عیار مشارکت

ندا گنجی: چندین زمستان آمد و رفت و پایتخت‌نشینان در حسرت بارش برفی که شهرشان را سفیدپوش کند، ماندند؛ اما در این زمستان که تا همین هفته‌های اخیر، هوای بهار داشت، برفی باریدن گرفت که ایران را به هیجان آورد. یعنی نه‌تنها تهران که این سامانه بارشی از آسمان اغلب شهرها گذشت و از آنجا که «غافلگیر شدن» رسم ما شده است، بارش این برف هم توانست دولت و مردم و حتی درخت‌ها را نیز غافلگیر کند. درخت‌هایی که بار سنگین برف را تاب نیاوردند، یا روی اتومبیل‌ها سقوط کردند یا برخی راه را مسدود کردند. به همین سبب، ساعاتی پس از آغاز بارش برف، شهردار تهران دست استمداد به سوی مردم دراز کرد و در حساب توئیتری خود نوشت: «از شهروندان خوب تهرانی به‌خصوص جوانان و دانش‌آموزان دبیرستانی دعوت می‌کنم از چند ساعت دیگر و با گرم‌تر شدن هوا، در کنار ماموران شهرداری به سبک‌تر شدن بار شاخه‌های درختان از برف به آرامی و دقت کمک کنند.» این توئیت، واکنش‌های متفاوتی را در شبکه‌های اجتماعی در پی داشت؛ چنان که عده‌ای این دعوت شهردار تهران را به فال نیک گرفتند و گروهی نیز آن را به دیده انتقاد نگریستند. اما اینکه در نهایت مشارکت شهروندان در این امر به چه میزان بوده هنوز مشخص نشده است. اما ظاهراً سطح این مشارکت چندان از نظر مدیران شهری رضایت‌بخش نبوده است که محسن هاشمی، رئیس شورای شهر تهران به آن انتقاد کرد. او دو روز پس از وقوع این بارش‌ها، در نشست علنی شورای شهر چنین گفت: «از بارش برف شکرگزار هستیم اما در عین حال این بارش‌ها نشان داد که ما در مشارکت‌های اجتماعی ضعیف هستیم. به نظر می‌رسد صداوسیما و رسانه‌ها در جذب مشارکت اجتماعی در بحران‌ها مطلوب عمل نمی‌کنند چراکه در گذشته تا برف سنگین می‌آمد بلافاصله حتی کوچه‌ها توسط مردم برف‌روبی می‌شد.» رئیس شورای شهر تهران با بیان اینکه «در برف اخیر حدود 3000 کارگر و 163 پایگاه برف‌روبی خیابان‌های اصلی را از برف پاک  کردند» ادامه می‌دهد: «اما متاسفانه کوچه‌های فرعی  و درختان در برف ماندند و دچار بحران شدند و این مساله حاکی از خلأ همکاری و مشارکت بین شهروندان  بود.» اما آیا به راستی پایتخت‌نشینان و به طور کلی، مردم ایران در مقاطعی که به مشارکت اجتماعی آنها نیاز است، ضعیف عمل می‌کنند؟ و چه دلایلی موجب تضعیف مشارکت آنها شده است؟ یافته‌های پژوهشی که به منظور بررسی عوامل اجتماعی موثر بر مشارکت اجتماعی شهروندان بالای 18 سال شهر کرج صورت گرفته است، تاییدکننده رابطه مثبت و معنادار رضایتمندی سیاسی و رضایتمندی اجتماعی با مشارکت اجتماعی‌ـ سیاسی است که نشان می‌دهد جلب مشارکت مردمی در عرصه‌ای خالی از رضایتمندی تحقق نمی‌پذیرد، بلکه نیازمند پندار مثبت فرد درباره اوضاع اجتماعی و سیاسی جاری است تا آن را به تجربه مشارکت تبدیل کند.

با استناد به نتایج این تحقیق آیا می‌توان این گزاره را مطرح کرد که سطح نازل مشارکت اجتماعی پایتخت‌نشینان به سطح رضایت آنان از خدمات شهری ارتباط دارد؟ در پرونده پیش رو به تحلیل مشارکت اجتماعی ایرانیان از منظر جامعه‌شناسان پرداخته‌ایم.