روسیه پشت درِ ضیافت ایران و جهان نمی‌ماند
اتحاد فرصت‌ها
هنوز جوهر امضای زیر بیانیه چندجانبه برای محدودسازی برنامه هسته‌ای ایران خشک نشده بود که دولت روسیه اعلام کرد قصد دارد موشک‌های ضدهوایی مدرن و پیچیده‌اش را به ایران ارسال کند.
هنوز جوهر امضای زیر بیانیه چندجانبه برای محدودسازی برنامه هسته‌ای ایران خشک نشده بود که دولت روسیه اعلام کرد قصد دارد موشک‌های ضدهوایی مدرن و پیچیده‌اش را به ایران ارسال کند. سلاح‌هایی که پیش از این برای همکاری با غرب سال ۲۰۱۰ تصمیم گرفته بود ارسال‌شان را به ایران متوقف کند. برای ایالات متحده آمریکا تصمیم دولت روسیه برای ارسال موشک‌های اس-300 به ایران بیش از هر چیزی نشانه‌ای جدید از افزایش خصومت‌ها بین واشنگتن و مسکو است که حتی با در راه بودن یک توافق هسته‌ای با تهران هم ممکن است بهبود پیدا نکند. برای اسرائیل این معامله یک تهدید به شمار می‌رود. چرا که موشک‌های اس-300 می‌تواند به شکل موثر جلوی حمله پیشگیرانه آنها را به تاسیسات هسته‌ای ایران بگیرد. اما برای روسیه ارسال اس-300 یک اقدام پیشگیرانه از نوع دیگر است. روسیه تلاش می‌کند فرصت بالقوه خود را برای ورود به بازار ایران درست پیش از آنکه تحریم‌های بین‌المللی برداشته شوند از دست ندهد.
گئورگی میرسکی، کارشناس امور خاورمیانه در روسیه می‌گوید: «چند سال پیش، از یکی از دیپلمات‌های روس شنیدم که یک ایران متحد آمریکا از یک ایران هسته‌ای برای ما خطرناک‌تر است.» به گفته این کارشناس هرچند این نقل‌قول غیررسمی است اما به اعتقاد او فلسفه اصلی پشت تصمیمات بسیاری از مقامات روس در کرملین همین عقیده است. به خصوص در دوره اخیر که آمریکا تصمیم گرفته است مانورهایی برای بهبود روابط با تهران انجام دهد. میرسکی می‌گوید: «اگر به این سیاست به عنوان یک معادله با حاصل جمع صفر و برد-برد نگاه کنید، می‌بینید که نزدیک شدن ایران به غرب باعث ضعیف‌تر شدن موضع روسیه می‌شود. در نتیجه برای روس‌ها لازم می‌شود درست پیش از رسمی شدن توافق انفجار خبری پیشگیرانه درست کنند. برای اینکه به ایران نشان دهند که ما قابل اعتمادترین شریک و تنها ابرقدرتی هستیم که می‌توانید به آن تکیه کنید.»
توافق بالقوه هسته‌ای میلیاردها دلار منفعت در چشم‌انداز سرمایه‌گذارانی قرار می‌دهد که به بازارهای ایران چشم دوخته‌اند. بر اساس داده‌های صندوق بین‌المللی پول و بانک جهانی، حتی با وجود تحریم‌ها هم اقتصاد ایران با اندازه‌ای کمی کوچک‌تر از ترکیه و کمی بزرگ‌تر از استرالیا، در بین ۲۰ اقتصاد بزرگ دنیا قرار داشت. اگر توافقی صورت بگیرد تا تحریم‌های ایران برداشته شوند، رقابت بر سر سهمی از سفره صنایع تولید محصولات پتروشیمی و مواد خام ایرانی و بازار بزرگ کالاهای مصرفی در ایران، به احتمال قوی شروع خواهد شد. یک ایران مقتدر برای روسیه هزینه‌هایی در‌بر خواهد داشت؛ به خصوص در حوزه نفت و گاز. بازگشت ایران به بازارهای نفت جهان قاعدتاً باعث کاهش قیمت نفت در هر بشکه خواهد شد. قیمت نفت یکی از کلیدی‌ترین زیرساخت‌های اقتصادی روسیه است. ایران و روسیه در عین حال با داشتن بیشترین ذخایر گاز جهان، به رقبای اصلی بازار تبدیل خواهند شد؛ به خصوص در بازار اروپا که مدت‌هاست چشم به راه جانشینی برای وابستگی به انرژی روسیه است. اما سه‌و‌نیم دهه تحولات ژئوپولتیک باعث شده است که تهران و مسکو حس مشترکی علیه غرب داشته باشند. حسی که هنوز هم وجود
دارد. مقاومت در برابر فشار غرب باعث شده است ولادیمیر پوتین در کشورش قدرتمندتر به نظر برسد. در برابر در ایران هم همین گونه است. جلوگیری از نفوذ غرب یکی از اهداف جمهوری اسلامی ایران است. به گفته میرسکی درست به همین دلیل است که تاکنون ایران، حتی زمانی که در حال خوشامدگویی به سرمایه‌گذاران بالقوه غربی در آستانه توافق هسته‌ای است، از روسیه چشم‌پوشی نکرده است.
