برگ برنده

در دوره قبل انتخابات ریاست جمهوری بازار سهام با اعلام پیروزی حسن روحانی با رشد بی‌سابقه‌ای مواجه شد و رکوردهای طلایی در ماه‌های اول دولت یازدهم برجای گذاشت. اگرچه در زمستان همان سال ورق برگشت و دوره نزولی بازار سهام آغاز شد اما آیا در انتخابات این دوره نیز بازهم این روند تکرار خواهد شد؟ آیا سرمایه‌گذاری در بازار سهام در آستانه انتخابات بازده بیشتری به نسبت سایر بازارهای موازی نصیب سرمایه‌گذارانش می‌کند؟ در این باره شاهین چراغی رئیس هیات مدیره کارگزاری مهرآفرین می‌گوید: «رقابت‌های انتخاباتی در حوزه بازار سرمایه باعث رشد و رونق بازار سرمایه و ادامه این روند پس از انتخابات ریاست جمهوری خواهد شد. بنابراین هر چه به زمان برگزاری انتخابات نزدیک‌تر می‌شویم معاملات بازار سهام داغ‌تر خواهد شد.» این فعال قدیمی بازار سهام معتقد است: «بازار سهام در این مدتی که به برگزاری انتخابات باقی مانده است به سمت رشد حرکت می‌کند و حتی این روند پس از انتخابات هم ادامه خواهد داشت. البته این امر به علت اثرگذاری انتخابات بر بازار سرمایه نیست بلکه ریسک بازار پول رو به افزایش است. با توجه به مشکلاتی که نظام بانکی دچار آن شده شاهدیم برخی موسسات مالی غیر‌مجاز ورشکسته شده‌اند و سپرده‌های مردمی نیز به خطر افتاده است. از طرفی هم دیگر بانک‌ها توان پرداخت سود بالا را ندارند و حتی شنیده‌ایم مسوولان بانک مرکزی هم به مردم هشدار می‌دهند پرداخت سود بالا از سوی بانکی می‌تواند یکی از نشانه‌های ورشکستگی آن بانک یا موسسه مالی باشد. در چنین وضعیتی اخیراً شاهدیم تمایل به سرمایه‌گذاری در بازار سرمایه به نسبت بانک‌ها افزایش یافته است. بنابراین به سرمایه‌گذاران این توصیه را دارم که در حال حاضر بازار گزینه مطلوبی برای سرمایه‌گذاری محسوب می‌شود و ریسک کمتری به نسبت سرمایه‌گذاری در بانک‌ها دارد.» ‌بازار سهام یک سال گذشته را در رکود به سر برد و همچنان این روند در سال جدید ادامه دارد اگرچه معاملات نمادهای کوچک این روزها رونق گرفته است. در چنین شرایطی فعالان بازار سهام در انتظار برگزاری دور جدید انتخابات ریاست جمهوری هستند با توجه به این امر انتخابات پیش رو چه اثری بر این بازار مالی می‌گذارد؟

بازار سرمایه با توجه به ویژگی‌هایی که دارد بیشتر از دیگر بازارهای موازی تحت تاثیر تحولات سیاسی چون انتخابات ریاست جمهوری قرار می‌گیرد. اثرگذاری اخبار سیاسی بر بازار سهام قابل انکار نیست. در سال‌های گذشته شاهد بودیم؛ اخبار مثبت و منفی سیاسی باعث رفتار هیجانی فعالان بازار شده و شاخص بورس با رشد صعودی‌ یا ریزش‌های سنگین مواجه شده است.

در آستانه انتخابات ریاست جمهوری همواره یکی از بحث‌های چالشی نامزدهای انتخاباتی بر سر بازار سرمایه است. به‌طور حتم نامزدهای انتخاباتی هریک برنامه‌های خاصی برای توسعه و رشد بازار سرمایه دارند.

به نظر می‌رسد هرچه به زمان برگزاری انتخابات ریاست جمهوری نزدیک می‌شویم شاخص با تحرک و پویایی بیشتری مواجه می‌شود و البته بازار سرمایه همواره در معرض ریسک سیاسی قرار دارد. اما قبل از اینکه به این پرسش به‌طور کامل پاسخ بدهم اجازه بدهید در اینجا عملکرد دولت آقای روحانی در بازار سرمایه را بررسی کنیم. باید بگویم؛ طی چهار سال گذشته شرایط خاصی بر این بازار حاکم بود. همیشه در بخش اقتصاد با یک تاخیر زمانی اثرات متغیرهای اقتصادی بروز داده می‌شود.

