مجمع قطعنامه‌ها

مجمع عمومی سازمان ملل (United Nations General Assembly) یکی از شش ارگان اصلی سازمان ملل و تنها ارگانی است که همه کشورهای عضو در آن نمایندگان برابر دارند. حوزه قدرت و اختیار مجمع عمومی در زمینه بازنگری و تصمیم‌گیری درباره بودجه سازمان ملل،‌ تعیین اعضای غیر‌دائم شورای امنیت،‌ دریافت گزارش‌های دیگر ارگان‌های سازمان و صدور توصیه‌هایی در قالب قطعنامه‌های مجمع عمومی است. افزون بر این،‌ مجمع عمومی چندین ارگان فرعی نیز ایجاد کرده است. اعضای مجمع عمومی در جلسات سالانه منظم زیر نظر رئیس یا دبیر کل با یکدیگر دیدار می‌کنند. بخش اصلی این جلسات از سپتامبر تا دسامبر و بخش دیگر آن از ژانویه تا زمان بررسی همه مسائل مورد نظر جریان دارد. ترکیب،‌ کارکردها،‌ اختیارات،‌ شیوه رای‌دهی و رویه جلسه‌ها در فصل چهارم مرام‌نامه سازمان ملل معین شده است. رای‌دهی در مجمع عمومی درباره مسائل مهمی چون صلح و امنیت بین‌المللی،‌ انتخاب اعضای ارگان‌ها،‌ پذیرش یا اخراج اعضا و مسائل مربوط به بودجه، بر اساس رای دو‌سوم حاضران صورت می‌گیرد. هر کشور عضو یک رای دارد. به جز موضوعات بودجه‌ای،‌ قطعنامه‌های مجمع عمومی برای اعضا اجباری نیستند. مجمع عمومی برای هر قطعنامه‌ای که توسط یکی از دولت‌های عضو پیشنهاد شده باشد،‌ رای‌گیری می‌کند. از آنجایی که سازمان ملل در بسیاری از موارد قدرت اجرایی ندارد،‌ اکثر قطعنامه‌های آن،‌ همان‌طور که اشاره شد،‌ ضرورت اجرایی ندارند. مجمع عمومی اختیار اتخاذ تصمیم نهایی را در برخی حوزه‌ها،‌ مانند بودجه سازمان، دارد. با اینکه اکثریت قطعنامه‌های مجمع قدرت اجرایی ندارند،‌ اما دارای وزن سیاسی بالایی هستند. مجمع همچنین می‌تواند موضوعی را به شورای امنیت پیشنهاد بدهد تا بدل به یک قطعنامه اجباری شود.
نخستین نشست مجمع عمومی سازمان ملل متحد،‌ در دهم ژانویه 1946،‌ با حضور 51 کشور در تالار مرکزی وست‌مینستر لندن برگزار شد. در این نشست،‌ اولین قطعنامه سازمان ملل صادر شد. موضوع این قطعنامه تشکیل یک کمیسیون ویژه برای بررسی مسائل و مشکلات ناشی از کشف انرژی اتمی بود. دومین قطعنامه به مقررات زبانی در رویه جلسات و نشست‌ها ارتباط داشت. از دیگر قوانین مهمی که در این نشست به تصویب رسید،‌ قانون استرداد جنایتکاران جنگی و مجازات آنها بود. این قطعنامه در تاریخ سیزدهم فوریه همان سال اجرایی شد. با وجود اینکه اجرای همه قطعنامه‌های مجمع عمومی اجباری نیست،‌ به دنبال قطعنامه اتحاد برای صلح در تاریخ نوامبر 1950،‌ مجمع می‌تواند در صورت ناتوانی شورای امنیت و در شرایط تهدید صلح جهانی یا اقدامات تهاجمی،‌ دست به عمل بزند. مجمع عمومی از شش کمیته اصلی تشکیل می‌شود: کمیته خلع سلاح و امنیت بین‌المللی،‌ کمیته اقتصادی و مالی،‌ کمیته اجتماعی،‌ بشردوستانه و فرهنگی،‌ کمیته سیاسی و استعمارزدایی،‌ کمیته مدیریتی و امور بودجه،‌ کمیته حقوقی.