با این حال همه اینها نمی‌تواند وحشت روسیه را کمتر کند. فئودور لوکیانف، تحلیلگر سیاسی روس در مسکو که سرپرست یک موسسه مشاوره به کرملین در امور دفاعی است، می‌گوید: «اصلی‌ترین ذهنیت در بین مقامات روس این است که غرب هر کاری خواهد کرد تا روسیه را از هر نوعی منفعت محروم کند. فرستادگان غیررسمی بسیاری از کشورها و کمپانی‌های اروپایی در حال بازدید از ایران هستند و انتظار دارند به زودی تحریم‌ها برداشته شود. این موضوع روس‌ها را بسیار مشکوک کرده است.»
به نتیجه رساندن معامله ۸۰۰ میلیون‌دلاری که هشت سال از زمان امضایش بین دو کشور می‌گذرد، گام مهمی است که به روس‌ها ثابت کند در حالی که جهان قرار است به ضیافت ایران برود، روسیه پشت در بسته نمی‌ماند. مسکو اشاره‌های دوستانه دیگری هم به ایران کرده است: هفته گذشته روسیه اعلام کرد یک توافقنامه نفت در برابر کالا با ایران دارد که اجازه می‌دهد روسیه روزانه ۵۰۰ هزار بشکه نفت از ایران تحویل بگیرد در حالی که گندم و کالاهای دیگر را به ازای آن به ایران صادر می‌کند. کارشناسان معتقدند اگر تحریم‌های بین‌المللی علیه ایران برداشته شود، توافقنامه‌های دیگری هم در راه خواهند بود؛ به خصوص در زمینه‌هایی که کالاهای روسی مزیت رقابتی دارند، مانند فروش سلاح و توسعه تاسیسات تولید انرژی هسته‌ای. آندری کلیموف، معاون کمیته امور بین‌الملل دومای روسیه و یکی از نمایندگان دوما از حزب «روسیه متحد» به رهبری ولادیمیر پوتین می‌گوید: «ما نمی‌خواهیم در فهرست شرکت‌کنندگان در تجارت و برنامه‌های علمی نفر آخر باشیم. دوست نداریم بعد از اتحادیه اروپا و فرانسه و دوستان‌مان در ایالات متحده قرار بگیریم. ما دوست داریم بین آنها باشیم یا حتی کمی جلوتر و بالاتر
از آنها. به همین دلیل است که از حالا شروع کرده‌ایم.» اما به نظر می‌رسد مقامات رسمی روس از زمانی که منع صادرات اس-300 به ایران لغو شده است، درباره آثار ارسال این سلاح به ایران سکوت کرده‌اند. آندری کلیموف می‌گوید: «موشک‌هایی که ما قول داده‌ایم به آنها بدهیم به آنجا ارسال نکرده‌ایم، فقط به آنها قول داده‌ایم. امکان ارسال فوری این تجهیزات به منطقه بلافاصله وجود نخواهد داشت. اینجا در مورد ارسال کلاشنیکف صحبت نمی‌کنیم. قرار نیست با فشار دادن یک دگمه موشک‌ها به ایران برسند!» گروهی تصور می‌کنند موشک‌ها و برنامه نفت در برابر کالا تلاشی به سبک روسی است تا با نشان دادن اینکه می‌توانند در نقاط دیگر هم منافع آنها را زیر سوال ببرند غرب را مجبور کنند از تحریم‌ها و تنش‌ها در مورد اوکراین دست بکشد. حتی اگر توافق هسته‌ای با ایران با دخالت منتقدان در ایران یا کنگره در آمریکا بی‌نتیجه بماند، وعده روسیه برای ارسال سلاح‌های دفاعی به ایران می‌تواند در دوره‌ای که تنش‌هایش با غرب اوج گرفته است به مسکو کمک کند. همین هفته گذشته بود که وزیر دفاع ایران پیشنهاد داد ایران، روسیه، چین و هند یک اتحادیه نظامی در برابر ناتو تشکیل دهند.
الکساندر گولتس، کارشناس نظامی روس می‌گوید: «اگر بخواهید می‌توانید بگویید که روسیه دوست دارد سردسته کشورهای سرسخت باشد. در واقع این یک فرصت جدید برای روسیه است که سیگنالی برای غرب ارسال کند و بگوید: می‌خواهید ما را منزوی کنید؟ می‌خواهید به ما کم‌محلی کنید؟ خب! نگاه کنید که ما در برابر، چه می‌توانیم بکنیم».
دیدگاه تان را بنویسید