طبیعی بود که اثر تحریم‌ها و سیاست‌های اقتصادی ناکارآمدی که در دولت آقای احمدی‌نژاد به‌کار گرفته شد در دوره دولت آقای روحانی پدیدار شود. اگر بازار سهام طی چهارسال گذشته به نسبت چهار سال قبل از آن با رکود بیشتری مواجه شد به همین علت برمی‌گردد. اما نمی‌توان از این نکته گذشت که دولت آقای روحانی به مقوله بورس کم‌لطف بوده است. در این میان تصمیماتی از سوی دولت گرفته شد که اثرات منفی خود را حتی با بروز شوک‌های سنگین به بازار سهام نشان داد.

درست است چنین حمایت‌هایی از بازار سرمایه را در دولت آقای روحانی شاهد بودیم و حتی در انتخابات سال 1392 تنها نامزد انتخاباتی که نماینده به بورس فرستاد و برنامه‌ها و سیاست‌های دولتش را برای فعالان بازار سرمایه تشریح کرد آقای روحانی بود، اما همین دولت هم کم‌لطفی بسیاری نسبت به بورس نشان داد. برخی تصمیمات و گسیختگی که در سیستم اقتصاد دولتی وجود داشت فعالان بازار را دچار سردرگمی کرد. دولت آقای روحانی می‌توانست به جای آنکه با تصمیمات بخشی‌نگر، بازار سرمایه را تحت‌الشعاع قرار دهد از برخی هزینه‌های غیر‌ضروری خود بکاهد.

به‌طور مثال تصمیمات ناگهانی که درباره خوراک پتروشیمی و بهره مالکانه معادن گرفته شد بازار سهام را با شوک سنگین مواجه کرد و روند صعودی بازار را که بعد از انتخابات ریاست جمهوری سال 1392 حاصل شده بود به یکباره نزولی کرد. راه‌اندازی بازار بدهی که در ظاهر امر تصمیم مثبتی از سوی دولت برای پرداخت بدهی‌هایش و برداشتن بار سنگین تامین مالی ازدوش بانک‌ها نشان داده شد اما با زیرساختی که با عنوان بازار بدهی ایجاد شد، صرفاً دولت بهره‌برداری کرد و بخش خصوصی در این بازار جایگاهی نداشت. حتی دولت منابع مذکور را برای پروژه‌های سرمایه‌گذاری و توسعه‌ای به کار نگرفت بلکه بیشتر صرف هزینه‌های جاری خود کرد.

دلیل این نوع به‌کارگیری، کسری بودجه دولت بود. به همین علت بازار بدهی به ابزاری برای تامین مالی هزینه‌های جاری تبدیل شد و حتی پرداخت نرخ‌های سود بالا در این بازار سبب شد تا بر بازار سهام نیز اثر بگذارد و بخش رکود این بازار را سال گذشته دامن زد. معتقدم در این مقطع راه‌اندازی بازار بدهی با توجه به عمق کم بازار سرمایه کار منطقی نبود.

دولت باید توجه کند این‌گونه اقدامات اثر گسترده‌ای بر بازار سرمایه دارد و ذوب شدن این بازار را به همراه دارد.

من قبلاً هم طی گفت‌وگو با شما (تجارت فردا) تاکید کرده بودم؛ با این‌گونه تصمیمات و فشارهای دولت به‌طور مرتب فشار فروش سهام افزایش پیدا می‌کند و شاخص بورس کاهش می‌یابد. در این صورت باید کرکره بازار سرمایه را پایین کشید. جالب اینکه فعالان بازار سرمایه، جزو طبقه‌ای هستند که به نظر می‌رسد در انتخابات قبلی ریاست‌جمهوری به آقای روحانی رای داده بودند و حال با این اقدامات معلوم نیست تا چه حد از سبد رای دولت یازدهم کاسته شود.

