اینشتین راست می‌گفت

دنیس اوربی/نیویورک‌تایمز

تیمی از دانشمندان روز پنجشنبه یازدهم فوریه 2016 اعلام کردند که صدای دو سیاهچاله را که در فاصله یک میلیارد سال نوری به هم برخورد می‌کنند، شنیده‌اند. این صدای کوچک آخرین پیش‌بینی نظریه نسبیت عام اینشتین را تایید کرد. فیزیکدان‌ها می‌گویند این صدا که به آرامی بالا می‌رود، نخستین شاهد مستقیم است بر نظریه امواج گرانشی -موج‌هایی در بافت فضا- زمان که اینشتین یک قرن قبل پیش‌بینی کرده بود. این یافته تصویر او را از جهانی که در آن فضا و زمان به‌هم‌بافته و پویا و قادر به کش آمدن، آب رفتن و تکان خوردن است، کامل می‌کند. این یافته همچنین تاییدی است بر طبیعت سیاهچاله‌ها به عنوان حفره‌های گرانشی بی‌انتها که حتی نور هم از آن نمی‌تواند بگریزد و ناخوشایندترین بخش نظریه اینشتین به حساب می‌آمدند. به بیانی کلی‌تر، این یافته بدان معناست که دانشمندان با یک قرن نوآوری، آزمونگری، پرسش و کار سخت پس از آنکه اینشتین این ایده‌ها را روی کاغذ آورد، نهایتاً به ثبت عمیق‌ترین واقعیت فیزیکی نائل شدند، جایی که عجیب‌ترین و باورناپذیرترین صورت‌های جهان و کیهان اینشتین آشکار شد. این صدای کوچک اگر در آزمایش‌های آتی نیز تکرار شود، قطعاً در میان بزرگ‌ترین و شکوهمندترین صداهای علم قرار خواهد گرفت، در کنار «آقای واتسون! بیا اینجا» از الکساندر گراهام بل و اولین نواهای فضانورد اسپوتنیک. گابریلا گونزالز از دانشگاه لوئیزیانا، سخنگوی گروه علمی LIGO کمی پس از شنیدن صدای امواج گرانشی گفت: «همه ما در آن لحظه یک بار به ماه رفتیم و برگشتیم. فکر کنم، اینشتین اگر بود بسیار خوشحال می‌شد.» اعضای این گروه، که تیمی جهانی متشکل از دانشمندان است، در کنار دانشمندانی از تیم اروپایی Virgo گزارش این واقعه علمی را در نشریه Physical Review Letters منتشر کردند. زابلوک مارکا، استاد دانشگاه کلمبیا و یکی از اعضای LIGO گفت: «من فکر می‌کنم تا مدت‌ها این یکی از بزرگ‌ترین تحولات فیزیک خواهد بود.» این اکتشاف پیروزی بزرگی برای سه فیزیکدانی است که تمام کار خود را بر رویای اندازه‌گیری سنجش‌ناپذیرترین مفاهیم اینشتین گذاشتند: کیپ تورن از موسسه فناوری کالیفرنیا، راینر وایس از موسسه فناوری ماساچوست، و رونالد درور که سابقاً استاد موسسه فناوری کالیفرنیا بود. دکتر تورن در این رابطه گفت: «تاکنون، ما دانشمندان تنها فضا-زمان درهم‌تافته را هنگامی که در آرامش است دیده بودیم، انگار تنها سطح اقیانوس را در روزهای آرام دیده باشید و هیچ گاه وقتی با موج‌های کوبنده و توفان به هم ریخته است، نگاهش نکرده‌اید.» سیاهچاله‌هایی که LIGO مشاهده کرد، طوفانی را به پا کردند «که در آن جریان زمان سرعت گرفت، آن‌گاه آرام شد و سپس دوباره سرعت گرفت.» این صدای کوچک همچنین برای «بنیاد ملی علوم» نیز خوشایند است زیرا در طول 40 سال، 1 /1 میلیارد دلار خرج این پروژه کرده بود و با این انتقاد روبه‌رو شده بود که منابع امواج گرانشی آنقدر زیاد و پر صدا نیستند که ارزش چنین هزینه‌ای را داشته باشند. فرانس کوردووا، مدیر بنیاد، در مصاحبه‌ای با یادآوری اینکه در سال‌های نخست هیات مشاورین بنیاد «واقعاً مخ او را در این مورد خورده بودند» گفت: «دهه‌ها طول کشید و نوآوری‌های تکنولوژیک بسیاری به کار رفت.» خبر موفقیت LIGO در جامعه علمی با هلهله و شادی مواجه شد، هرچند نصیحت‌هایی در مورد اینکه به تایید و تکرار بیشتری نیاز است، به گوش می‌رسید. یانا لوین، یک نظریه‌پرداز فیزیک در کالج برنارد در دانشگاه کلمبیا که عضو LIGO نبود اما به خاطر کتابش درباره این پروژه نگاهی به نتایج انداخت، گفت دچار هیجان و ترس شده بود. روبرت گاریستو، ویراستار Physical Review Letters گفت هنگام خواندن مقاله LIGO از هیجان سر جا بند نمی‌شدم. هنگامی که اینشتین این نظریه را در سال 1915 اعلام کرد، قواعد فضا و زمان را که بیش از 200 سال از زمان نیوتن بی‌تغییر مانده بود، بازنویسی کرد. بر اساس نظریه قدیمی، جهان و کیهان چارچوبی ایستا و ثابت دارد. در مقابل این نظریه، اینشتین گفت که ماده و انرژی هندسه جهان را از شکل می‌اندازند به صورتی که یک فرد سنگین که بر تشکی خوابیده، باعث می‌شود تشک خم شود و این چیزی را به دنبال می‌آورد که ما گرانش می‌خوانیم.