پدیده شفافیت ندارد

فروش سهام در شرکت‌های سهامی خاص ضوابط و مقررات خاص خودش را دارد و در حیطه اختیار نهاد نظارتی و متولی بازار سرمایه یعنی سازمان بورس نیست. وقتی شرکتی به شکل سهامی عام درآمد و مراحل ثبت آن نزد سازمان در بورس طی شد و در فهرست معاملات درج شد، آن‌ وقت سهام این شرکت در بازار سرمایه قابل معامله می‌شود و ما می‌توانیم نظارت کنیم و اگر تخلفی هم انجام شود سریعاً در این زمینه ورود کنیم. اما اکنون شرکتی که سهام می‌فروشد زیرمجموعه شرکت مادر پدیده شاندیز است چون شرکت ابنیه و ساختمان پدیده شاندیز سهامی خاص است و این شرکت بر اساس قانون مشمول ثبت نزد سازمان بورس نمی‌شود. حتی شرکت مادر پدیده شاندیز که نام دقیقش شرکت بین‌المللی توسعه گردشگری پدیده شاندیز است به‌رغم اینکه سهامی عام است هم براساس صورت‌های مالی که در کدال ثبت شده است از شفافیت لازم برخوردار نیست که قابل پذیرش در بورس باشد.

یعنی عدم شفافیت صورت‌های مالی شرکت پدیده شاندیز مانع اصلی این شرکت برای پذیرش در بورس بوده است؟

از نظر سازمان بورس صورت‌های مالی شرکت بین‌المللی توسعه گردشگری پدیده شاندیز که سهامی عام هم هست دارای ابهامات فراوانی است که مانع از این خواهد شد که بتوانند وارد بورس شوند.

اما مدیران پدیده شاندیز می‌گویند درخواست برای پذیرش در بورس داده‌اند اما این روند طولانی شده است.

چندی قبل این شرکت برای پذیرش در بورس صورت‌های مالی خود را ارائه داد. اما چون این صورت‌های مالی شفافیت چندانی نداشت از آنها درخواست کردیم اظهارنظر در صورت‌های مالی تلفیقی بدهند و مقررات ما را در خصوص افشا رعایت کنند. باید تمامی موارد از نظر افشا و شفافیت صورت‌های مالی رعایت شود تا ما بتوانیم اجازه درج این شرکت را در بازار پایه بورس بدهیم و سهام آن قابل معامله شود. هنوز این اتفاق نیفتاده است و مدیران پدیده شاندیز اطلاعات جدیدی به ما نداده‌اند که زمینه ورود به بورس فراهم شود.

از طرفی آنها معتقدند به درخواست سهامداران‌شان وارد بورس نمی‌شوند چون اوضاع بورس خوب نیست و اگر وارد شوند قیمت سهام‌شان افت می‌کند.

اولاً، وارد بورس شدن دارای فرآیند پذیرش و آماده شدن شرکت بوده و این‌گونه نیست که هر کسی درخواست داد از فردای آن روز بتواند سهام خود را در بورس عرضه کند. ثانیاًَ، شفافیت در بورس حرف اول را می‌زند. به ‌هر حال هر شرکتی می‌خواهد وارد بورس شود باید از یک حداقل شفافیتی برخوردار باشد. صورت‌های مالی باید براساس استانداردها تهیه شوند تا امکان حضور در بازار سهام را داشته باشد. اصولاً بازار سرمایه، بازار شفافیت است. ضمن اینکه ادعا می‌شود شرکت به دلیل تقاضای سهامداران وارد بورس نمی‌شود چون سهام آن افت می‌کند که این خود نشانگر عدم شناخت کافی از ساز و کار قیمت سهام در بورس است و این موضوع که عدم ورود به بورس به دلیل ترس از کاهش قیمت سهام است موضوع قابل توجهی است.