با توجه به این امر نامزدهای انتخاباتی باید تکلیفشان را با بازار سرمایه روشن کنند و دقیقاً مشخص کنند چه برنامه‌ها و سیاست‌هایی برای توسعه و رشد بازار سرمایه دارند و به برنامه‌هایشان پایبند باشند. بهتر است نامزدهای انتخاباتی هنگام رقابت وزیران خود را به ویژه وزیر اقتصادشان را معرفی کنند. وقتی فعالان بازار سرمایه بدانند چه کسی با پیروزی آن نامزد انتخاباتی وزیر اقتصاد خواهد شد می‌توانند پیش‌بینی کنند که رویکرد آن وزیر حمایت از بازار سرمایه و ایجاد زمینه برای رشد و توسعه این بازار است یا خیر؟

بازار سرمایه ما از بعد توجه عموم جامعه و رسانه‌ها دیگر آن بازار 8 سال یا 10 سال پیش نیست که اگر اتفاقی در آن بیفتد سطح اثرگذاری محدودی داشته باشد. در سال‌های اخیر شاهدیم حتی از ریزش سنگین شاخص بورس بهره‌برداری سیاسی شده و منتقدان دولت از این عامل در جهت تخریبش استفاده کرده‌اند. در مقابل نیز رشد بازار سرمایه باعث شد تا مسوولان دولتی آن را مایه مباهات خود بدانند و استفاده تبلیغاتی از آن کنند.

در حال حاضر می‌توان این پیش‌بینی را داشت که بازار سهام در این مدتی که به برگزاری انتخابات باقی مانده است به سمت رشد حرکت می‌کند و حتی این روند پس از انتخابات هم ادامه خواهد داشت. البته این امر به علت اثرگذاری انتخابات بر بازار سرمایه نیست بلکه ریسک بازار پول رو به افزایش است. با توجه به مشکلاتی که نظام بانکی دچار آن شده شاهدیم برخی موسسات مالی غیر‌مجاز ورشکسته شده‌اند و سپرده‌های مردمی نیز به خطر افتاده است.

از طرفی هم دیگر بانک‌ها توان پرداخت سود بالا را ندارند و حتی شنیده‌ایم مسوولان بانک مرکزی هم به مردم هشدار می‌دهند پرداخت سود بالا از سوی بانکی می‌تواند یکی از نشانه‌های ورشکستگی آن بانک یا موسسه مالی باشد. در چنین وضعیتی اخیراً شاهدیم تمایل به سرمایه‌گذاری در بازار سرمایه به نسبت بانک‌ها افزایش یافته است. بنابراین به سرمایه‌گذاران این توصیه را دارم که در حال حاضر بازار گزینه مطلوبی برای سرمایه‌گذاری محسوب می‌شود و ریسک کمتری به نسبت سرمایه‌گذاری در بانک‌ها دارد.

‌یعنی شما معتقدید بازار سرمایه پس از برگزاری انتخابات ریاست جمهوری با رونق مواجه خواهد شد؟

تصور من این است هر جناحی حالا اصولگرا یا اصلاح‌طلب در انتخابات پیش رو پیروز میدان شود، فرقی ندارد آقای روحانی باشد یا فرد دیگری، به‌طور حتم بازار سرمایه مورد توجه عموم جامعه برای سرمایه‌گذاری قرار می‌گیرد. با توجه به اینکه بازار پول، رقیب بازار سرمایه، با چالش مواجه شده است می‌توان این پیش‌بینی را داشت که نقدینگی از بازار پول به بازار سرمایه حرکت کند. البته نامزدهای انتخاباتی باید از این فرصت استفاده کنند و توجه سهامداران را با برنامه‌ها و سیاست‌های کارآمد در جهت توسعه و رشد بازار سرمایه به سمت خود جلب کنند. به هر حال ما سه تا پنج میلیون سهامدار داریم که همان‌طور که گفتم اغلب این افراد در دوره قبلی به آقای روحانی رای دادند چون سیاست‌های اقتصادی ایشان را برای بازار سرمایه مطلوب‌تر می‌دیدند.

درست است که دولت آقای روحانی نسبت به بازار سرمایه کم‌لطفی کرده و تردیدهایی در این زمینه ایجاد شده است اما از این فرصت باقی مانده می‌تواند استفاده کند و با حمایت بیشتر از بازار سرمایه و ارائه سیاست‌های اقتصادی هم‌راستا با توسعه و رشد این بازار دوباره اعتماد سهامداران را به سمت خود جلب کند.

کما‌اینکه در ماه‌های اخیر شاهدیم سازمان بورس با راه‌اندازی ابزارهای جدید چون آپشن و بوک بیلدینگ سعی کرده تا بستر مناسبی را فراهم کند. از طرف دیگر معتقدم رقبای آقای روحانی اگر برنامه کارآمدتری برای بازار سرمایه داشته باشند می‌توانند توجه سهامداران را به سمت خود جلب کنند.

