چاله‌های زمین

  جواد حیدریان: فرونشست زمین آینده ایران را تهدید می‌کند. البته کشورهای زیادی در دنیا به دلیل کاهش دقت در مدیریت منابع آب دچار چنین چالش هولناکی شده‌اند اما اغلب آن کشورها با اولویت دادن به مساله حیاتی منابع آب، فرونشست زمین را چاره کردند تا از مخاطرات خطرناک‌تر آن از جمله از بین رفتن تاسیسات شهری و بروز زلزله‌های پشت سر هم و در نهایت کاهش کارایی سرزمین جلوگیری کنند. در ایران اما به نظر می‌رسد نه‌تنها ترک خوردن سازه‌های تاریخی و باستانی ایران در تخت جمشید و نقش‌جهان در فارس و اصفهان توجه سیاستگذاران را جلب نکرده که حالا ساحل دریاچه ارومیه نیز با نشستی 36سانتی‌متری مواجه شده است. گزارش‌ها از سرایت پدیده فرونشست زمین از دشت‌ها و صحراها به سواحل دریاچه‌ها حکایت دارد. دکتر علی بیت‌اللهی از مرکز تحقیقات راه، مسکن و شهرسازی، در کانال خود با ارائه تصویرهایی از فرونشست زمین در ساحل دریاچه ارومیه خبر داده است. او نوشته است؛ تصور اینکه کنار دریا و دریاچه و بندر فرونشست زمین رخ دهد، تصور دور از انتظاری است. گفتیم که فرونشست زمین در اثر خشکسالی و بی‌آبی است. اما متاسفانه در ساحل شرقی دریاچه در محدوده بین دیزج خلیل و بندرشرفخانه، در بازدیدی که از این ناحیه داشتم فیشرها، شکاف‌ها و حفره‌های فرونشستی در طول دوکیلومتری این مسیر قابل مشاهده است. بر اساس داده‌های موجود (اطلاعات شرکت بازآفرینی شهری)، از مجموع نزدیک به 88 هزار و 650 هکتار بافت فرسوده شهری، نزدیک به 41200 هزار هکتار (حدود 47 درصد) در معرض خطر فرونشست زمین هستند. از حدود 58 هزار هکتار بافت غیررسمی شهری حدود 29 هزار هکتار آن در معرض خطر فرونشست زمین قرار دارد. از مساحت 31 هزارهکتاری بافت‌های تاریخی شهری، نزدیک به 52 درصد آن در پهنه‌های فرونشستی واقع شده است که این وسعت از در معرض قرارگیری قابل ملاحظه است. بر اساس داده‌های میراث فرهنگی، از تعداد 63 سایت ثبت‌شده جهانی میراث فرهنگی، 27 سایت در معرض خطر فرونشست زمین قرار گرفته است. تخت جمشید در فارس، نقش‌جهان و مسجد جامع در اصفهان، چندین باغ ایرانی، سلطانیه زنجان، تعدادی از قنوات و چند محدوده از شهر تاریخی یزد از جمله آنهاست. اگر همین روند به همین شکل ادامه داشته باشد باید منتظر توسعه فرونشست در تمامی پهنه سرزمینی ایران باشیم. چرا که اکنون نزدیک به 50 درصد جمعیت ایران در زون‌های خطرناک فرونشست قرار دارند و مخاطرات زیادی حیات آنها را تهدید می‌کند. در این پرونده یک‌بار دیگر درباره خطرات پدیده فرونشست زمین و سرایت آن به سواحل دریاچه‌ها می‌نویسیم و این پرسش را مطرح می‌کنیم که فرونشست زمین در سواحل دریاچه ارومیه چه پیامی برای ما دارد؟