دارد و چه اثرات اقتصادی با خود به همراه دارد؟ به نظر می‌رسد با توجه به تورم‌های بالا در اقتصاد ایران، عملاً کاربرد ریال از زندگی روزانه حذف شده است و حتی این روند باعث شد که برخی از مسوولان به دنبال جایگزینی برای واحد پول ملی باشند. پیرامون اثرات مثبت این تغییر کارشناسان معتقدند واحد پولی ملی‌مان با مبادلات واقعی تطابق پیدا می‌کند و در محاورات عمومی، تخصصی، دفاتر مالی و آمارها نیز از تومان استفاده می‌شود. از سوی دیگر، قرائت اعداد از سوی مسوولان یا برای درج در گزارش‌ها و آمارهای اقتصادی آسان‌تر خواهد شد و میزان خطا کاهش می‌یابد. از سوی دیگر، برخی از کارشناسان نیز معتقدند، نفس تغییر موجب بهبود روحیه مردم در نگاه به اقتصاد و قابل تحمل بودن افزایش قیمت‌ها می‌شود. با این حال به‌رغم بالا بودن اثرات مثبت این تغییر در مقابل برخی از کارشناسان معتقدند تورم انباشته، یعنی همان دلیلی که باعث حذف یک صفر از مبادله روزمره مردم شده است، بار دیگر نیاز به تغییر واحد پول ملی را ایجاد خواهد کرد. از طرف دیگر ممکن است اثر فزاینده جنبه‌های مثبت این اقدام به مرور در سایه تورم دورقمی محو شود و اثر نهایی این تغییر چیزی جز تحمیل هزینه در قالب چاپ اسکناس و تغییر در دفاتر حسابداری نخواهد بود. اگرچه این سیاست در نگاه اول می‌تواند یک سیاست مطلوب به نظر برسد، اما باید ابعاد آن دقیقاً بررسی شود تا بتواند اثرگذاری مناسبی در اقتصاد کشور داشته باشد. با این حال سیاستگذار پولی تاکید دارد تغییر ریال به تومان صرفاً تغییر واحد پول است و نه اصلاح پولی و این موضوع با برنامه‌های رفرم پولی متفاوت است. بنابراین اثر چندانی بر متغیرهای کلان اقتصادی چون تورم نمی‌گذارد.