ببینید در حال حاضر مطالبات مردم اقتصادی است و هر نامزد انتخاباتی برنامه منسجم و کارآمد برای اقتصاد داشته باشد می‌تواند آرای مردمی را بیشتر به سمت خود بیاورد. در این میان بازار سرمایه از جایگاه بالایی برخوردار است و در سال‌های اخیر بیشتر مردم به سمت آن حرکت کرده‌اند. شاید رکود بخش مسکن چندان عیان نباشد اما شاخص بورس کاملاً در معرض دید عمومی و قابل رصد است. بنابراین هر اتفاق ناخوشایندی در بازار سرمایه به ضرر دولت تمام می‌شود.

بنابراین تصورم این است که رقابت‌های انتخاباتی در حوزه بازار سرمایه باعث رشد و رونق بازار سرمایه و ادامه این روند پس از انتخابات ریاست جمهوری خواهد شد. بنابراین هر‌چه به زمان برگزاری انتخابات نزدیک‌تر می‌شویم معاملات بازار سهام داغ‌تر خواهد شد.

بازار ارز و بازار سرمایه هم‌راستا باهم حرکت می‌کنند. اگر نرخ ارز افزایش یابد به تناسب آن بازار سرمایه از آن سود می‌برد و شاخص رشد می‌کند. یعنی وقتی قیمت ارز افزایش می‌یابد، ارزش خالص دارایی شرکت‌ها افزایش می‌یابد و اثر خود را در EPS شرکت‌ها نشان می‌دهد. بنابراین رونق بازار ارز به معنای رونق بازار سرمایه است. اما بازار پول و بازار سرمایه باهم هم‌راستا نیستند و رقیب یکدیگر محسوب می‌شوند.

اگر نقدینگی وارد بازار پول شود به معنای آن است که نقدینگی از بازار سرمایه خارج شده‌ یا برعکس آن اتفاق می‌افتد. از طرفی هم پیش‌بینی‌ها بر این است که تورم دوباره صعودی شود. اگر تورم افزایش پیدا کند این امر به نفع بازار سرمایه است.

با افزایش تورم، سرمایه‌گذار ترجیح می‌دهد که پول خود را در بانک‌ها سپرده‌گذاری نکند چراکه ارزش ریال پایین می‌آید در نتیجه بخشی از نقدینگی به سمت بازار سرمایه حرکت می‌کند چون رشد تورم باعث افزایش قیمت سهام می‌شود. بنابراین دو عامل افزایش قیمت ارز و تورم اگر رخ دهند در نتیجه آن بازار سرمایه به سمت رونق حرکت خواهد کرد.

از طرفی تاکید اکید دارم موتور محرک اقتصاد ایران با پیروزی هریک از نامزدهای انتخاباتی بازار سرمایه در چهار سال آینده است. اگر دولتی به این امر توجه نکند نمی‌تواند زمینه خروج از رکود اقتصادی را فراهم کند. حتی نظام بانکی را بازار سرمایه می‌تواند نجات دهد.

وقتی ما بازار سرمایه با عمق بالا داشته باشیم و به درستی تامین مالی اقتصاد از طریق این بازار صورت گیرد از فشاری که روی بانک‌ها برای تسهیلات‌دهی وجود دارد، کاسته می‌شود. آن‌وقت بانک‌ها می‌توانند روی پروژه‌هایی سرمایه‌گذاری کنند که منافع اقتصادی برایشان دارد نه اینکه با فشار مجلس و دولت ملزم شوند به هر قیمتی به تمام بخش و بسیاری پروژه‌های زیانده تسهیلات دهند.

تصورم این است که در سال جاری در مجموع هرچقدر به سمت برگزاری انتخابات حرکت می‌کنیم وضعیت بازار سرمایه مطلوب‌تر خواهد شد و این بازار رونق می‌گیرد. در حال حاضر سیگنال‌هایی که از بازار سرمایه به عنوان فعالی که هر روز با این بازار سروکار دارم دریافت می‌کنم نشان می‌دهد به‌تازگی هر روز به تعداد افرادی که پولشان را از سیستم بانکی خارج می‌کنند و وارد بازار سرمایه می‌شوند، افزوده می‌شود. در حالی که قبلاً این اتفاق برعکس رخ داده بود. احساس من این است که شور و شعف در آستانه انتخابات به بازار سرمایه برمی‌گردد که می‌تواند ادامه‌دار باشد.