با این حال نمی‌توان گفت چون این‌گونه سهام‌ها خارج از بورس عرضه می‌شوند پس سازمان بورس وظیفه‌ای ندارد. پس نقش نهادهای نظارتی چیست. به ‌هر حال رشد قیمت سهام شرکتی در خارج بورس در شرایطی که اکثر شرکت‌ها در بورس با ریزش مواجهند به این بازار لطمه نمی‌زند؟

این یک بحث حقوقی است و اختلاف‌ نظرهایی در این زمینه وجود دارد. در تفسیر ماده قانونی مربوطه، از نظر سازمان بورس، خرید و فروش سهام شرکت به‌ صورت عمومی خارج از یک بازار متشکل چون بورس و فرابورس، غیرقانونی است. آنچه مشخص است اصولاً شرکت سهامی خاص، امکان عرضه عمومی سهام را ندارد. اگر بخواهد عرضه عمومی داشته باشد باید حتماً به سهامی عام تبدیل و در بورس پذیرش شود. اما این شرکت‌ها به شکل خرد سهام می‌فروشند. یعنی مالکیت سهامی را در اختیار دارند و آن را به افرادی که تمایل دارند می‌فروشند. به ‌هر حال باید از ابعاد حقوقی به این مساله پرداخت. متخصصان حقوقی باید این امر را تحلیل کنند. اینکه ما یک مجموعه‌ای را راه‌اندازی کنیم که سهامدار عمده، قیمت سهام را تعیین کند یا خودش سهام را بفروشد و دوباره همان سهام را از مردم بخرد ابهاماتی است که باید بررسی شوند. ما قبول داریم اصول قیمت‌گذاری سهام پدیده با اصول اولیه قیمت‌گذاری براساس عرضه و تقاضا همخوانی ندارد. مگر می‌شود هر روز قیمت سهام شرکتی در حال رشد باشد یا به هر بهانه‌ای قیمت سهام را افزایش دهیم. قیمت‌گذاری باید از یک شیوه و اصول منطقی تبعیت کند.

شرکت ابنیه و ساختمان پدیده شاندیز همان‌طور که شما عنوان کردید چون شرکت سهامی خاص است اجازه عرضه عمومی سهام ندارد. پس بر چه اساسی برگه سهم می‌فروشد؟

قانون تجارت می‌گوید هر شرکت سهامی باید برگه سهمی را صادر کند، به امضای کسانی که در اساسنامه مشخص شده است برسد و این اوراق حاوی حداقل اطلاعات باشند. همچنین باید یکسری مشخصات لازم را داشته باشد تا مورد قبول قانون باشد که اگر به قانون تجارت مراجعه کنید، می‌توانید این نکات را مشاهده کنید. در این قانون همچنین آمده است که در شرکت‌های سهامی، هرگونه نقل و انتقال سهام باید در دفتر سهام شرکت ثبت شود و به امضای خریدار و فروشنده برسد. از اینکه شرکت پدیده فرآیند قانونی خرید و فروش را در دفاتر سهام‌شان انجام می‌دهند یا خیر و رعایت مفاد قانون تجارت در نقل و انتقال سهام صورت می‌گیرد یا خیر یا حتی اینکه مالیات نقل و انتقال این سهام پرداخت می‌شود اطلاعی نداریم.

در روزهای اخیر بارها مطرح شده است که چطور می‌شود شرکتی با حدود 187 میلیارد تومان سرمایه، به آن شکل سهامی خاص، کار می‌کند، در حالی که طبق قانون تجارت باید به سهامی عام تبدیل شود. این ایراد را به سازمان بورس وارد نمی‌دانید؟

