توهم ثبات

ترجمه: سیدمحمدامین طباطبایی- با توجه به مسائل مختلف فرهنگی، سیاسی، اجتماعی در سطح محلی و بین‌المللی،‌ به نظر نمی‌رسد جواب کوتاهی برای سوال فوق وجود داشته باشد. اما به منظور نزدیک شدن به درک بزرگ‌ترین دغدغه‌های جهانی، گزینه‌های ممکن را در این نوشتار در ۱۷ مورد خلاصه کرده‌ایم و هرماه از شهروندان ۲۸ کشور مختلف پرسیده‌ایم که کدام مورد در کشورشان در حال حاضر نگران‌کننده‌ترین است. اغلب گفته می‌شود که ما در دورانی سیاست‌زده زندگی می‌کنیم که در آن احساس غالبی از نااطمینانی و اضطراب نسبت به میزان و ماهیت تغییر در قالب دنیایی درهم‌تنیده وجود دارد. بنابراین از پژوهش حاضر نباید انتظار داشت که چیزی نزدیک به ثبات یا نتایجی قابل پیش‌بینی دربر داشته باشد. با وجود این، اخبار از نوعی ثبات در طول زمان برخوردارند. طبق نظر شهروندان در سراسر دنیا، نگران‌کننده‌ترین مسائل در جوامع مختلف عبارتند از: بیکاری، فقر و نابرابری اجتماعی،‌ فساد مالی یا سیاسی، جرم و جنایت و خشونت، و خدمات درمانی. این موارد نه‌تنها در مورد امروز بلکه در بیش از صد ماه گذشته (حدود ۹ سال) نیز صدق می‌کنند. ترتیب پنج مورد اول تقریباً از زمانی که این بررسی در سال ۲۰۱۰ آغاز شده، بدون تغییر باقی ‌مانده است. اما استدلال ما این است که ثبات همین نتایج، تغییرات قابل توجهی را در حوزه‌های اجتماعی، اقتصادی، سیاسی بسیاری از کشورها طی ۹ سال گذشته در پی داشته، ضمن آنکه در مقیاس منطقه‌ای و بین‌المللی نیز اثرگذار بوده است. در واقع گزارش حاضر به این دلیل «توهم ثبات» نام‌گذاری شده است که بدانیم چرا به‌رغم تغییر و نااطمینانی دائمی و نیز تحولات بزرگ سیاسی و اقتصادی، نگرانی‌های اصلی در سطح جهانی همچنان ثابت باقی مانده‌اند.

با نگاه به صد ماه مورد بررسی در این پژوهش،‌ در نگاه اول به نظر می‌رسد چیز خاصی تغییر نکرده است. پنج دغدغه اصلی تقریباً ثابت مانده‌اند. اما با نگاهی دقیق‌تر می‌توان تفاوت‌هایی را پیدا کرد. «تروریسم» تنها متغیری بیرونی است که تاکنون راهش را به این فهرست باز کرده است. این امر شش‌بار در ماه‌های تقریباً متوالی رخ داد، آن هم وقتی که فرانسه، بریتانیا، بلژیک و آلمان در حدفاصل دسامبر ۲۰۱۵ تا آگوست ۲۰۱۶ مورد حملات تروریستی قرار گرفتند. به علاوه، اگرچه رتبه‌بندی‌ها تغییر چندانی نکرده‌اند اما فاصله میان آنها مطمئناً با تغییر همراه بوده است. همچنان که بیکاری که در صدر این فهرست بوده،‌ فاصله‌اش با رتبه دوم و سوم کاهش یافته است. البته این امر تا سه سال اخیر یعنی زمانی که فقر و نابرابری اجتماعی و نیز فساد در اولویت قرار گرفتند ادامه داشت. البته جای دو دغدغه اخیر نیز بعدتر با هم عوض شد و فساد به صدر رفت. از آن پس، سه دغدغه اصلی تقریباً از سهمی مشابه برخوردار بوده‌اند. همچنین در سال‌های اخیر فاصله میان دغدغه‌ها بسیار کم شده است و یک دغدغه مسلط به تنهایی دیده نمی‌شود. این موضوع سبب شده تا نگرانی‌های بیشتری در یک فضای شلوغ‌تر امکان بروز و ظهور پیدا کنند و در کنار دیگر مسائل صدای خود را برسانند.

