نرمالیزاسیون سبز
چرا سیاستگذاران نسبت به تنشهای محیطزیستی در ایران بیتوجهاند؟
جواد حیدریان: اگر بخواهیم از منظر حکمرانی، یک پژوهش عمیق و موثر را برخلاف رویههای نرمالساز این سالها مورد مداقه قرار دهیم باید به هشدار مرکز پژوهشهای مجلس توجه کرد که تاکید کرده: ایران در حال حرکت به سمت یک بحران زیستمحیطی چندجانبه است. اگر رسانهها یا فعالان اجتماعی و اقتصادی یا فعالان بخش خصوصی چنین هشدار مهمی میدادند در بهترین حالت ممکن بود به سادگی از کنار آن رد شوند و در حالت سختتر آن برخوردهای قهری را میتوان سراغ گرفت. اما حالا در یک اقدام قابل تحسین و وطندوستانه مرکز پژوهشهای مجلس در گزارشی اعلام کرد که ایران «در حال حرکت به سمت یک بحران زیستمحیطی چندجانبه است». این مرکز همچنین درباره رخ دادن «تنشهای اجتماعی» گسترده در صورت ادامه روند فعلی تخریب محیط زیست در ایران هشدار داده است. بر اساس گزارش این مرکز، بعضی کارشناسان تخمین زدهاند که در صورت ادامه روندهای کنونی، در سه دهه دیگر در ایران «فاجعه زیستمحیطی در سطح ملی» رخ خواهد داد. همزمان با انتشار این هشدار از سوی یکی از معتبرترین مراکز پژوهشی ایران، منطقه غیزانیه در خوزستان و در حاشیه شهر اهواز محل اعتراضی خشن بود که با واکنش دستگاههای امنیتی و انتظامی مواجه شد. رخدادی که مرکز پژوهشها آن را پیشبینی کرده بود. با این حال رویه بیتفاوتی و نادیده گرفتن بحرانهای زیستمحیطی در ایران رویه خطرناکی است که یک سر آن در ناکارآمدیهای اقتصادی دیده میشود و سر دیگرش میتواند منجر به تنشهای اجتماعی غیرقابل مهار شود. اگر مطالعات بحرانشناسی زیستی در منطقه خاورمیانه را بررسی کنیم به سرمنشأ بسیاری از نزاعها، تخاصمات، حتی شورشها و انقلابها و جنگها خواهیم رسید که منشأ آنها تنشهای زیستمحیطی از جمله آب و بحران خشکسالی و... بوده است. از جنگ عراق با ایران گرفته تا جنگ اسرائیل و اعراب رد پای آب وجود دارد. در سالهای اخیر نیز ظهور داعش در سوریه و عراق بر سر آب و تنشهای خشکسالی و شکلگیری حاشیهنشینی و مهاجرت و در نهایت شورش و آشوب و جنگ داخلی و کشتار بیرحمانه طی سالهای گذشته در این دو کشور و کشورهای دیگر بوده است. مطالعه شاخص عملکرد محیط زیست ایران در مقایسه با کشورهای دیگر که هر دو سال یکبار در اجلاس جهانی اقتصاد در داووس و از سوی دانشگاه ییل و کلمبیا منتشر میشود، نشان میدهد وضعیت محیط زیست ایران بدتر شده است. ایران در سال ۲۰۰۶ میلادی، رتبه ۵۳ شاخص عملکرد محیط زیست را داشت و در سال ۲۰۱۶ این جایگاه به رتبه ۱۰۵ از میان ۱۸۰ کشور نزول کرده است. بیتردید این سقوط شاخص محیطزیستی میتواند در راستای هشداری باشد که مرکز پژوهشهای مجلس به درستی به آن اشاره کرده است.