سازمان بورس فراتر از قانون نمی‌تواند عمل کند. در قانون، ضوابط و مقررات شرکت‌های سهامی عام ذکر شده است و بر اساس آن شرکت‌های واجد شرایط می‌توانند تبدیل به سهامی عام و نزد سازمان بورس ثبت شوند. بنابراین، ما نمی‌توانیم فراتر از قانون به شرکتی که سهامی خاص است اجبار کنیم که بیاید به سهامی عام تبدیل و نزد سازمان بورس ثبت شود. ما الان شرکت‌های خیلی بزرگی داریم که سهامی خاص هستند و گردش‌های مالی سنگینی هم دارند. الزامی وجود ندارد که این شرکت‌ها به سهامی عام تبدیل شوند. در هیچ قانونی حکم نشده است که هر شرکتی اگر از یک عددی مثلاً سرمایه‌اش بالاتر بود، حتماً باید سهامی عام شود و نزد سازمان بورس ثبت شود و تحت نظارت باشد. در قانون تجارت و ماده 99 قانون برنامه پنجم، گفته شده است شرکت‌هایی که سهامی عام هستند موظف‌اند نزد سازمان بورس ثبت شوند و ما بر آنها نظارت می‌کنیم.

در خصوص شرکت‌هایی چون تبرک و پردیسبان چطور؟

این دو شرکت به هیچ عنوان اسم‌شان در حوزه بورس وجود ندارد. صورت‌های مالی از شرکت‌های تبرک و پردیسبان نداریم. شرکت پدیده شاندیز؛ هم شرکت مادر و هم شرکت ابنیه و ساختمان پدیده شاندیز صورت‌های مالی‌شان بر روی کدال وجود دارد. در مورد دو شرکت پردیسبان و تبرک مساله فرق دارد چون اصلاً این شرکت‌ها ساز و کارشان و صورت‌های مالی‌شان مشخص نیست. اخیراً هم گویا این شرکت‌ها با سهام‌فروشی می‌خواستند کاری مشابه پدیده شاندیز انجام بدهند. اینکه آمده باشند نزد سازمان بورس ثبت شده باشند یا بخواهند ثبت شوند، تا جایی که من مطلع هستم درخواستی نداشته‌اند.

به‌هرحال با توجه به اتفاقات اخیر چون اغلب این شرکت‌ها تبلیغات فراوانی دارند -به ویژه در صدا و سیما حجم تبلیغات سنگینی دارند- مردم تصور می‌کنند نظارت‌های لازم در این زمینه وجود دارد اما اکنون شاهدیم یکباره نهادهای قضایی اعلام می‌کنند که فروش سهام این‌گونه شرکت‌ها غیرقانونی است. پیش از اینکه این اتفاقات رخ دهد چرا اطلاع‌رسانی و فرهنگ‌سازی لازم در این زمینه انجام نمی‌شود؟

سازمان بورس همیشه به‌عنوان نهاد نظارتی هشدارهای لازم را در این زمینه داده است. ما به عنوان سازمان بورس که ناظر بازار سرمایه هستیم، تاکید داریم سرمایه‌گذار و به‌طورکلی عموم جامعه در بازاری خرید و فروش کنند که اطمینان لازم را داشته باشند. وقتی ما بارها اعلام کرده‌ایم که سهام این‌گونه شرکت‌ها خارج از بورس عرضه می‌شود و ما نظارتی نداریم در واقع به مردم هشدار داده‌ایم. به‌هرحال عده‌ای با انتظار کسب سودهای بیشتر به سمت این‌گونه بازار نااطمینان جذب می‌شوند.

به ‌هر حال وقتی سهام یک شرکت بدون دلیل و منطق دائماً در حال رشد است باید مراقب بود. چون سهام دارایی است که بازدهی آن متناسب با ریسک‌اش است. قیمت هم بالا می‌رود و هم کاهش می‌یابد. هیچ منطقی قبول نمی‌کند که قیمت یک سهم به مدت طولانی در حال رشد باشد و اصلاً نوسان نداشته باشد. مگر می‌شود شرکت مدعی شود قیمت سهام در آن هیچ گاه پایین نمی‌آید؟ اینها مسائلی است که سرمایه‌گذار باید مراقب باشد و تنها برای کسب سود بیشتر سرمایه خود را قربانی نکند.