تغییرات بلندمدت اقتصادی

در پس پرده این توهم ثبات که تا اینجا از آن صحبت کردیم،‌ تحولات محلی و منطقه‌ای مهمی وجود داشته است. یکی از این روندهای بلندمدت کاهش اهمیت دغدغه اقتصادی ازجمله بیکاری و فقر و نابرابری اجتماعی در نتیجه بهبود شرایط اقتصادی در سال‌های پس از بحران مالی ۲۰۰۸ است. در نتیجه این نوع دغدغه تعدیل یافته‌ است. البته ناگفته نماند که دغدغه مالیات و تورم، با افزایشی اندک همراه بوده است. این نتیجه به ترتیب در پاسخ‌های ۱۸ و ۱۰ درصد از پاسخ‌دهندگان در ماه می سال جاری میلادی (۲۰۱۹) مشهود بوده است. کاهش کلی دغدغه‌های اقتصادی در مقایسه با سایر دغدغه‌ها در حالی رخ داده است که نگرانی برای قانون به معنی فساد، جرم و جنایت و خشونت در طی این دوره تقریباً ثابت باقی مانده است. در نتیجه شکاف تاریخی میان آن دسته از نگرانی‌های اقتصادی رو به کاهش گذاشته است. به عبارت دیگر خبر خوب در این حوزه این است که به دنبال بهبود اوضاع اقتصادی در دو مقطع 20۱۵-۲۰۱۲ و 20۱۸-۲۰۱۷ موجی از خوش‌بینی نسبت به اقتصاد ایجاد شده است. برای مثال، به طور متوسط ۴۲ درصد از پاسخ‌دهندگان در ۲۸ کشور مورد بررسی بر این باور بودند که کشورشان از لحاظ سیاست‌های اقتصادی در مسیر درستی در سال ۲۰۱۸ گام برمی‌دارد. این رقم برای سال‌های ۲۰۱6 و ۲۰۱7 به ترتیب ۳۷ و 40 درصد بوده است. در واقع یک همبستگی مثبت میان وضعیت اقتصاد و مثبت‌نگری وجود داشته است. در نمونه مورد بررسی ما این احساس مثبت در سه منطقه جغرافیایی از اوایل ۲۰۱۶ تا اواخر ۲۰۱۸ قابل مشاهده است: آمریکای شمالی، کشورهای گروه هشت (G8) و کشورهای عضو بریک (BRIC).  به طور خاص در مورد ایالات متحده،‌ تا پیش از پاییز ۲۰۱۸، وضعیت اقتصادی بزرگ‌ترین دغدغه بوده است اما به مرور در نتیجه یک رشد خطی نسبتاً پایدار،‌ این دغدغه‌ها کمرنگ‌تر شده‌اند. مثال بارز این مساله،‌ بیکاری است که دغدغه ۶۳ درصد از پاسخ‌دهندگان آمریکایی بوده و سپس به دغدغه تنها ۱۳ درصد از آنها تنزل یافته است. در عوض، نگرانی‌هایی همچون جرم و جنایت و خشونت و سقوط اخلاقی راه خود را به فهرست پنج دغدغه اصلی باز کرده‌اند. نکته حائز اهمیت در این بخش این است که به یاد داشته باشیم احساس خوش‌بینی در مورد وضعیت کشور، صرفاً به بهبود اقتصادی محدود نمی‌شود بلکه محصول تحولات سیاسی است. هنگامی که دولت‌ها عوض می‌شوند، این احساس مثبت‌نگری دستخوش تغییر می‌شود، به ویژه در حوزه‌هایی مانند فساد مالی و سیاسی.

