نوار قلب درآمد سرانه

آمار درآمد ملی کشور از سال 1338 تا 1392 موجود است و آمار جمعیت هم، از سال 1346 وجود دارد. با استفاده از محاسبه میانگین رشد سالانه جمعیت و برون‌یابی جمعیت در اطراف سال‌های سرشماری (روش معمول در محاسبات جمعیتی کشور) می‌توان میزان جمعیت را برای سایر سال‌ها محاسبه کرد. در نشریات ادواری بانک مرکزی، میزان درآمد ملی کشور در سال گذشته نامشخص است و جلوی آن جای خالی گذاشته شده است. برای رفع این خلأ، می‌توان فرض کرد درآمد ملی در سال گذشته به میزان رشد اقتصادی (سه درصد) رشد کرده و رشد آن در سال جاری نیز یک درصد باشد. در این صورت و پس از تقسیم درآمد ملی بر جمعیت، میزان درآمد سرانه با استفاده از قیمت‌های سال 1383 (سال مبنا در آمارهای کنونی بانک مرکزی) به دست می‌آید. با ضرب کردن مقادیر این سری زمانی در نسبت قیمت‌های سال 1394 به قیمت‌های سال 1383 (با فرض تورم 11‌درصدی سال جاری) می‌توان به سری زمانی مطلوب، یعنی مقادیر درآمد سرانه تورم‌زدایی‌شده (واقعی) بر حسب قیمت‌های کنونی رسید.

چنین مقایسه‌ای، نشان خواهد داد که کمترین میزان درآمد سرانه ایرانی‌ها طی تقریباً شش دهه اخیر، مربوط به سال شروع آمارها یعنی سال 1338 بوده که در آن سال، هر ایرانی به طور متوسط بر حسب قیمت‌های الان، حدود 3 /3 میلیون تومان در سال درآمد داشته است. از این سال به بعد و با توجه به تحولات نفتی دهه‌های 1340 و 1350 و شتاب گرفتن صنعتی‌سازی ایران با حمایت غرب، درآمد ملی و سرانه ایرانی‌ها طی 17 سال به طور مستمر و با رشدی قابل توجه بالا رفت تا اینکه در سال 1355 سهم متوسط هر ایرانی از درآمد ملی کشور، به میزان 4 /23 میلیون تومان (بر حسب قیمت‌های الان) رسیده بود. مشخصاً، طی این 17 سال، درآمد سرانه ایرانیان حدود هفت برابر شده بود که به این معنا بود که به طور متوسط در هر سال، 41 درصد رشد یافته بود. این در حالی بود که جمعیت ایران هم طی این سال‌ها با نرخ بیشتری نسبت به قبل رشد می‌کرد و رشد متوسط جمعیت کشور طی این بازه، تقریباً 5 /9 درصد بود.

اما پس از سال 1355، میزان درآمد ملی با کاهش مواجه شد و به دنبال انقلاب و دفاع مقدس نیز، افزایش درآمد سرانه از اولویت‌های کشور خارج شده بود. این در شرایطی بود که طی دهه 60، جهش قابل توجهی در نرخ باروری ایرانیان نیز رخ داد که باعث می‌شد «مخرج کسر» درآمد سرانه یعنی جمعیت، به میزان چشمگیری بزرگ شده و در نتیجه، درآمد سرانه کوچک شود. به هر ترتیب، این شاخص در سال‌های جنگ کوچک شد و در سال 1367 با رسیدن به سطح 1 /5 میلیون‌تومانی (به قیمت‌های الان) به کمترین حد خود از سال 1347 تاکنون رسید. در دوره سازندگی، مقدار آن افزایش یافت و به سطح 9 /8 میلیون تومان در سال 1376 رسید و در دوره اصلاحات هم، این شاخص با افزایش مواجه شد و در سال 1384 رقم 6 /13 میلیون‌تومانی برای آن به ثبت رسید. با افزایش درآمدهای نفتی در نیمه دوم دهه 80، درآمد سرانه کشور هم در سال 1390 به سطح 6 /16 میلیون تومان رسید. اما با وقوع تحریم، میزان آن ریزش قابل توجهی یافت و تا امسال هم، بعید است از 3 /13 میلیون تومان فراتر برود. به عبارت دیگر، درآمد سرانه ایرانی‌ها باید 25 درصد رشد کند تا به سطح سال 1390 برسد و همچنین، نیازمند رشدی 76‌درصدی است تا سطح سال 1355 را از نو تجربه کند.