در طول دهه 1980،‌ مجمع به محلی برای گفت‌وگوی شمال و جنوب و گفت‌وگویی میان کشورهای صنعتی پیشرفته و کشورهای در حال توسعه بدل شد. این مسائل به علت رشد چشمگیر و تغییر ترکیب عضویت سازمان ملل مطرح شد. در سال 1945،‌ سازمان ملل 51 عضو داشت. شمار اعضا در دهه 1980 به 193 عضو رسیده بود که دو‌سوم از آنها در کشورهای در حال توسعه بودند. به علت شمار کشورهای در حال توسعه،‌ آنها اغلب دستور کار مجمع،‌ ماهیت گفت‌وگوها و تصمیم‌گیری‌های نشست‌ها را تعیین می‌کنند. دستور کار هر جلسه تا هفت ماه پیش‌تر مشخص و با انتشار فهرستی مقدماتی از موضوعاتی که باید در فهرست موقت وارد شود،‌ آغاز می‌شود. تا 60 روز پیش از آغاز جلسه، این موضوعات از صافی فهرست موقت عبور می‌کنند. پس از آغاز جلسه،‌ دستور کار نهایی در جلسه‌ای با حضور تمام اعضا اتخاذ می‌شود. در سال‌های اخیر، جلسات عادی که با حضور تمامی اعضا برگزار می‌شود به‌گونه‌ای برنامه‌ریزی می‌شوند که تا سه ماه به طول می‌انجامند. با این حال، ممکن است کارهای اضافی این جلسات را تا اندکی پیش از نشست سال بعد بکشاند. دو نشست پیشین قرار بود سه ماه بیشتر طول نکشد، اما در ماه ژانویه از سر گرفته شد و تا آغاز جلسه بعدی طول کشید. مجمع عمومی علاوه بر نشست‌های عادی سالانه،‌ می‌تواند نشست‌های فوق‌العاده نیز تشکیل دهد. نخستین نشست فوق‌العاده در پانزدهم می 1947 به درخواست انگلستان و آخرین مورد نیز در بیست‌وچهارم ژانویه 2005 به درخواست مجمع عمومی برگزار شد. در اکتبر 1995 برای برگزاری پنجاهمین جشن تولد سازمان ملل نیز یک نشست فوق‌العاده برگزار شد. در سپتامبر 2000 نیز نشست فوق‌العاده‌ای برای ورود به هزاره سوم برگزار شد. در این نشست،‌ اهداف توسعه هزاره تعیین شد. در کل،‌ تاکنون 28 نشست فوق‌العاده تشکیل شده است. هفدهم سپتامبر امسال، مصادف با 26 شهریور‌ماه، شصت‌وهشتمین نشست سالانه مجمع عمومی به طور رسمی آغاز شد. در روز جمعه بیستم سپتامبر،‌ دومین جلسه همگانی برگزار شد. در این جلسه،‌ کارها سازماندهی و دستور کار اتخاذ شد. پیش‌نویس قطعنامه «بازنگری اجرای قطعنامه 61/61 مجمع عمومی درباره تقویت شورای اقتصادی و اجتماعی» و پیش‌نویس قطعنامه «گسترش رویه‌های بین‌دولتی مجمع عمومی برای تقویت و افزایش کارکرد موثر بدنه اجرایی قراردادهای حقوق بشری» مورد بررسی قرار گرفت. اولین جلسه ویژه امسال در 23 سپتامبر درباره «معلولیت و توسعه» برگزار شد. در این روز،‌ جلسه ویژه دیگری نیز درباره «اهداف توسعه هزاره: تسریع عمل و همکاری بر تاثیرگذاری» برگزار شد. در ساعت سه بعد از ظهر روز 24 سپتامبر،‌ اولین جلسه انجمن سیاسی ویژه درباره توسعه پایدار تشکیل شد. یکی از برنامه‌های اصلی روز بیست‌وششم سپتامبر،‌ جلسه ویژه درباره خلع سلاح اتمی بود. در سوم و چهارم اکتبر،‌ گفت‌وگوی ویژه در زمینه مهاجرت بین‌المللی و توسعه صورت خواهد گرفت. در روز دوشنبه و سه‌شنبه،‌ هفتم و هشتم اکتبر، ششمین گفت‌وگوی فوق‌العاده درباره امور مالی توسعه برگزار خواهد شد. در نهم اکتبر،‌ گزارش شورای امنیت درباره کارهای سازمان ارائه خواهد شد. در روز بعد،‌ نشست راهبرد ضدتروریسم جهانی برگزار خواهد شد. در چهاردهم اکتبر،‌ گزارش دادگاه جنایی بین‌الملل در مورد پیگرد اشخاص مسوول در قتل عام و دیگر موارد نقض حقوق بشر در مناطق رواندا و یوگسلاوی سابق قرائت خواهد شد. در روز پنجشنبه،‌ هفدهم اکتبر پنج عضو غیر‌دائم شورای امنیت انتخاب خواهد شد. در بیست‌وپنجم اکتبر،‌ نشستی در رابطه با همکاری جدید برای توسعه آفریقا برگزار خواهد شد. در بیست‌ونهم اکتبر جلسه‌ای درباره «لزوم پایان تحریم‌های اقتصادی،‌ تجاری و مالی ایالات متحده علیه کوبا» تشکیل خواهد شد. روز بعد از آن،‌ 18 عضو شورای اقتصادی و اجتماعی انتخاب خواهند شد. آخرین جلسه نشست امسال قرار است شانزدهم دسامبر برگزار شود. موضوعات مورد بررسی در این روز عبارتند از: فرهنگ صلح،‌ جلوگیری از درگیری‌های مسلحانه، وضعیت مناطق اشغالی آذربایجان،‌ انتخاب دو عضو کمیته سازمانی کمیسیون صلح و ارائه گزارش کمیته استوارنامه.