سایر دغدغه‌ها و یک تازه‌وارد

در مورد سایر دغدغه‌ها می‌توان به تروریسم اشاره کرد که توجه افکار عمومی را به خود جلب کرده است. همان‌طور که پیشتر هم اشاره شد برخی از این پاسخ‌ها در مقاطعی خاص و درنتیجه تحریک احساسات عمومی در باب یک مساله افزایشی قابل توجه را از خود نشان می‌دهند. مساله مهاجرت یکی دیگر از همین روندهای کلی است که در مقاطعی به دغدغه بدل شده است. بنابراین باید مساله تاثیرپذیری احساسات از این روندها را در نظر داشت. مثال بارز این امر این است که یکسری از قتل‌های محلی ممکن است ایده کلی پاسخ‌دهندگان نسبت به شیوع جرم و جنایت و خشونت را به طور کلی تحت تاثیر قرار دهد در حالی که چنین پاسخ‌هایی با روند واقعی ممکن است مطابقت نداشته باشند. اما مهمان تازه‌وارد در عرصه دغدغه‌های جهانی که خود را بسیار پررنگ نشان می‌دهد، محیط زیست است. البته این دغدغه که در دو شکل تغییر اقلیم و تهدید علیه محیط زیست خود را نشان می‌دهد، هنوز نتوانسته پای خود را به فهرست پنج دغدغه اصلی باز کند. هرچند ۳۰ درصد از شهروندان معتقدند تغییر اقلیم یکی از مشکلات اصلی مرتبط با محیط زیست کشورشان است اما تنها ۱۳ درصد از آنها، این مساله را به عنوان یکی از سه دغدغه اصلی پیش روی کشورشان قلمداد می‌کنند. این مساله می‌تواند به اهمال‌کاری ما در حوزه درست ندیدن تهدیدهای اصلی مربوط شود یا از این نشات گیرد که فوریت این مساله برایمان ملموس نیست. اما در سال‌های اخیر موج آگاهی‌بخشی عمومی در این مورد سعی کرده صدای خود را به گوش جهان به ویژه در عرصه سیاست و اقتصاد برساند. برای مثال در سال ۲۰۱۸ لزوم پیشگیری از فجایع زیست‌محیطی در سراسر دنیا مخاطب پیدا کرد. درنتیجه این تلاش‌ها اکنون سکوت عمومی در مورد مسائل زیست‌محیطی در حال شکسته شدن است و این دغدغه به فهرست ۱۰ دغدغه اصلی (از میان ۱۷ دغدغه مورد بررسی در این پژوهش) نزدیک‌تر از قبل شده است.

در نهایت گزارش حاضر سعی در درک بهتر افکار و احساسات عمومی در مورد وضعیت کشورهایشان داشته است. این امر با رتبه‌بندی دغدغه‌های اصلی و بررسی روندهای هرکدام در بازه زمانی صد ماه گذشته امکان‌پذیر شده است. به‌‌رغم ثبات روندهای اصلی، تغییر و تحولاتی در میزان و اهمیت هرکدام از دغدغه‌ها در مناطق مختلف جغرافیایی مورد بررسی در این پژوهش رخ داده است. همچنین اتفاقات مقطعی و تحولات سیاسی نیز گرایش عمومی را نسبت به یک مساله تحت تاثیر قرار داده‌اند. بنابراین در کنار بررسی پاسخ‌های پاسخ‌دهندگان باید به مقایسه مقطعی آنها با روندهای کلی در طول دوره ۲۰۱۰ تاکنون نیز توجه کرد.

پی‌نوشت:

نوشتار حاضر تلخیصی است از گزارشی با عنوان

«?The illusion of stability: What Worries the World» که در ماه جولای ۲۰۱۹ از سوی IPSOS منتشر شده است.