ثروت و عطوفت

احتمال دزدی، دروغ و تقلب چه افرادی بیشتر است: فقرا یا ثروتمندان؟ شاید فکر کنید هر چه فرد ثروتمندتر باشد احتمال بروز رفتار عادلانه و منصفانه از او بیشتر است. به ‌هرحال اگر فرد به‌اندازه کافی برای خودش داشته باشد ساده‌تر می‌تواند به نیازهای دیگران فکر کند. اما تحقیقات مخالف این نظر را نشان می‌دهند: همان‌گونه که افراد از نردبان طبقات اجتماعی بالاتر می‌روند احساس عطوفت آنها نسبت به دیگران کاهش می‌یابد.
پیف و کلتنر روانشناسان دانشگاه برکلی چندین مطالعه انجام دادند تا ببینند آیا طبقه اجتماعی (برحسب ثروت، پرستیژ حرفه‌ای و تحصیل) بر نحوه برخورد افراد با احساسات دیگران تاثیرگذار است یا خیر. آنها در یکی از مطالعات خود رفتار رانندگان را در یک چهارراه بررسی کردند. آنها متوجه شدند رانندگان خودروهای لوکس بیشتر راه دیگران را می‌گرفتند به جای اینکه منتظر نوبت خود بمانند و از تقاطع عبور کنند. این امر در مورد زنان و مردان طبقه بالا صحت داشت و زمان روز یا حجم ترافیک در تقاطع نتایج را عوض نمی‌کرد. در یک مطالعه دیگر آنها متوجه شدند رانندگان خودروهای لوکس هنگام عبور عابر از خط عابر پیاده سرعت می‌گیرند حتی اگر فاصله آنها با عابر بسیار اندک باشد.
به منظور درک اینکه آیا خودخواهی به ثروت منجر می‌شود یا برعکس، پیف و همکارانش مطالعه‌ای انجام دادند و احساسات افراد نسبت به طبقات مختلف را بررسی کردند.
آنها از شرکت‌کنندگان خواستند برای چند دقیقه خودشان را با کسانی که از نظر مالی در طبقه بالاتر یا پایین‌تر قرار دارند مقایسه کنند. پس از آن به افراد یک ظرف بزرگ شیرینی داده شد و به آنها گفته شد هراندازه می‌خواهند با خود ببرند. باقیمانده شیرینی‌ها نیز به کودکان سرطانی در آزمایشگاهی در همان نزدیکی می‌رسید. در این تحقیق افرادی که خود را با طبقه مالی پایین‌تر مقایسه کرده بودند مقدار بسیار بیشتری از شیرینی‌ها را برداشتند و اندکی برای کودکان سرطانی باقی گذاشتند.
در یک‌سری مطالعات دیگر، کلتنر و همکارانش بررسی کردند چگونه طبقه اجتماعی بر احساس همدردی با افراد رنج‌دیده تاثیر می‌گذارد. آنها متوجه شدند افراد دارای ثروت کمتر احساس عطوفت بیشتری نسبت به دیگران نشان می‌دهند. به‌عنوان‌ مثال آنها با جملاتی مانند «من اغلب متوجه افراد نیازمند می‌شوم» یا «مهم است از افراد آسیب‌پذیر مراقبت شود» موافقت می‌کردند. این نتیجه حتی پس از کنترل عوامل دیگر تاثیرگذار بر عواطف مانند جنسیت، قومیت و باورهای معنوی صحیح بود.
در مطالعه‌ای دیگر از شرکت‌کنندگان خواسته شد دو فیلم کوتاه را تماشا کنند در حالی که ضربان قلب آنها ثبت می‌شد. یک فیلم فردی را نشان می‌داد که نحوه ساختن پاسیو را آموزش می‌داد و فیلم دوم درباره کودکان سرطانی بود. پس از پایان فیلم شرکت‌کنندگان همدردی خود را ابراز می‌کردند. در این مطالعه طبقه اجتماعی بر مبنای سطح درآمد و تحصیل خانواده اندازه‌گیری می‌شد. نتایج نشان داد شرکت‌کنندگانی که در سطح پایین‌تر طیف درآمدی و تحصیل قرار داشتند احساس همدردی بیشتری را پس از تماشای فیلم کودکان سرطانی نشان دادند. علاوه بر این ضربان قلب آنها هنگام تماشای این فیلم کندتر می‌شد که نشانگر توجه بیشتر به احساسات و انگیزه‌های دیگران است. نتایج تحقیق موید یافته‌های قبلی بود که بیان می‌کرد افراد طبقه بالا کمتر احساسات دیگران را جدی می‌گیرند و به افرادی که با آنان برخورد دارند توجه نمی‌کنند (به‌عنوان‌مثال با تلفن خود ور می‌روند).
اما چرا ثروت و مقام احساس همدردی با دیگران را کاهش می‌دهند؟ پیف و همکارانش اعتقاد دارند پاسخ این سوال به رابطه بین ثروت و فراوانی با حس آزادی و استقلال از دیگران مربوط می‌شود. هرچه وابستگی به دیگران کمتر باشد احساسات آنها اهمیت کمتری پیدا می‌کند و باعث می‌شود ما بیشتر به خود تمرکز کنیم. دلیل دیگر به دیدگاه افراد نسبت به حرص و طمع بازمی‌گردد. افراد طبقه اجتماعی بالا بیشتر از این نظریه حمایت می‌کنند که «آزمندی خوب است». افراد ثروتمند عقیده دارند آزمندی منطقی، سودمند و از نظر اخلاقی توجیه‌پذیر است. این دیدگاه‌ها باعث می‌شود بتوان پیش‌بینی کرد که ثروتمندان با احتمال بیشتری به رفتارهای غیراخلاقی دست می‌زنند.
با توجه به رشد فزاینده نابرابری درآمدی در ایالات‌متحده، رابطه بین ثروت و عطوفت می‌تواند نکات مهمی دربر داشته باشد. افرادی که بیشترین قدرت (سیاسی یا مالی) را در اختیار دارند از گروه‌های دارای امتیاز خاص هستند. اگر طبقه اجتماعی بر میزان توجه ما به دیگران تاثیرگذار باشد بنابراین قدرتمندترین افراد نمی‌توانند برای کمک به فقرا و نیازمندان تصمیم‌گیری کنند. علاوه بر این احتمال بروز رفتارهای ناشایست در میان آنها بیشتر است.
منبع:‌اکونومیست